Wiek wczesnoszkolny przypada na okres pomiędzy siódmym a dziewiątym rokiem życia (według niektórych autorów pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem). Jest to okres szczególnie istotny dla rozwoju człowieka. Jest to okres dużych zmian , można powiedzieć rewolucji w życiu dziecka (szczególnie jeśli nie chodziło ono wcześniej do przedszkola) - rozpoczyna bowiem edukację szkolną. Zaczyna pojawiać się w jego życiu nowe środowisko społeczne, codzienne obowiązki i nowe wyzwania. Zmianie ulega proporcja pomiędzy zabawą a pracą (nauką). Od dziecka zaczyna się więcej wymagać - musi ono nauczyć się obowiązkowości, systematyczności. Musi odnaleźć swoje miejsce w grupie rówieśniczej. Wraz z rozpoczęciem edukacji dziecko zaczyna zdobywać systematycznie wiedzę pod kierunkiem nauczyciela. Coraz więcej jest w nauce elementów pracy umysłowej - coraz mniej elementów rozrywki czy zabawy. Dlatego też dziecko idąc do szkoły musi osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju intelektualnego oraz emocjonalnego - poziom który wyznacza jego dojrzałość szkolną. W tym wieku następuje u dziecka gwałtowny rozwój procesów poznawczych zmierzający do wyodrębnienia i usamodzielnienia poszczególnych czynności umysłowych. Znaczącą rolę w tym procesie odgrywa systematyczna edukacji oraz udział dziecka w życiu kulturalnym i społecznym jego środowiska.
Odra
Źródłem zakażenia jest chory człowiek, a choroba szerzy się drogą kropelkową. Okres zakaźności trwa od 5 dnia przed pojawieniem się wysypki, aż do jej ustąpienia. Okres wylęgania się tej choroby trwa 9 - 11 dni od momentu zakażenia.
Objawy:
I okres (okres prodromalny) - Występuje ostry nieżyt spojówek, błony śluzowej nosa, gardła, górnych dróg oddechowych, suchy szczekający kaszel. W jamie ustnej pojawiają się na błonie śluzowej policzków białawe plamki tzw. plamki Koplika. Powyższym objawom towarzyszy ogólne złe samopoczucie oraz gorączka. Okres ten trwa 2 - 4 dni.
II okres (okres wysypkowy) - Pojawia się gruboplamista, girlandowata, żyworóżowa zlewająca się wysypka. Wykwity pojawiają się w następującej kolejności: za uszami, na czole, na twarzy, na szyi, na tułowiu, a na koniec na kończynach. Pojawianiu się wysypki towarzyszy wysoka gorączka i nasilenie kaszlu. Okres ten trwa ok. 4 -5 dni.
III okres (okres zdrowienia) - Opada gorączka. Wysypka ustępuje w takiej samej kolejności jak powstawała. Występuje złuszczanie się naskórka.
Profilaktycznie w celu uniknięcia zachorowania na odrę stosuje się szczepienia ochronne. Szczepi się dzieci w 13 - 14 miesiącu życia oraz w 7 roku życia.
Ospa wietrzna
Źródłem zakażenia jest chory na ospę wietrzną lub półpasiec. Okres zakaźności trwa 2 -3 dni przed wystąpieniem wysypki do czasu zaschnięcia ostatniego wykwitu. Zakażenie następuje drogą powietrzną lub przez bezpośredni kontakt z wykwitem.
Okres wylęgania wynosi od 9 - 21 dni, średnio 14 dni. Wysypka pojawia się w kilku rzutach, najobfitsza na twarzy i tułowiu oszczędza stopy i ręce ale występuje na owłosionej skórze głowy. Niekiedy na 2 - 3 dni przed pojawieniem się wysypki występuje złe samopoczucie, gorączka, bóle gardła i mięśni. Ewolucja pojedynczego wykwitu przebiega według następującego schematu. Najpierw pojawia się plamka przekształcająca się w grudkę przechodzącą w pęcherzyk wypełniony przejrzystym płynem, który po 2 - 3 dniach mętnieje i powstaje krosta zasychająca następnie w strup. Jako, że wykwity nie powstają jednoczasowo na skórze chorego możemy w pewnym momencie spotkać wszystkie stadia ewolucji wysypki.
Na ogół przebieg choroby jest łagodny. Po 7 - 10 dniach zmiany goją się całkowicie. Po przebyciu ospy wietrznej pozostaje trwała odporność.
Różyczka
Wywoływana jest przez RNA - rubiwirusa i jest chorobą zakaźną o łagodnym przebiegu. Źródłem zakażenia jest człowiek. Choroba szerz się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt ze śluzem z nosogardła. Szczyt zapadalności występuje w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Okres wylęgania wynosi 14 - 21 dni, średnio 16 - 18 dni. Okres zakaźności trwa od 7 dni przed wystąpieniem wysypki do 7 - 14 dni od jej ustąpienia.
Choroba może rozpocząć się nieżytem nosa, lekką biegunką, bólem gardła i głowy. Następnie pojawia się delikatna grudkowo - plamista wysypka początkowo na twarzy, a następnie rozsiewa się po całym ciele. Oprócz wysypki charakterystycznym objawem tej choroby jest również powiększenie węzłów chłonnych w okolicy karku. Przebieg choroby jest z reguły łagodny i szybko następuje zdrowienie.
Świnka
Źródłem zakażenia jest człowiek, a zakażenie następuje drogą kropelkową. Okres wylęgania wynosi średnio 16 - 18 dni. Zazwyczaj chorują dzieci w wieku do 14 lat, rzadko natomiast młodzież, dorośli oraz niemowlęta, które zyskują przejściową odporność dzięki przeciwciałom dostarczonym z mlekiem matki.
Pierwszym objawem klinicznym jest bolesne powiększenie jednej lub obu ślinianek przyusznych co powoduje odstawanie płatków usznych oraz asymetrię twarzy. Ze względu na bolesność utrudnione jest żucie i gryzienie. Ślinianki podjęzykowe i podżuchwowe również mogą być powiększone. Powyższym objawom towarzyszy kilkudniowa gorączka. W niektórych przypadkach występują silne bóle głowy i wymioty, które wraz z dodatnimi objawami oponowymi świadczą o podrażnieniu opon mózgowo - rdzeniowych.
Leczenie jest tylko objawowe. Po przechorowaniu uzyskuje się trwałą odporność. Aby zapobiec zachorowaniu można zaszczepić się. W Polsce szczepienie przeciw śwince nie wchodzi w skład obowiązującego kalendarza szczepień. Można jednak po uzgodnieniu z lekarzem zaszczepić dziecko na własną rękę.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może być wywołane np.przez wirusy lub bakterie, jak również przez kleszcze, ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występuje częściej wiosną i jeśienią i dotyczy zarówno niemowląt jak i dzieci starszych.
Objawy u dzieci:
Wysoka,szybko narastająca gorączka i bóle głowy.
Można stwierdzić uwypuklone , napięte ciemiączko.
Występuje nadwrażliwość na dotyk i światło.
Dziecko nie może lub nie chce zgiąć do przodu głowy (sztywność karku).
Jest osłabione i apatyczne.
Przy najmniejszym podejrzeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dziecko musi natychmiast być zbadane przez lekarza.
Najczęstsze wady postawy u dzieci w wieku wczesnoszkolnym
Wady postawy to zmiany utrwalone w układzie kostnym. Mówiąc o wadach postawy ciała mamy na myśli przede wszystkim odchylenia od normalnego kształtu kręgosłupa.
U dorosłego człowieka prawidłowo ukształtowany kręgosłup ma, patrząc z boku, fizjologiczne wygięcia: do przodu - zwane lordozami oraz do tyłu - w odcinku piersiowym tworząc tzw. kifozę piersiową. Patrząc z tyłu, kręgosłup powinien być prosty.
Najczęściej występującymi wadami postawy są:
Plecy okrągłe
Wada charakteryzuje się zwiększonym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi w odcinku piersiowym. Dziecko ma wtedy wysunięte do przodu barki oraz głowę, spłaszczoną
i zapadniętą klatkę piersiową, jak również odstające łopatki. Potocznie mówi się o dziecku, że się garbi. W plecach okrągłych osłabione są mięśnie grzbietu i ściągające łopatki, natomiast nadmiernie napięte i przykurczone są mięśnie piersiowe.
Zalecenia: oglądanie programu TV przez około 30 min z laseczką trzymaną na plecach. Słuchanie muzyki w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych, nogi ugięte skulnie. Przy odrabianiu lekcji należy dopasować wysokość biurka i krzesła do wzrostu dziecka.
Przeciwwskazania: unikanie nadmiaru skłonów w przód, krążeń ramion w przód
oraz stosowanie zbyt długo trwających pozycji ze wzniesionymi do poziomu ramionami w przód, jazda na rowerze z niską kierownicą.
Plecy wklęsłe
Plecy wklęsłe to pogłębiona lordoza lędźwiowa. W sylwetce dziecka uwidacznia się też wysunięty do przodu, wypukły brzuch. Miednica ma zwiększone przodopochylenie. Osłabione są mięśnie brzucha, pośladkowe wielkie oraz zginacze stawu kolanowego. Nadmiernie napięte są mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego.
Zalecenia: leżenie 5 - 10 min na plecach z ciężkim przedmiotem (2-kg woreczek wypełniony piaskiem) na brzuchu. Poleca się jazdę na rowerze, pływanie, narciarstwo i różne inne formy wszechstronnej aktywności ruchowej.
Przeciwwskazania: z ćwiczeń i form ruchu wybitnie przeciwwskazane są: mostek, kołyska, leżenie przodem z podparciem głowy na łokciach oraz gimnastyka artystyczna, łyżwiarstwo figurowe, akrobatyka.
Plecy płaskie
Wada ta charakteryzuje się spłaszczeniem się obu naturalnych krzywizn kręgosłupa. Spłaszczenie takie stanowi predyspozycję do bocznych skrzywień kręgosłupa.
Zalecenia: wszechstronne wzmocnienie mięśni grzbietu, brzucha oraz pośladkowych.
Przeciwwskazania: niewskazane są ćwiczenia elongacyjne polegające na wydłużeniu kręgosłupa wzdłuż osi długiej oraz zwisy.
Boczne skrzywienie kręgosłupa (skoliozy )
Jest to wada, w której kręgosłup odchyla się od pionu w prawą lub lewą stronę. Najczęstszą postacią jest skrzywienie prawostronne piersiowe, zniekształcające klatkę piersiową i zawarte w niej narządy. Towarzyszy temu asymetria barków, łopatek, tułowia, miednicy, głowy.
Boczne skrzywienia kręgosłupa mogą być przyczyną poważnych deformacji sylwetki
i zaburzeń zdrowia dziecka.
Zalecenia: pływanie, zwłaszcza stylem klasycznym, jazda na rowerze, nartach, zabawy
na czworakach, umiarkowany bieg. Wskazany jest też ruch na świeżym powietrzu.
Przeciwwskazania: skoki, przewroty i mostki, nadmiar skłonów w przód, dźwiganie, długotrwała nieprawidłowa pozycja, np. przy telewizorze.
Wady statyczne kończyn dolnych:
Kolana koślawe
Odznacza się charakterystycznym ułożeniem skierowanym do wewnątrz. Uda w stosunku do podudzia tworzą literę „X”.
Kolana szpotawe
Kończyny przyjmują ułożenie w kształcie litery „O” - największe wygięcie znajduje się zwykle w górnej części podudzia.
Stopa płaska i płasko - koślawa
Stopy odchylają się na zewnątrz. Stopa taka całym ciężarem opiera się na brzegu przyśrodkowym.
Stopa szpotawa (końsko - szpotawa )
Stopy odchylają się do wewnątrz, oparte na krawędziach zewnętrznych z palcami skierowanymi do środka.
Płaskostopie
Wysklepiające stopę łuki ulegają obniżeniu. Podstawową przyczyną powstania płaskostopia jest niewydolność mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie tychże łuków.
Zalecenia: należy troszczyć się o prawidłowe obuwie i nieprzeciążanie stóp nadmiernym wysiłkiem. Obuwie powinno charakteryzować się :
- odpowiednią wielkością,
- mocną, ale elastyczną podeszwą,
- szerokim przodem, który umożliwia poruszanie się palców,
- sztywnym napiętkiem zapewniającym stabilizację pięty,
- szerokim i niezbyt wysokim obcasem,
- dostosowaniem do pory roku.
Przeciwwskazania: należy unikać długotrwałego stania, biegów i skoków oraz długotrwałych wysiłków doprowadzających do przemęczenia mięśni wysklepiających stopę.
Należy pamiętać, że wady postawy same nie ustępują. Dzieci nie wyrastają z nich
z wiekiem. Wady nie leczone utrwalają się i pogłębiają, doprowadzając do zaburzeń
w sylwetce i zdrowiu dziecka.
Zapobieganie wadom postawy u dzieci w wieku wczesnoszkolnym powinno sprowadzić się do zapewnienia im wszechstronnej, zgodnej z potrzebami rozwojowymi aktywności ruchowej, kształtowania nawyku „poprawnego trzymania się”, odpowiedniego odżywiania, dostosowania sprzętów domowych do wysokości ciała dziecka oraz unikania pozycji
i sytuacji sprzyjających rozwojowi wady.
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku wczesnoszkolnym
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku wczesnoszkolnym stają się coraz powszechniejszym zjawiskiem. Rodzice i wychowawcy często nie wiedzą, czy zachowanie ich dziecka mieści się jeszcze w granicach normy, czy też jest sygnałem o początkach rozwoju zaburzenia. Rozwój emocjonalny dzieci w wieku wczesnoszkolnym, w stosunku do wcześniejszego okresu niemowlęcego, po niemowlęcego i przedszkolnego, cechuje się wzbogacaniem i zróżnicowaniem życia uczuciowego. Dziecko przeżywa już takie uczucia jak zazdrość, gniew, strach i lęk, radość, przyjemność, sympatię, zmartwienie i ciekawość.
Kształtują się też uczucia społeczne. U dziecka prawidłowo rozwijającego się pogoda i zadowolenie są dominującymi stanami emocjonalnymi. Dziecko w tym wieku uzewnętrznia swoje uczucia w sposób bardzo wyraźny i czytelny dla otoczenia.
Klasyfikacja zaburzeń :
Lęk
Podstawowym objawem, a zarazem źródłem nerwicy jest lęk, czyli silny stan napięcia z towarzyszącym mu poczuciem zagrożenia i bezsilności. Jest to emocja bezprzedmiotowa, niejasne jest źródło lęku.. Dziecko w celu uniknięcia przeżywania leku uruchamia różne mechanizmy obronne, np. u dziecka bojącego się pójścia do szkoły mogą to być: bóle brzucha, wymioty i podobne symptomy nerwicowe.
Najczęstsze u dzieci są lęki nocne, które wywoływane są często silnymi wzruszeniami, niepokojami, niepowodzeniami przeżytymi w szkole.
Moczenie mimowolne
Jest to najpowszechniejszy rodzaj zaburzeń dziecięcych. Występuje częściej u chłopców niż dziewcząt. Badania przyczyn moczenia wykazują w około 90% przypadków ma podłoże psychogenne. Związane jest to niekiedy z nieprawidłowym treningiem czynności, przede wszystkim jednak, nieprawidłowościami w środowisku rodzinnym.
Dziecko zaczyna się moczyć, gdy w jego otoczeniu pojawiają się sytuacje zbyt dla niego trudne, np. groźba utraty miłości rodziców, drastyczne zaostrzenie stawianych dziecku wymagań itp.
Dziecko moczące się jest narażone na wiele nieprzyjemnych przeżyć ze strony rodziny i rówieśników, co pogłębia sytuacje stresowe dziecka. W postępowaniu z moczącym się dzieckiem nie należy wzbudzać w nim poczucia winy. Powinno ono nabrać wiary we własne siły i poczucia pewności.
Zaburzenia łaknienia
Nerwicowy brak apetytu (anoreksja) występuje u dzieci często. Często wynika z wielu konfliktowych sytuacji w domu. Jest jednocześnie skutkiem błędów wychowawczych i wywołuje nowe błędy ( np. nadmierna koncentracja uwagi na jedzeniu, straszenie dziecka).
Zaburzenia apetytu mogą być reakcją na trudną sytuacje domową dziecka, na bodźce odbierane przez dziecko jako zagrażające poczuciu bezpieczeństwa. Anoreksja bywa również ,wyrazem niechęci do rodziców, także sposobem zwrócenia na siebie uwagi rodziców.
Z anoreksją niekiedy współwystępują wymioty. Odruch wymiotny u dzieci wygasa powoli, przechodząc czasami w nawyk reagowania.
Jąkanie
Jest jednym z zaburzeń mowy dzieci. Może pojawić się nagle, pod wpływem urazu psychicznego, bądź w efekcie długotrwałych sytuacji stresowych. Jąkanie ,,będąc rezultatem napięć emocjonalnych staje się przyczyną dalszego pogłębiania się zaburzeń. Dzieci jąkające się narażone są na szyderstwa ze strony rówieśników. Jąkanie najczęściej jest jednym z wielu objawów świadczących o procesie nerwicowania się dziecka.
Tiki
Są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe, różnych grup mięśniowych niepodlegające świadomej kontroli.
Najczęściej spotykane postacie tików to : mruganie oczami, grymasy twarzy, podrygiwanie lub wyciąganie ramion. Tiki pojawiają się w wieku szkolnym raczej rzadko. Ich wystąpienie świadczy o poważnych zaburzeniach emocjonalnych. Podłożem tików są silne przeżycia i sytuacje konfliktowe, a także nieprawidłowe postawy rodziców.
Dzieci zahamowane psychoruchowo
Są to dzieci lękowe z obniżoną aktywnością i trudnościami nawiązywaniu kontaktów społecznych. Ponieważ swym zachowaniem nie sprawiają zazwyczaj kłopotów wychowawczych, zatem ich cierpienie pozostaje niezauważone przez dorosłych. Nauczyciele często rezygnują z prób zbliżenia się do dzieci nieśmiałych, pozostawiając je samym sobie. Jest to dość powszechny błąd. Bardzo ważne jest, aby zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa poprzez akceptację go takim, jakim jest, bez oceniania, zawstydzania.
Dzieci obojętne uczuciowo
Są to dzieci, które nie potrafią nawiązać kontaktów uczuciowych z dorosłymi i rówieśnikami oraz współodczuwać radości i smutków innych osób.
Istotą związku między dzieckiem a rodzicami (zwłaszcza z matką) jest silna, pierwotna potrzeba przywiązania dziecka. Pozbawienie kontaktu z matką jest silnym patogennym czynnikiem zaburzającym rozwój emocjonalny dziecka (min. choroba sieroca). Nasilający się lęk przed rozstaniem jest wiodącym motywem chorobotwórczym. Zatem nawiązywanie kontaktów emocjonalnych z innymi
można uznać u dzieci z chorobą sierocą za mechanizm obronny przed następnym emocjonalnym zerwaniem więzi uczuciowych.
Dom rodzinny też, nie zawsze zapewnia dziecku zaspokojenie potrzeb miłości i przywiązania.
Dzieci nadpobudliwe
Reakcje tych dzieci są nieproporcjonalne silne do działającego bodźca. Pobudzenie, aczkolwiek silne, trwa jednak krótko. W efekcie są to dzieci męczliwe, niewytrwałe w działaniu. Dla ich rozwoju szczególnie niekorzystne jest wychowanie niekonsekwentne. Zmienność wymagań i ocen postępowania dziecka powodują, że nie może ono korzystać z nabytych doświadczeń.
Jego reakcje są, więc gwałtowne, nieoczekiwane. Dla nauczycieli są to dzieci uciążliwe, ponieważ stwarzają wokół siebie atmosferę niepokoju i niezrozumienia.
Dorośli powinni reagować na ich zachowanie spokojnie i cierpliwie oraz starać się nie dostarczać dziecku zbyt dużo i chaotycznych bodźców.
Dzieci agresywne
Za agresywne uważa się dziecko, które wywołuje konflikty, bije dzieci, przedrzeźnia lub przezywa, skarży, męczy zwierzęta lub niszczy przedmioty. W wyniku tych działań powstaje ból i cierpienie lub szkoda materialna. Agresja jest z reguły reakcją na lustrację, zachowaniem naśladowczym lub zachowaniem instrumentalnym, jeśli służy dziecku do realizacji jakiegoś celu.
Celem agresji może być chęć zwrócenia na siebie uwagi. Szczególnym rodzajem agresji werbalnej jest tzw. skarżenie, zwłaszcza potajemnie. Od reakcji dorosłych zależy, czy ten sposób postępowania utrwali się u dziecka Wymierzanie kar tylko na podstawie oskarżeń jest częstym błędem opiekunów i wychowawców, utwierdza przy tym agresora, że należy skarżyć.
Dzieci agresywne powinny być przede wszystkim otoczone miłością i serdecznością, bez względu na formy zachowania dziecka.
Otyłość i choroby serca niebezpieczne także u dzieci w wieku szkolnym
Potencjalnie ryzykowny związek otyłości z chorobami serca może ujawnić się nawet w wieku wczesnoszkolnym, czemu dowodzą badania.
Wyniki badań wykazują, że otyłość wśród dzieci w wieku 9-12 lat nie jest bezpieczna i powinna być traktowane przez rodziców i pediatrów jako poważny zdrowotny problem, mówi dr Doug Thompson.
Dr Thompson wraz z całą ekipą specjalistów przebadali 1213 dziewcząt rasy czarnej i 1166 rasy białej.
Badanie rozpoczęło się, gdy dziewczynki miały 9-10 lat. Co roku, zanim dziewczynki nie ukończyły 18 lat, mierzono im wzrost, wagę, ciśnienie krwi, cholesterol oraz poziom trygliceryów.
Na początku badania 7% białych dziewcząt i 17% czarnych było otyłych. Statystyki jednak urosły wraz z wiekiem badanych, do 10% wśród białych dziewcząt i do 22% wśród tych drugich, gdy miały 12 lat.
Badania także wykazały, że dziewczynki były bardziej narażone na otyłość, gdy miały 9-12 lat, niż w wieku późniejszym.
Choroby serca, ryzyko otyłości
Otyłe dziewczynki miały większe szanse na wysokie ciśnienie krwi i zły wynik cholesterolu, w porównaniu z dziewczynkami o odpowiedniej wadze.
Ich wzrost i wagę ponownie zmierzono, gdy dziewczynki osiągnęły 21-23 lata.
Pomiary te, nie były potwierdzone przez lekarzy, ale wstępnie wykazują, iż 118 z 989 białych dziewcząt (12%) i 305 z 1063 rasy czarnej (29%) było otyłych.
Młode kobiety, które miały problemy z nadwagą w wieku 9-12 lat, były od 11 do 30 razy bardziej narażone na otyłość w latach późniejszych.
Wyniki wykazują, że związek między nadwagą, a rykiem chorób serca może się nawet ujawnić u dziewięcioletniego dziecka.
Jednakże, nie należy myśleć, iż szczupła sylwetka gwarantuje zdrowe serce. Wiele czynników może mieć wpływ na stan zdrowia serca.