WSPÓŁCZESNOŚĆ
1939-1945 - literatura wojny i okupacji
1945-1948 - „świt pokoju”, eforia po zakończeniu wojny
1949-1955 - socrealizm (realizm socjalistyczny)
1956-1968 - przełom październikowy, okres „małej stabilizacji”
1968-1980 - okres propagandy sukcesu (do powstania „Solidarności”)
1981-1994 - stan wojenny, upadek komunizmu, Polska suwerenna
POKOLENIA LITERACKIE:
POKOLENIE |
REPREZENTANCI |
OMÓWIENIE |
Pokolenie 1910r. |
Cz. Miłosz, J. Andrzejewski, T. Parnicki, H. Malewska, K. Brandys |
Pokolenie artystów urodzonych ok. 1910r., debiutowali jeszcze przed 1939r. |
Pokolenie Kolumbów |
K.K. Baczyński, T. Gajcy, R. Bratny, W. Szymborska, M. Białoszewski, Z. Herbert, T. Różewicz |
Artyści urodzeni ok. 1920r., nazwa pochodzi od tytułu powieści R. Bratnego „Kolumbowie rocznik 20”; przeżyciem pokoleniowym była dla tych pisarzy wojna, okupacja, powstanie warszawskie; wojna stała się dla nich czasem apokalipsy spełnionej. |
Pokolenie „pryszczatych” |
T. Konwicki, A. Braun, W. Woroszylski, W. Wirpsza |
Generacja urodzonych w latach 1925-1930; w latach 40 i 50 poparli nową władzę, a w swojej twórczości realizowali doktrynę socrealizmu. |
Pokolenie '56 - pokolenie „Współczesności” |
M. Hłasko, S. Mrożek, H. Poświatowska, E. Bryll, T. Nowak, S. Grochowiak, M. Nowakowski |
Pokolenie urodzonych w latach 1930-1935, debiutujących ok. 1956r.; nazwa pochodzi od tytułu warszawskiego czasopisma literacko-artystycznego „Współczesność”; wspólne dla tego pokolenia było poczucie zagubienia, bunt wobec socjalistycznej rzeczywistości |
Pokolenie '68 - Nowa Fala |
E. Lipska, S. Barańczak, A. Zagajewski, R. Krynicki, J. Kornhauser |
Artyści urodzeni w latach. 1945-1950, przeżyciem pokoleniowym były dla nich wydarzenia marca '68 (wielu studentów UW protestujących przeciwko zdjęciu „Dziadów” w reż. K. Dejmka i relegowaniu z uczelni A. Michnika i H. Szlajfera, zakończony brutalną interwencją milicji) |
Pokolenie `76 |
J. Polkowski, P. Huelle, B. Maj, T. Jastrun |
Pokolenie urodzonych ok. 1950r.; ich przeżycie pokoleniowe to wydarzenia czerwca '76 (spontaniczne strajki robotników w całym kraju, brutalne interwencje milicji, 23 września powstanie Komitet Obrony Robotników - KOR) |
POEZJA DO ROKU 1956
Antoni Słonimski
„Alarm” - rodzaj reportażu z bombardowanej Warszawy, wezwanie do walki
Władysław Broniewski
„Żołnierz polski” - utwór o smutnym i przygnębiającym nastroju, bohaterem jest przegrany polski żołnierz w czasie swojej tułaczki
„Mazurek Szopena”
„Kasztan”
„Targowisko”
„Rozmowa z Historią”
***(„Syn podbitego narodu...”)
Konstanty Ildefons Gałczyński
„Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” - hołd złożony bohaterskim obrońcom
Julian Przyboś
„Póki my żyjemy”
Leopold Staff
„Pierwsza przechadzka”
Tadeusz Borowski
„Pieśń”
Tadeusz Gajcy
„Wczorajszemu”
„O nas”
„Do potomnego”
Krzysztof Kamil Baczyński
„Rodzicom”
„Ten czas”
„Sur le pont D'Avignon”
„Biała magia”
„Elegia o...[chłopcu polskim]”
„Pokolenie” (41, 43)
„Z głową na karabinie”
Czesław Miłosz
„Campo di Fiori”
„Piosenka o końcu świata”
„Równina”
„Oeconomia divina”
Tadeusz Różewicz
„Ocalony”
„Lament”
„Róża”
PROZA DO ROKU 1956
Zofia Nałkowska
„Medaliony” - zbiór opowiadań, zaliczanych do prozy dokumentalnej
- „Profesor Spanner”: wyrób mydła z tłuszczu ludzkiego
- „Dno”: losy byłej więźniarki obozu koncentracyjnego
- „Kobieta cmentarna”: bohaterka była świadkiem likwidacji getta w Warszawie
- „Dwojra Zielona”: 35-letnia Żydówka, straciła oko w getcie
- „Wiza”: była więźniarka obozu, Żydówka, przeżyła dzięki fałszywym papierom
- „Człowiek jest mocny”: Michał P., młody Żyd - pracował przy likwidacji Żydów w lesie Żuchowskim w Chełmnie
- „Dorośli i dzieci”
Tadeusz Borowski
„Opowiadania”
- „Pożegnanie z Marią”: Tadeusz, Maria, Inżynier, Kierownik - Jan, Doktorowa
- „Dzień na Harmenzach”
- „Proszę państwa do gazu”
- „U nas w Auschwitzu”
- „Ludzie, którzy szli”
- „Chłopiec z Biblią”
- „Bitwa pod Grunwaldem”
Gustaw Herling-Grudziński
„Inny świat”: G. Herling-Grudziński, społeczność więźniów: Paweł Iwanowicz, Dimka, Gorcew, Michał Kostylew, Michaił Stiepanowicz
Hanna Krall
„Zdążyć przed Panem Bogiem”: Marek Edelman, Mordechaj Anielewicz, Celina, Antek, Jerzy Winkler, Luba Blumowa, Pola Lifszyc Hellerowa, Abraham Gepner, Michał Klepfisz
Miron Białoszewski
„Pamiętniz z powstania warszawskiego”: Miron, matka i ojciec Mirona, Zocha, ciocia Józia, ciocia Uff, ciotka Limpcia, Swen, matka Swena, „Babu Stefu”, Teik, Irena P., państwo Ad. Z córką Basią
Kazimierz Moczarski
„Rozmowy z katem”: Kazimierz Moczarski, Jurgen Stroop, Gustaw Schielke
POEZJA PO ROKU 1956
Zbigniew Herbert
„O Troi”
„Nike, która się waha”
„Przesłanie pana Cogito”
„Raport z oblężonego miasta”
„Pan Cogito i pop”
Miron Białoszewski
„O obrotach rzeczy”
„Podłogo, błogosław!”
„Szare eminencje zachwytu”
Wisława Szymborska
„Rehabilitacja”
„Głos w sprawie pornografii”
„Kot w pustym mieszkaniu”
„Nagrobek”
„Niektórzy lubią poezję”
„Parada wojskowa”
Ewa Lipska
„Dom”
„My”
„Egzamin”
Stanisław Barańczak
„Spójrzmy prawdzie w oczy”
„Mieszkać”
„Widokówka z tego swiata”
„U końca wojny dwudziestoletniej”
PROZA PO ROKU 1956
Tadeusz Konwicki
„Mała apokalipsa”: główny bohater (bez nazwiska i imienia - narrator powieści), Hubert, Rysio i Edek Szmidt, Kolka Nachałow, Nadzieżda, Halina, towarzysz Kobiałka, Hans Jurgen Gonsiorek, Tadzio Skórko, Jan, Bułat, Żorż, Zenek
Tadeusz Różewicz
„Kartoteka”: bohater o wielu imionach i wielu zawodach - EVERYMAN
Sławomir Mrożek
„Tango”: Artur, Eleonora, Stomil, Eugenia, Eugeniusz, Edek, Ala
Albert Camus
„Dżuma”: Bernard Rieux, Jean Tarrou, Joseph Grand, Raymond Rambert, ojciec Paneloux, Cottard
George Orwell
„Rok 1984”
„Folwark zwierzęcy”: Major („medalowy knur rasy angielskiej”), Napoleon (młody knur), Snowball (mlody knur), Squealer (grupe prosię), Boxer (koń pociągowy), Clover (klacz pociągowa), Osioł Benjamin, Mollie („ładna, głupawa biała klacz”), Mojżesz (oswojony kruk, ulubieniec pana Jonesa), Muriel (biała koza), Bluebell, Jessie, Pincher (psy),
Ludzie: Jones, Pilkington, Frederick (właściciele ziemscy), Whymper (adwokat)
Opracowanie: Mateusz Chłodnicki