W literaturze przedmiotu na ogół za przedsiębiorcę przyjmuje się osobę (grupę osób) bądź zorganizowane zespoły ludzkie podejmujące dowolne przedsięwzięcia tj. organizujące i prowadzące działalność gospodarcza w celach zarobkowych i przynoszących zysk.
Przedsiębiorca zakładając przedsiębiorstwo nabywa prawo do kierowania jego zasobami, ponosi odpowiedzialność za ich wykorzystanie i rości sobie prawo do wygospodarowanego zysku lub poniesionej straty.
Z przestawionych rozważań wynika, że przedsiębiorca pełni trzy funkcje:
wprowadza innowacje poprzez nowe kombinacje czynników produkcji, tworzy nowe wyroby, procesy wytwórcze, techniki i technologie wytwarzania, sposoby organizacji produkcji i dystrybucji dóbr i usług;
śledzi zmiany i urucha89 mia procesy dostosowawcze tj. obserwuje zmiany w konkurencyjnym otoczeniu i wykorzystuje pojawienie się okazji do wprowadzania na rynek innowacji produktowych, technologicznych czy organizacyjnych;
ponosi ryzyko i niepewność towarzyszące sposobami wykorzystania zasobów jakimi dysponuje które powinny prowadzić do zysku z prowadzonej działalności gospodarczej. Zysk stanowi główny środek realizacji celów działalności przedsiębiorstwa, jakim jest wzrost rynkowej wartości zasobów, jakimi dysponuje przedsiębiorca.
Takie rozumowanie przedsiębiorcy, w którym pełni on jednocześnie funkcję innowatora, właściciela zaangażowanych środków i ich zarządcy tworzy specyficzny pogląd na istotę i rolę przedsiębiorcy. Wraz z rozwojem przedsiębiorstw i koniecznością angażowania większych zasobów podejmując przedsięwzięcia gospodarcze przedsiębiorcy musieli ponosić większe ryzyko i do organizowania tej działalności angażować najemnych zarządców.
W miarę wzrostu majątku przedsiębiorstwa występowało stopniowe oddzielenie się funkcji własności od zarządzania. Właściciel nie mógł już skutecznie zarządzać całością zbyt dużej i złożonej organizacji. Stworzyło to podstawy do powstania swoistego kapitalizmu menedżerskiego polegającego na tym, że kto inny zarządza firmą a kto inny jest właścicielem. Co prawda oddzielenie tych funkcji od siebie stwarza niebezpieczeństwo, iż interesy zarządzających wynajętych przez właścicieli nie zawsze w pełni pokrywają się z dobrze pojętymi interesami przedsiębiorstw. Głównym ich motywem reguły są ich własne interesy płacowe i pozapłacowe oraz utrwalanie się ich władzy na niekorzyść właścicieli czy to indywidualnych czy różnego rodzaju spółek grupowych. W wielu przypadkach przekraczają swoje uprawnienia działając niejednokrotnie na niekorzyść interesów przedsiębiorstwa, gdyż zwykle głównym ich motywem bywają osobiste korzyści.
Wynika z tego, że menadżera zarządzającego nie należy traktować jako przedsiębiorcę gdyż jego motywacja do pracy nad pomyślnością ekonomiczną przedsiębiorstwa nieraz bywa niewystarczająca a ryzyko w jego działalności ogranicza się jedynie do utraty stanowiska o ile przekroczy on prawa w procesie zarządzania cudzym majątkiem.
Rozwój skali działalności gospodarczej spowodował konieczność pojawienia się nowych form organizacji kapitału finansującego tą działalność. Pojawili się właściciele pasywni, tj. udziałowcy bądź akcjonariusze niepretendujący do roli przedsiębiorców jedynie dostarczający określone ilości kapitału. Przekazywane na rzecz spółki kapitału gwarantuje prawo do udziału w wypracowanym przez spółkę wyniku finansowym -zysku proporcjonalnego do wielkości przekazanego kapitału. Dla prawidłowości przebiegu działań gospodarczych akceptowanych przez zgromadzenie właścicieli powoływane są przez nie organa kontrolne -Rady Nadzorcze.
Dzisiaj za przedsiębiorcę należy uważać osobę fizyczną lub prawną, która ponosi ryzyko finansowe towarzyszące działalności przedsiębiorstwa, które jest w całości lub w znacznej części jego własnością. Ponosi on również odpowiedzialność materialną i niekiedy osobistą za skutki tej działalności, w zamian za swoją prace, innowacyjność i ponoszone ryzyko ma prawo do dysponowania efektami powstałymi w wyniku pracy przedsiębiorstwa.
CECHY PRZEDSIĘBIORSTWA JAKO ORGANIZACJI GOSPODARCZEJ
Zadania produkcyjne w przemyśle realizuje przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy dysponujący załogą wyposażoną w środki produkcji, utworzone w celu realizacji zadań postawionych przez właściciela.
Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem:
techniczno -produkcyjnym; terytorialnym; organizacyjnym; ekonomicznym;prawnym.
Wyodrębnienie techniczno-produkcyjne polega na tym, że przedsiębiorstwo jest utworzone w celu realizacji konkretnych zadań produkcyjnych, co umożliwia mu oddane do dyspozycji środki produkcji: budynki, maszyny, urządzenia, materiały i surowce. Majątek ten jest zwykle zlokalizowany na określonym, wyodrębnionym i chronionym terenie. Najczęściej budynki i urządzenia skupione są jednym wyodrębnionym miejscu, istnieją również przedsiębiorstwa składające się z zakładów lub wydziałów znajdujących się w różnych miejscach, nieraz znacznie od siebie oddalonych.
Wyodrębnienie organizacyjne -polega na podporządkowaniu przedsiębiorstwa jednej osobie,
tj. zwierzchnikowi odpowiadającemu przed właścicielem za gospodarowaniem powierzonym majątkiem
i realizowaniem zadań, dla których zostało ono utworzone. Kierownictwu podlega Zarząd przedsiębiorstwa oraz wszystkie komórki aż do poszczególnych stanowisk roboczych.
Wyodrębnienie ekonomiczne, oznacza, że przedsiębiorstwo otrzymuje od właściciela posiadane przez niego lub uzyskane w drodze kredytu fundusze na sfinansowanie środków trwałych będących w dyspozycji kierownictwa i załogi. Kierownictwo musi się rozliczyć przed właścicielem z wyników gospodarowania powierzonego mu mieniem oraz efektu ekonomicznej produkcji.
Właściciel ma prawo oczekiwać, że przychody ze sprzedaży produkcji lub usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo pokryją jego wydatki i wymagać, aby wielkość powierzonego kierownictwu majątku uległa poszerzeniu procesie produkcji. Dopuszczalne są jednak przypadki, że produkcja niektórych wyrobów z różnych względów społecznych może być deficytowa w wyniku utrzymywania przez państwo cen urzędowych, niższych niż ceny jednostkowe. W tym przypadku różnica między wydatkami przychodami przedsiębiorstwa jest pokrywana min. przez budżet państwa.
Wyodrębnienie prawne -wyraża się w nadaniu przedsiębiorstwu tzw. Osobowości prawnej, oznacza to, że może ono samodzielnie podejmować decyzje ze skutkami prawnymi, może być podmiotem we działaniach prawnych jak: zawieranie umów handlowych, dochodzenie roszczeń wobec kontrahentów innych jednostek gospodarczych czy też osób fizycznych. Przedsiębiorstwo osiąga osobowość prawną poprzez wpis do rejestru przedsiębiorstw, który dostarcza jawnej i względnie wiarygodnej informacji o podmiotach gospodarczych, służy bezpieczeństwu obrotów gospodarczych między podmiotami.
TYPOLOGIA PRZEDSIĘBIORSTW
W polskiej gospodarce po 1990 r. zwiększa się ciągle rozmaitość form, w jakich występują przedsiębiorstwa. Dlatego też należy je sklasyfikować. Przedsiębiorstwa można podzielić ze względu na:
Wielkość;
Rodzaj działalności;
Formę własności;
Formy prawne;
Formy współpracy niezależnych podmiotów;
Stopień internacjonalizacji.
1. Ze względu na wielkość rozróżniamy przedsiębiorstwa:
małe;
duże;
średnie
Za małe przedsiębiorstwa uważa się takie, które w poprzednim roku obrotowym zatrudniały poniżej 50 pracowników (średnio w skali roku) i osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczających 7 mnl €, lub suma aktywów bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekracza równowartości 5 mln €. Ponadto za małe przedsiębiorstwa przyjmuje się podmiot, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:
mniej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji;
prawa do mniej niż 25% udziałów w zysku;
mniej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).
Za średnie przedsiębiorstwa uważa się takie, które w poprzednim roku obrotowym zatrudniały poniżej 250 pracowników (średnio w skali roku) i osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczających 40 mnl €, lub suma aktywów bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekracza równowartości 27 mln €. Ponadto za średnie przedsiębiorstwa przyjmuje się podmiot, w którym duże przedsiębiorstwa posiadają:
mniej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji;
prawa do mniej niż 25% udziałów w zysku;
mniej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).
Za duże przedsiębiorstwa uważa się takie, które w poprzednim roku obrotowym zatrudniały powyżej 250 pracowników (średnio w skali roku) i osiągnęły przychód netto pracowników działalności gospodarczej powyżej 40 mln €.
W przypadku przedsiębiorstw działających krócej niż rok o uznaniu przedsiębiorstwa za małe lub średnie decyduje tylko średnia wielkość zatrudnienia za ostatni pełny miesiąc działania przedsiębiorstwa.
Z punktu widzenia rodzaju działalności przedsiębiorstwa dzielimy na:
produkcyjne;- -wytwarzające dobra materialne;
usługowe -świadczące różnego rodzaju usługi materialne i niematerialne;
mieszane -jednocześnie wytwarzają dobra materialne i świadczące usługi.
Wśród przedsiębiorstw produkcyjnych wyróżniamy przede wszystkim:
przedsiębiorstwa przemysłu wydobywczego -kopalin naturalnych;
przemysłu przetwórczego -min. maszynowego, metalowego, chemicznego, drzewnego, spożywczego, lekkiego;
budownictwa -mieszkalnego, przemysłowego przemysłowego budowy infrastruktury.
Do przedsiębiorstw świadczących usługi zaliczamy:
przedsiębiorstwa handlowe;
przedsiębiorstwa transportowe;
przedsiębiorstwa bankowe;
przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe
przedsiębiorstwa usług komunalnych;
przedsiębiorstwa usług gastronomicznych;
przedsiębiorstwa oświatowe;
przedsiębiorstwa doradcze;
przedsiębiorstwa kulturalne i wiele innych.
Do szybko rozwijających się przedsiębiorstw mieszanych należą przedsiębiorstwa:
produkcyjno-handlowe;
produkcyjno-usługowe;
produkcyjno -handlowo -usługowe;
przemysłowo -rolnicze;
badawczo -rozwojowe.
Coraz częściej przedsiębiorstwa uzyskują wysokie dochody nie ze sprzedaży wyprodukowanych przez siebie wyrobów, ale ze sprzedaży licencjonowanych marek swoich wyrobów, ze sprzedaży nowej techniki czy organizacji działalności lub udostępniania maszyn i urządzeń w formie leasingowej. W obszarze budownictwa pojawiają się i rozwijają działalność przedsiębiorstwa zwane developerskimi, działają one na rynku nieruchomości, nabywają grunty, projektują, budują obiekty mieszkalne, usługowe czy handlowe, które następnie sprzedają.
ISTOTA NOWOCZESNEGO ZARZĄDZANIA
Sukcesy przedsiębiorstw wiążą się dzisiaj ściśle z jakością zarządzania rozumianego jako sztuka sterowania procesami, zasobami i informacjami w organizacji dla osiągnięcia przez nią zamierzonych celów w warunkach istniejących możliwości i ograniczeń oraz zgodnie ze społeczną racjonalnością działań gospodarczych. Zarządzanie to przede wszystkim jego profesjonalizm, kompetencja, kultura pracy. Wszystkie te elementy są warunkiem pobudzania wszelkiej przedsiębiorczości tzn. tworzenia rzeczy nowych lub starych w nowy ulepszony sposób, a więc robienia wszystkiego lepiej co się umie już dobrze robić. Zarządzanie staje się sztuką coraz trudniejszą, gdyż zmienia się świat, zmienia się ciągle całe otoczenie przedsiębiorstwa, przy czym te zmiany stają się bardziej nowatorskie, kosztowne, szybkie i niejednokrotnie trudne do przewidzenia. Presja zewnętrzna otoczenia rynkowego na przedsiębiorstwa stale rośnie. W skutek czego ma ono mniejszą swobodę działania i kształtowania zarówno kolejnych generacji nowych technologii jak i własnej struktury i kultury działania. Do efektywnego zarządzania nie wystarcza już budowanie trwałych powiązań pomiędzy odbiorcami, dostawcami, kooperantami i udziałowcami i w tych warunkach staje się konieczne stosowanie zarządzania strategicznego polegającego na formułowaniu wizji przedsiębiorstwa oraz strategii jej urzeczywistniania, a także tworzenie tzw. wyróżniającej się kompetencji, której podstawą są innowacje, architektura (system stosunków wewnętrznych i zewnętrznych firmy) i doskonała reputacja. Zarządzanie w tej sytuacji musi stwarzać warunki dla przystosowania się przedsiębiorstwa do warunków coraz bardziej burzliwego otoczenia i tylko specyficzne czynniki sukcesu pozwolą mu wyróżnić się na tle konkurencji. Każda branża ma pewne cechy szczególne jak na przykład: określony rodzaj stosunków między producentem a odbiorcą, określoną specyfiką rozwiązań technologicznych, typowe formy marketingu, określone możliwości badawczo - rozwojowe, jak również możliwości wchodzenia w sojusze strategiczne i marketingowe. Te cechy charakterystyczne wpływają na czynniki sukcesu w danej branży. Tak np. w przemyśle samochodowym takimi istotnymi czynnikami sukcesami sukcesu są: cena, marka, serwis, stabilność stosunków z dostawcami, produkcja określonych elementów za granicą. W wyniku wielu badań prowadzonych we wzorowo zarządzanych firmach amerykańskich (m. in. IBM, Mc Donald's) sformułowano następujące czynniki sukcesu:
Skłonność do działania, która polega na stałym wymuszaniu szybkiej analizy pojawiających się problemów, formułowaniu odpowiedzi na nie i bezzwłocznym wprowadzaniu w życie rozwiązań.
Bliski i bezpośredni kontakt z klientami, co polega na poznaniu ich potrzeb, preferencji i upodobań, czyli wsłuchiwaniu się w glos nabywców i użytkowników wyrobów firmy, a następnie dostarczanie im właściwych produktów.
Autonomia i przedsiębiorczość, która polega na stwarzaniu warunków samodzielności działania jednostkom i zespołom zdolnym do inicjatywy, aby powstały nowe produkty i koncepcje przynoszące duże zyski i korzyści z tytułu aktywnej przedsiębiorczości.
Wydajność i efektywność za pośrednictwem ludzi oznacza wytworzenie u wszystkich pracowników przeświadczenia, że ich dobra praca, dążenie do nowatorskich rozwiązań i troska o wysoką jakoś ma dla firmy zasadnicze znaczenie i że będą oni mieli odpowiednie korzyści, jeśli zostanie osiągnięty zysk.
Koncentracja na wartościach oznacza położenie szczególnego nacisku na wartości realizowane przez firmę (np. jakość, styl działania, niezawodność) i skłonienie pracowników, aby przestrzegali tych wartości nie tylko z obowiązku, ale i z własnej inicjatywy.
Trzymanie się swojej specjalności, co oznacza koncentrację na podstawowym profilu działania firmy, a więc wykorzystanie jej specyficznych umiejętności i wyróżniających zdolności.
Niewielki sztab o prostej strukturze, co oznacza dążenie do nierozbudowanej struktury, utrzymanie niewielu szczebli zarządzania.
Współistnienie w jednej strukturze głównych sztywnych form organizacyjnych, co oznacza, że jedne sfery działanie są wysoce scentralizowane, inne zdecentralizowane.
Badania niemieckie przyczyniły się do wyodrębnienia 6 ogólnych czynników sukcesu:
Wypracowywanie oraz urzeczywistnianie strategii.
Organizowanie procesów biznesu w całym łańcuchu tworzenia wartości.
Planowanie i rozwój personelu.
Metody kierowania ludźmi.
Orientacja przedsiębiorstwa na potrzeby klientów.
Struktura systemu informacyjnego metody korzystania z informacji.
W świetle różnych badań i przewidywań przedsiębiorstwa polskie już są, a niektóre staną się w sytuacji dość zasadniczych zmian, które spowoduje polityka gospodarcza stymulująca przyspieszenie procesu ich rynkowej orientacji i dalsze zbliżanie nowych zasad i standardów obowiązujących w naszych przedsiębiorstwach stosunku do obowiązujących w przedsiębiorstwach zachodnich.
Wymagania stawiane zarządzaniu
Aby zarządzanie dobrze służyło sterowaniu procesami gospodarczymi w przedsiębiorstwie musi spełniać 3 podstawowe kierunki:
Musi uwzględniać istniejące priorytety i kryteria oceny efektywności będące pochodną przyjętego w społeczeństwie systemu wartości. Priorytety i kryteria tworzą warunki ramowe, w których dokonuje się wyboru problemów poszukuje właściwych sposobów ich rozwiązywania. Wyznaczają one granice do dokonywania wyborów dopuszczalnych. Wybory te zależą nie tylko od stanu nauki i techniki, lecz także od przyjętego systemu wartości w danym społeczeństwie i przedsiębiorstwie. Przyczyną porażek w zarządzaniu jest częściej to, że dokonuje się niewłaściwych wyborów, podejmując błędne decyzje, a nie to, że stosuje się niewłaściwe instrumenty do ich wprowadzania w życie.
Musi być sprawne. Sprawność oznacza robienie rzeczy we właściwy sposób, czyli wykorzystanie zasobów w sposób rozsądny bez zbędnego marnotrawstwa, a więc umiejętność właściwego działania. Sprawny manager to taki, który osiąga wyniki współmierne do nakładów pracy, materiałów, czasu zużytych na ich realizację.
Musi być skuteczne. Skuteczność oznacza robienie rzeczy właściwych, czyli umiejętność wyboru właściwych celów i podejmowanie właściwych działań dobrze służących ekonomice i imażu firmy w otoczeniu. Skuteczny manager to taki, który wybiera właściwe rzeczy do zrobienia wykorzystując jak najlepiej pojawiające się szanse w otoczeniu. Skuteczność jest kluczem do powodzenia każdej organizacji. Bardzo cenna jest inteligencja, wyobraźnia i wiedza, ale tylko skuteczność obraca je w rezultaty.
Każdy kraj ma, powinien mieć swój własny styl zarządzania dostosowany do kultury narodowej, kultury pracy, zarządzających i zarządzanych, co nie oznacza, że nie trzeba przestrzegać ogólnych zasad racjonalnego działania i przedsiębiorczego działania zasad, które sprawdzają się w każdym kraju i w każdych warunkach. Warunkach wielu krajach nie tylko w naszym orientuje się przedsiębiorstwa głównie na bieżący zysk, niejednokrotnie osiągany w nieetyczny sposób, natomiast zapomina się o inwestowaniu w przyszłość jak również podnoszenie efektywności oraz konkurencyjności krajowej produkcji. Taki system nie odpowiada permanentnym zmianom, ani nie sprzyja tworzeniu nowych przemysłów, ani też postaw oraz nawyków czołowych przedsiębiorstw w zachodnim świecie biznesu. Jednym słowem nie stymuluje on ani przedsiębiorstw przedsiębiorczych, ani społeczeństwa innowacyjnego.
W rankingu międzynarodowym nasz system zarządzania otrzymał np. 1994 roku 41 miejsce na 46 badanych krajów natomiast roku 2004 spadł na 43 miejsce. W Polsce potrzebny jest więc nowy styl zarządzania bardziej pobudzający przedsiębiorczość, która staje się dzisiaj nie tylko podstawową filozofią gospodarowania, ale stwarza ona siłę nabywczą, będącą najważniejszym zasobem każdej gospodarki. Wśród obecnie funkcjonujących modeli wyróżnia się 3 style zarządzania podstawowego: europejski, amerykański i japoński.
Produkcja a zarządzanie produkcją
Krótko scharakteryzujmy główne fazy rozwoju przemysłu i metod produkcji. Wszystkie etapy w rozwoju produkcji przemysłowej były uwarunkowane zmianami zachodzącymi w triadzie: energia - materiały - środki transportu. Do końca XVIII wieku wymienione składowe były słabo rozwinięte. Dopiero pojawienie się maszyny parowej pociągnęło za sobą zasadnicze, jakościowo nowe przekształcenia w tej strukturze. Manufaktura stała się fabryką. Oznaczało to powstanie zakładu nowego typu łączącego pracę człowieka z maszyną poruszaną energią przez człowieka wytworzoną i przez niego sterowaną. Napęd parowy tworzył możliwości budowy maszyn produkcyjnych o złożonej konstrukcji a w dalszej kolejności zespołów maszyn. Wprowadzenie do produkcji maszyn parowych pozwoliło uruchomić procesy powtarzalne i w dużym stopniu kontrolowane. Zwiększył się podział pracy. Kluczową rolę zaczęła odgrywać specjalizacja maszyn nawet dla poszczególnych operacji. Osiągnięty dzięki postępowi technicznemu wzrost wydajności umocnił rynek przez to, że dostawy wyrobów stały się masowe i regularne.
Zmienił się charakter wykonywanych zadań. W miarę swobodny dobór zadań, struktury czynności i czasów ich realizacji zastąpiony został pracą wg rytmu narzuconego przez maszyny. Organizacja pracy produkcyjnej w głównej mierze zależy od czynników technologicznych. Wzrosło także znaczenie organizacji pracy obok funkcji koordynacyjnej podstawową rolę zaczął odgrywać nadzór kontrola oraz działania dyscyplinujące robotników. Przełom i początek XX wieku był kolejnym ważnym etapem rozwoju przemysłu. Siłą napędową stały się maszyny z zastosowaniem elektryczności. Po I wojnie światowej narodziły się przemysły: samochodowy, lotniczy, radiowy. Przemiany jakościowe zaszły w branży chemicznej. Nastąpił wzrost produkcji wieloseryjnej. Wzrost mocy wydajności jednostkowej maszyn i ciągów technologicznych został wymuszony przez wzrastającą głównie dzięki rozwojowi transportu kolejowego i morskiego - międzynarodową konkurencję. W pierwszych latach XX wieku największy postęp zanotowano w mechanizacji procesów technologicznych w USA. W Europie zachodniej a szczególnie we Francji i Niemczech modernizacja aparatu produkcyjnego oraz przemiany w sferze organizacji pracy zostały przede wszystkim wymuszone przez potrzeby I wojny światowej. Bezpośrednio po II wojnie światowej na strukturę przemysłu decydujący wpływ wywarły innowacje technologiczne w dziedzinie chemii oraz radio i teletechniki, a w latach 50 tych w energetyce. Cechą charakterystyczną rozwoju przemysłowego aż do połowy lat 70 tych było w większości przypadków konstruowanie urządzeń i obiektów produkcyjnych opartych na tradycyjnych technologiach, lecz:
O zwiększonej mocy i wydajności.
Podwyższonej sprawności.
Znacznym poziomie automatyzacji i wzrastającym udziale informatyki.
Powszechna stała się produkcja wielkoseryjna, wyroby masowe poddane zostały głębokiej standaryzacji (ujednoliceniu) stały się bardziej podobne. Zwiększył się zakres kompatybilności elementów zespołu, co oznacza, że różne części i urządzenia tej samej lub różnych firm w coraz większym stopniu mogą współpracować ze sobą. Jednocześnie umocniło się znaczenie produkcji wyrobów jednostkowych, szczególnie złożonych i o bardzo dużej mocy.
Jakościowo nowy impuls nadało przekształceniom struktur produkcyjnych systemów zarządzania wprowadzenie do przedsiębiorstw mikroelektroniki i informatyki po 1976 roku. Maszyny sterowane numerycznie odczytujące za pomocą urządzenia elektronicznego (sterowniki) zapisany na taśmie perforowanej program realizacji kolejnych operacji zapoczątkowały automatyzację procesów produkcyjnych w przemyśle elektronicznym. Kolejnym krokiem było wprowadzenie tzw. centrów obróbczych, czyli jednomaszynowych zespołów realizujących wiele operacji tj. toczenie, frezowanie, wiercenie. W latach 70 tych proste sterowniki cyfrowe zastąpiono specjalistycznymi mikrokomputerami umożliwiającymi bezpośrednie sterowanie oraz programowanie maszyny na stanowisku roboczym. W następnych latach pojawiły się różnego rodzaju roboty spawalnicze, lakiernicze itp. a następnie wykonujące proste operacje montażowe. Po roku 80 wiele koncernów wprowadziło do eksploatacji pierwsze zakłady z tzw. systemami elastycznymi, umożliwiającymi obróbkę lub montaż wielu różnorodnych elementów wg różnych programów w obrębie tego samego zespołu maszyn bez potrzeby ich zatrzymywania celem przezbrojenia. Jednocześnie w halach fabrycznych pojawiła się informatyka pracująca na potrzeby operatywnego kierowania, przede wszystkim zaczęła ona wspomagać operatorów maszyn i całych układów technologicznych. Możliwe to się stało dzięki zastąpieniu tradycyjnych pulpitów sterowniczych monitorami pokazującymi nie tylko wartości poszczególnych parametrów np.: ciśnienia, temperatury, lecz także wielkości i odchylenia od stanu normalnego (pożądanego) oraz instrukcje dotyczące tego, jak działać, co wyłączyć, przełączyć. Dzięki informatyce w zdecydowanej większości przedsiębiorstw rozpoczęto na bieżąco planować i kontrolować produkcję. Stopniowo to sfery produkcji i jej technicznego przygotowania, czyli do komórek opracowujących technologie i planujących zadania produkcyjne zaczęły wkraczać komputerowe systemy projektowania technicznego oraz informatyczne system planowania i kontroli procesów produkcyjnych. Są one coraz częściej zintegrowane ze sobą. Pojawiły się także systemy diagnostyczne, wspomagające podejmowanie decyzji oparte na programach inteligentnych. Niektóre procesy przemysłowe poddaje się już pewnej komputerowej symulacji poprzedzając nią fazę realizacyjną. W dzisiejszej fabryce obróbka produkcyjna wykonywana jest w większości przez maszyny programowane sterowane mikrokomputerami. Spotykamy też roboty nakładające i zdejmujące kolejne elementy. Choć wiele maszyn sterowanych komputerami można dziś programować bezpośrednio w hali produkcyjnej to nadal w zdecydowanej większości nowoczesnych zakładów programowanie to należy do zadań służb technologicznych. Tworzą one przedsiębiorstwa wraz z organizatorami produkcji wyodrębnione komórki organizacyjne. W Polsce i Niemczech nazywa się je działami technicznego przygotowania produkcji, we Francji biurami metod. Współczesna fabryka charakteryzuje się tym, że ciągle wiele podstawowych funkcji realizowanych jest w wyraźnie wyodrębnionych komórkach organizacyjnych. Przemysł końca XX i początku XXI wieku jest terenem powstawania i wdrażania do produkcji nowych materiałów. Pamiętajmy, że to właśnie dzięki postępom inżynierii materiałowej rozwinęło się wiele współczesnych gałęzi przemysłu i techniki. Opanowanie technologii krzemowych stanowiło przełom w rozwoju elektroniki. Wytwarzanie włókien szklanych o wysokim stopniu czystości umożliwiło powstanie optoelektroniki. Uzyskanie kompozytów nowej generacji materiałów ceramicznych zapewnia postęp w kosmonautyce i stwarza możliwości realizacji wysokotemperaturowych procesów technologicznych. Obecnie na rynku światowym dostępna jest olbrzymia ilość różnorodnych materiałów ich substytutów. Nowe technologie w wielu przypadkach znacznie osłabiły znaczenie kontrolowania dostępu do rzadkich surowców jako czynnika strategicznego. Przewaga strategiczna produkcji wynika z coraz to większych wykorzystanych większym stopniu z wiedzy opracowania unikatowych procesów wytwarzania. Przykładem są włókna węglowe jako produkt finalny mają znaczenie strategiczne, chociaż sam węgiel nie jest surowcem rzadkim. Nie należy spodziewać się szybkiego wyeliminowania wielu materiałów produkcyjnych. Stale wysokostopowe, monokrystaliczne są jak dotąd niezastąpione w budowie turbin dla energetyki, lotnictwa i kosmonautyki. Stopy aluminium, zwłaszcza aluminium i litu skutecznie konkurują w wielu dziedzinach z włóknami węglowymi. Przemysł szklarski silnie opiera się tworzywom sztucznym. Postęp w dziedzinie materiałowej wymusza wprowadzanie na coraz szerszą skalę nowych metod np.: powlekania i obróbki powierzchni metali, łączenia tj. klejenia tworzyw sztucznych, materiałów ceramicznych i komponentów. Konieczne staje się upowszechnienie nieniszczących metod kontroli wykorzystujących komputerową analizę sygnału (tomografia).
1