WYKŁAD I (1.03.2011)
Comte- twórca socjologii.
Socjologia religii powstała mniej więcej w tym samym czasie co socjologia jako taka. Klasycy socjologii byli za razem socjologami religii.
Okres klasyczny socjologii religii:
- 1895r. Durkheim Francja- pierwsza katedra socjologii.
- 1919r. Weber, Simmel Niemcy.
- I Wojna Światowa- wielki kryzys (!)
Zdziesiątkowanie Durkheima, długi czas zapomnienia również o Weberze.
Simmel „Filozofia pieniądza”- duży oddźwięk w USA.
Teoria socjologii- do I Wojny Światowej nie ma możliwości nauki socjologii bez odniesień do klasyków.
- S. Czarnowski (podzielał teorie Durkheima)
- B. Malinowski- Wielka Brytania, antropologia kulturowa- w niej uprawiał socjologię.
- F. Znaniecki- 1920r. pierwsza katedra socjologiczna w Poznaniu. („Chłop polski w Europie i Ameryce”)
Po II Wojnie Światowej: „Szarańcza badań ilościowych”.
Socjologia Amerykańska- duży wpływ pragmatyzmu i badań opinii publicznej- statystyka. (Public School)
- okres zimnej wojny: wolny świat vs. reżim.
Europa Środkowowschodnia, ZSRR- chęć ateizacji religii.
Zachód- mocodawcy kościoły i instytucje religijne- badania nad religijnością na zlecenie kościołów katolickich i protestanckich.
Socjologia religii to subdyscyplina socjologii i zarazem religioznawstwa. My będziemy ją traktować jako subdyscyplinę socjologii.
Bardzo wielu badaczy uważa, że socjologia nie różni się od antropologii kulturowej.
- regres do mitu (!) społeczeństw tradycyjnych poszukiwanie nowych form religii rozproszonych w społ.
- instrumentarium socjologii religii podobny do instrumentarium socjologii jako takiej.
Socjolog winien prowadzić badania tak, jakby Boga nie było. Nie powinien ich również wartościować. obdarcie z transcendencji.
Badania muszą być prowadzone z maksymalnym obiektywizmem.
- socjologia religii vs. teologia:
Socjologia: zajmuje się działaniami ludu odnoszącymi się do przedmiotu religii.
Teologia: jest nauką traktującą o przedmiocie religijnym- Bogiem, wiarą, ect.
- przedmiotem socjologii religii są obserwowalne działania ludzkie o ile odnoszą się do działań religijnych, mających charakter działań społecznych.
Mówiąc religia musimy zapytać czyja religia! Pojęcie religii jest terminem wywodzącym się ze świata zachodu. / G. Kehrer
Ludzie posiadający religię mogą sobie nie zdawać sprawy z tego, że ją posiadają. Czy religia musi odnosić się do czynników nadprzyrodzonych? problem definicji.
emic- etic perspektywa emiczna- podmiot danej sytuacji vs. perspektywa etyczna.
Obecnie preferowana perspektywa emiczna.
W. Pawluczuk- „ Religia to, to co ludzie za religię uważają”.- wymagana zgoda podmiotu, religią nie może być wszystko.
Współczesne definicje religii są funkcjonalne.
XIX- wieczni misjonarze religia to chrześcijaństwo
Dychotomia: magia a religia.
Z biegiem czasu do pojęcia religii dołączono islam i judaizm, czyli prym wiódł monoteizm. Obecnie termin religia ma bardzo szeroki zakres.
- ludzie wiedzą czym jest religia i definicja nie jest im potrzebna.
- religia jako pojęcie etnocentryczne, nie mające sensu.
- definicja- kwestia gustu.
- stworzenie definicji możliwe po zakończeniu badań. (Weber)
- odpowiednia definicja oznacza zasięg poznania socjologii- niezbędnie potrzebna. (G. Kahrer)
Dominujący pluralizm definicji, ale mimo to mamy do czynienia z postulatem agnostycyzmu poznawczego.
- odrzucenie definicji fideistycznych (istot nadprzyrodzonych).
Definicja wąska (ekskluzywna) vs. szeroka (inkluzywna) odrzucamy je (!)
Definicja ekskluzywna- ograniczenie obszaru do wąskiego środowiska.
Definicja inkluzyjna- brak ograniczenia obszaru badań.
Definicja substancjalna vs. funkcjonalna
Definicja substancjalna- religia jako coś konkretnego (zarazem wąska).
Definicja funkcjonalna- minimalizacja do czegoś co spełnia, dla człowieka, określone funkcje. Aspekt łączenia w wspólnotę. (zarazem szeroka- zwykle zbyt szeroka).
Koncepcja złotego środka!
-binarne opozycje pojęciowe.
Kilka przykładów definicji:
J. Wach- doświadczenie sacrum- bądź: ignotum per ignotum.
E. Durkheim- religia- wyzwalający solidarność społeczną system wierzeń i praktyk, odnoszących się do rzeczy świętych, czyli wyodrębnionych i obłożonych rozlicznymi zakazami, (…) ta część definicji mówi o łączeniu ludzi w wspólnotę. :P
Jest to definicja funkcjonalna i za razem nominalna (substancjalna)- szczególnie I cześć definicji.
Jest to przykład definicji złożonej.
Religia to instytucja konstytuowana przez kulturowo istniejące sytuacje z jedną lub dwoma istotami nadludzkimi będącymi postulatem danej kultury. definicja substancjalna
Religijny system praktyk będących efektem zmagań z ostatecznymi problemami ludzkiego życia. definicja funkcjonalna, szeroka, naukowa
Religia- zinstytucjonalizowany system wierzeń i praktyk, ogniskujących się na problemach ostatecznego znaczenia. (Glock i Stark)
WYKŁAD II (8.03.2011)
Durkheim: jeden z dwóch podstawowych socjologów nowoczesności, a nawet ponowoczesności. (drugi: Simmel)
Koncepcja: homo duplex.- założenia na temat człowieka.
Człowiek złożony z zupełnie różnych elementów:
- natury zwierzęcej, sprzężonej z egoizmem, subiektywnością wrażeń.
- społeczeństwo zobowiązane do czynienia z typowego zwierzęcia, istoty typowo ludzkiej.
Społeczeństwo jest sui generis, człowiek natomiast nie redukuje się tylko do aspektu biologicznego.
Mauss- siostrzeniec Durkheima.
W socjologizmie kategorie mają charakter społeczny, są kształtowane w procesach integracji.
Kategorie pojęciowe kontakty międzyludzkie- dzięki nim człowiek przekracza próg zwierzęcości. W tym momencie dużą rolę dla Durkheima odgrywała religia.
Religia umożliwia przejście od zwierzęcia do człowieka. Ma zdolność narzucania swojego autorytetu. Wyobrażenia społeczne mają charakter apodyktyczny. Po dodaniu korelatu przeżyciowego (rytuał) następuje generacja poczucia porządku wyższego, nadprzyrodzonego.
Tylko to co społeczne rzekomo najlepsze wg. Durkheima.
Wielu badaczom wydawało się to dziwne, że religia jest związana tylko z tym co społeczne.
wzburzenie - effervescence
Wytwarza się w czasie każdego rodzaju rytuału.
Według Durkheima w postaci bóstwa człowiek czci samo społeczeństwo. Tudzież społeczeństwo czci samo siebie.
Religia jest siłą integrującą społeczeństwo - według Durkheima.
Teorie funkcjonalne funkcje dla religii, charakter enfunkcjonalny. Religia zawsze będzie pozytywna.
Religia została wyabstrahowana ze zjawisk społecznych.
Kwestia dyferencjacji funkcjonalnej:
Im społeczeństwo staje się większe tym rozmaite aspekty stają się bardziej wyspecjalizowane.
Urbanizacja: od solidarności mechanicznej ( jednostki takie same do solidarności społecznej, organicznej!
Zróżnicowanie!
W momencie wyzwolenia kontroli społecznej ludzie testują możliwości działania realna sekularyzacja. Słabnięcie autorytetu wyobrażeń zbiorowych.
Odwrotnie do racjonalistów to jest zaprzestanie wiary w Boga - brak uczęszczania do kościoła. Według Durkheima najpierw następuje ustanie rytuałów później przestaje się wierzyć.
Sytuacja anomiczna - rozluźnienie społeczne. Święty Hieronim i określenie grzechu.
Nieskończoność pragnień - spełnienie jednego marzenia budzi chęć spełnienia kolejnego.
Kult jednostki - termin Durkheima, nowa społeczna cząstka religii. Jednocześnie przedmiot kultu.
Durkheim nie traktował tego jako coś złego. Zwykłym egoizmem nie można tego nazwać. Modernizacja w obu formach wyższej i niższej.
Anomia według Durkheima to equlibium - równowaga.
Dzisiaj dla badaczy Durkheim jest niejako konstruktorem myśli niemieckiej ( duży wpływ Schopenhauera )
Wielkie religie to te o najbardziej podkreślają przeciwności, z którymi musimy się zmagać. Religia jako symbol.
Według Durkheima chrześcijaństwo nigdy nie zaginie.
Bardzo szanował chrześcijaństwo, pomimo że został wychowany w tradycji żydowskiej - odciął się od owej wiary, rzekomo.
Aspekt emancypacyjny i oświeceniowy.
Socjologia nie chciała się zajmować religią jako taką lecz chciała badać jej funkcje.
Badania tego typu zostały niejako emancypowane przez Marksa. odpowiedz na niego dał Weber.
Marks nie jest klasykiem socjologii religii, jednakże jest jedną z kluczowych postaci. W fazie filozoficznej dużo zajmował się religią „ Religia opium dla mas „ zarzuca mu się redukcjonizm.
Materializm historyczny - prąd Marksa, otarł się o Hegla, tak zwana lewica heglowska. Krytyka warunków ekonomicznych i politycznych.
Prześladowany przez władze Prus, emigrował do Francji, Wschodniej Brytanii.
Polemika i kontynuacja myśli Ludwiga Frauenbacha - krytyka religii duży wpływ na Marksa. Religia jako wyraz impulsów wewnętrznych człowieka, które to człowiek odczuwa jako przerażające go. Dochodzi do personifikacji, abstrakcji idei Boga. Koniec końców człowiek czci niejako samego siebie. Eksponuje swoje odczucia na rzekomą „istotę”. Religia to ukryta antropologia - istota społeczeństwa, uświadomienie istoty człowieczeństwa.
Bóg jako wyartykułowana istota człowieka.
Poprzednie stwierdzenia było motorem działania dla Marksa.
Krytyka Hegla, heglowskiej filozofii prawa „nędza jest wyrazem nędzy i zarazem jest protestem dla nędzy rzeczywistej” - takie heglowskie.
Religia pokazuje ludziom, że żyją w padole płaczu. Jest westchnieniem uciśnionego zwierzęcia (…) jest opium ludu. rzecz jasna Marks.
Religa była opium, jako wyobrażenie o lepszym świecie. Wyzwolenie, krytyka religii prowadzi do uleczenia społeczeństwa do odwołania chorych wizji o lepszym życiu.
Krytyka nieba i krytyka ziemi, równa się tyle co krytyka religii i krytyka prawa.
Kontynuatorzy:
Karol Kautsky (opowiedział na jego poglądy jest książka Webera)
Ernst Bloch - byli to filozofowie niemieccy o dużym znaczeniu dla socjologii.
- Bloch: marksista, emigrant - wrócił do Niemiec wschodnich. Hegel XX-go w. nadworny filozof RND. Wyjechał na zachód miał duży wpływ na ewolucje 1968 roku. Napisał książkę „Thomas Mutzer” - próba badania stosunków religia a produkcja, wyzysk, dominacja. Książka ta jest bardziej redukcjonistyczna niż poglądy Marksa.
- Kautsky: materialistyczne pojmowanie historii - nie trzyma się wyłącznie wybitnych jednostek. Wchodzi w głąb. Ukazuje, że na proces historyczny mają wpływ wszyscy.
Oddzielenie cech indywidualnych od społecznych ukazanie wszystkiego poprzez pryzmat danej klasy.
WYKŁAD IV (trzeci się nie odbył) (22.03.2011)
Niemiecka rzeczywistość: nacjonalizacja i sekularyzacja rzeczywistości.
Weber przede wszystkim był ekonomistą. Nie był w stanie tolerować wykładów z ekonomi - zaburzenie osobowości, porzucenie kariery - 10 lat przerwy. 1905 rok pierwsza część książki. 1920 rok (drugie wydanie) napisanie przedmowy.
Przez 100 lat książka ta: „Etyka protestancka a dych kapitalizmu” była uważana za odpowiedz dla Marksa.
Studia klasztorne we Włoszech.
Holandia - kapitalizm zabarwiony protestantyzmem.
1904 rok - podróż do USA - trzy miesiące jazdy małe poprawki w książce - wszystko już wiecie.
Ostry powrót na scenę naukową. Ekonomiści go krytykowali, teologowie przeciwnie - chwalili. Inspiracją dla Webera w trakcie badań nad racjonalizacją życia klasztornego był Werner Sombart.
Początek kariery socjologa religii.
1920 rok umiera (na grypę) :p
Definicja religii -zdroworozsądkowa, „coś” podobnego do klasycznych religii historycznych.
Pojęcie religii światowych - wielkie religie ludzkości.
- konfucjanizm
- taoizm
- hinduizm
- buddyzm
- islam
- chrześcijaństwo (wyłącznie jako protestantyzm) katolicyzm kalka kontrastowa
Tropu ku definicji religii:
- religie są formami organizacji życia społecznego.
- działanie ludzkie konstytuowane przez sens, nadawanie sensu rzeczom bezsensownym - podstawa legitymizacji społeczeństwa.
Swatos i Gustafson (USA) - na potrzeby podręczników starali się stworzyć definicję religii Webera.
Religia to układ relacji społecznych zorganizowanych wokół wiary w siły nadprzyrodzone, który wzbudza refleksje etyczne
Dalsze badania nad religią prowadził po napisaniu książki („etyka(…)”), związki między gospodarką a religią „etyka gospodarki religii światowych”
1915 rok Chiny taoizm, buddyzm
Indie buddyzm
Judaizm być może wstęp do chrześcijaństwa (nie zdążył dokończyć, umarł) - pokazanie pierwszych zalążków racjonalizacji
Dwóch pierwszych nie traktuje się jakoś szczegółowo.
Żydzi również stworzyli pewien kapitalizm, tak zwany kapitalizm parrasów - naród obcych przybyszy, bardzo wyraźnie, czytelnie odgraniczali się od innych ludów ( kwestia koszernego pożywienia - rytualna granica, brak komensalizmu)
Weber absolutnie nie jest antysemitą.
Żydzi mieli autentycznie duży wpływa na rozwój kapitalizmu, ale nie takiego - protestanckiego - o jakim pisze Weber. Nie było tu nagrody za pracę, ale należała się ona z czystej chęci i łaski od Jahwe.
Kalwinizm w tej kwestii mówi o predestynacji, jest to swego rodzaju praca dla poprawienia sobie samopoczucia.
Dla Żyda powodzenie bądź niepowodzenie - jest pochodną decyzji Boga.
Dla Webera Jahwe był Bogiem transcendentnym, przybyłym z daleka.
Katolicyzm likwiduje formy transcendencji
Immanencja - pośredniczy ex opera operato - elementy magiczne w sakramentach, kult święty.
Protestantyzm zaostrza ideę transcendencji
Dwa typy ludzi religijnych
- wirtuozi religijni - niekiedy obdarzeni charyzmą, założyciele religii, ale też mistycy, ludzie głęboko pobożni.
- nie muzykalni, przeciętnie muzykalni - religijność masowa
Weber był nie muzykalny.
Ewolucja religii. Przymuszenie bóstwa.
Etyczne religie zbawieni służba Bogu
Racjonalizacja i teologizacja. judaizm w sensie zbawienia transcendentnego
Religie zbawienia generują dwie odmienne formy pobożności.
azjatycka forma religii zbawienia
zachodnia forma religii zbawienia
Są to dwie formy kontemplacji transcendencji.
Ad. 1.
Ucieczka od świata - unia z bóstwem, nie potępianie świata, typowy przedstawiciel - wschodni mistyk, naczynie Boga, pasywne - Bóg wlewa w niego treść.
Ad. 2.
Aszera odrzucająca świat, nie jest to ucieczka, ale akt wolicjonalny
Wierny narzędzie Boga, zmienia świat, a przynajmniej swoje życie.
Podtypologia:
- asceza wewnątrz światowa
- ascetyzm, asceza poza światowa - oddalenie od świata.
Źródła i specyfiki zachodnich systemów.
Racjonalizacja, bardzo złożone pojęcie.
- celowo racjonalne działanie- zamierzone działanie związane z wartościami żywionymi przez nas, które pozwalają się zmieniać, nie można modyfikować celu - jedynie środki
- wartościowo racjonalne działanie - z myślą o celu dobieramy odpowiednie środki, a jak się nie uda to zmieniamy cel - operacjonalizacja celu.
Obydwa działania ciągle się przenikają.
Na zachodzie prym wiedzie działalność celowa, tzw. krytyka kultury.
Według webera to religia decyduje o tym co ludzie robią.
-działanie tradycjonalne: robimy tak jak robiliśmy zawsze, rutyna.
-rozwój religii zachodnich i kapitalizmu- zerwanie z legitymizacją tradycyjną racjonalizowanie.
System bezosobowych reguł działania - logika racjonalizacji.
Oderwanie świata racjonalizacja
- wiara w to, że gdyby człowiek chciał to mógłby się wszystkiego dowiedzieć - brak tajemnicy
- wszystkie rzeczy można opanować przez kalkulację - obliczalność świata (zmierzyć przecinek, obliczyć przecinek, sterować - wszystko) - bardzo wiele rzeczy można już przewidzieć, obliczyć.
Specyficzny rozwój zachodu:
- racjonalizacja religii
- postęp rozwoju kapitalizmu
Reguły rządzące tym światem nie są absolutnie związane z regułami świata transcendentalnego.
Wszystkie sfery naszego życia podlegają racjonalizacji, która jest przyczyną: rozejścia się sfery wartości: dobro, prawda, piękno (szerzej u Luckmanna)
np. nauka logika wiedzy
ekonomia wyłącznie zysk, bez etyki
Zalążki tego wszystkiego tkwiły już w starym judaizmie. Katolicyzm to wyhamował, a protestantyzm zaostrzył.
Dlaczego Weber tak postępował i argumentował?
Weber szukał źródeł racjonalizacji zachodu, uważa że wyjaśnienie naukowe będzie dobre, jeżeli będzie adekwatne do przyczyn i sensu.
W efekcie procesu interpretacyjnego rozumienia musimy przedstawić ten związek jako przekonujący.
„Przekonujący” wiarygodny, poprzez narrację przedstawienie tak aby każdy inteligentny słuchacz czuł się przekonany.
Teorie socjologiczne - charakter oddziaływujący na słuchacza.
WEWNĘTZRZE POWIĄZANIA KAPITALIZMU Z PROTESTANTYZMEM
Jest to powinowactwo z wyboru.
Rzeczywistość emergentna - zjawisko z zupełnie innymi cechami niż jego przyczyny.
Protestantyzm uruchomił kapitalizm - te pokrewieństwa z wyboru spowodowały taki niebywały rozwój. Jest to pokrewieństwo zarówno formy jak i ducha.
„Dopóki ostatnie pokłady węgla się nie wypalą, to wszystko będzie trwało. A co będzie później tego nie wiemy”
To co powstało to maszyna, z której uciekł duch. Maszyna z etyką biurokracji i mechanizacji.
Dlaczego wszystko na zachodzie krąży wokół pracy?
WYKŁAD V (29.03.2011)
Thomas Luckmann
1967 - wydanie po raz pierwszy książki „ Niewidzialna religia”
Thomas Luckmann
1927 - urodzony w Słowenii, emigrował do USA. Żona w połowie Polką.
Konstruktywista a zarazem fenomenolog.
Konstruktywizm był specyficznym prądem. Luckmann się jak najbardziej do niego zaliczał (lata 70 USA socjologia nastawiona na badania pozytywistyczne)
Jeżeli chodzi o Luckmanna jako fenomenologa: jest to coś specyficznego, fenomenolog społeczny ( skojarzenie z Husserlem) Alfred Schutz definicja religii lub maga nawiązuje do jego teorii. Interpretacyjne rozumienie społeczeństwa musi opierać się na analizie pojęć, symboli, ect. Działanie społeczne - w stosunku do innych zorientowane na obiekt w swoi przebiegu (Weber)
Alfred Schutz nie chodzi o rozumienie konkretnie sensu, ale uśrednionych, np. chodzenie do kościoła dla modlitwy - typowe motywy.
Schutz chce wejść dalej.
Rozumienie działanie społeczne.
Analiza różnych struktur świta życia.
1899 rok - urodzony w Wiedniu, nawiązał kontakty z Husserlem, w 1939 roku emigrował do USA
Za jego życia ukazała się jedna książka: „Der sinnhafte Aufbau der sozialen Welt”
Luckmann był jego doktorantem.
Kolejną publikację „Struktury świata życia” („Strukturen der Lebenswelt”) zakończył właśnie Luckmann.
Świat życia, czyli Lebenswelt: miejsce gdzie w procesach integracji konstytuowana, reprodukowana i zmieniana jest rzeczywistość. Cały zasób wiedzy potocznej podzielany jest przez ludzi w tym samym życiu społecznym.- wiedza potoczna- coś na co w ogóle nie mamy wpływu.
Podstawowe struktury:
- wymiar przestrzenny
- wymiar czasowy
- wymiar realności (co do tego nie jestem pewna)- coś co odróżnia świat życia od innych światów. Obszar rzeczywistości w jakim zanurza się normalny, przytomny i dorosły człowiek z nastawieniem zdroworozsądkowym.
Inne światy:
- niecodziennych doświadczeń- wizje religijne, ekstazy seksualne.
- snu
- nauki nastawienie teoretyczne.
Tradycja teoretyczna:
- analiza świata życia
- analiza konstrukcji sensu i działania (obiektywizacji).
Definicja religii Luckmann'a- antropologiczna
Uniwersalną, społeczną formą religii jest światopogląd.
Indywidualna definicja religii- tożsamość.
Historyczna forma religii- święty kosmos.
W religii człowiek transcenduje swoją biologiczną naturę.
Funkcją religii jest uspołecznienie sposobów działania sobie z transcendencją.
Religia czyni z nas ludzi- socjalizacja w środowisku społecznym.
Człowiek transcenduje, to co ludzkie łączy się z doświadczeniem transcendencji.
Przyzwyczajamy się, że świat jest jaki jest, ale może być zupełnie inaczej- na tej granicy otwiera się droga do transcendencji.
Trzy typy transcendencji:
- małe- coś co może być doświadczone przy innej okazji.
- średnie- to co jest doświadczane może być doświadczone jedynie pośrednio, ale jest składnikiem tej samej rzeczywistości, potocznej. (to co myślą inni ludzie: język, komunikacja, symbole.)
- wielkie- kiedy pojmujemy coś jako odesłanie do innej, nie dającej się doświadczyć rzeczywistości. Możliwa jest podróż do innego świata.
KAŻDE DOŚWIADCZENIE MA AKTUALIZOWANY RDZEŃ, ODSYŁA NAS DO TEGO CO JESZCZE NIE JEST DOŚWIADCZONE.
Małych i średnich - doświadczają wszyscy.
Wielkich - niekoniecznie
Dzień powszedni - logika potoczna, ale dzięki doświadczeniu możemy to zmienić.
Nastawienie naturalne - racjonalistyczne światopoglądy.
Deklaracja nierzeczywistości.
W jaki sposób doświadczenia religijne mogą mieć stały wpływ na życie?
Kiedy subiektywne doświadczenia transcendencyjne zostaną wyartykułowane (język, symbole), zostaje budowany święty kosmos.
Święty kosmos: sens życia codziennego
Doświadczenie ostateczny sens
W kulturach wschodnich i piśmiennych wyodrębnia się jako religia - historyczna forma religii.
Święty kosmos - historyczne formy religii.
Dzisiaj ostateczne sensy zakorzeniają się w sferze prywatnej.
Kurczenie się transcendencji to co prywatne vs. to co społeczne
Berger i Luckmann:
Socjalizacja (bezustannie) eksterenalizacja ( doświadczenie zakomunikowane innym) obiektywizacja społeczeństwo jako obiektywna rzeczywistość internalizacja socjalizacja (i tak na okrągło)
Indywiduacja
Formą indywidualnej religii jest tożsamość osobowa. Jest to nawiązanie do Durkheima.
To wszystko to legitymizacja porządku społecznego.
Rozmowa - najważniejszy element podtrzymywania świata społecznego.
Kurczenie się transcendencji.
Nowoczesny solipsyzm - subiektywizacja religii - jednostki uważają siebie same za źródła religii.
Prywatyzacja - cel - opuszcza tradycyjne instytucje.
Współczesne formy religii.
Demonopolizacja światopoglądów - masa różnych światopoglądów.
Rynkowy model religii - targ światopoglądów.
Konkurencja również z nowym eudajmonizmem, solipsyzmem, etc.
Strukturalnie i pojęciowo nierozpoznawalna religia = niewidzialna religia dla badacza.
Konkurencja dla stałych religii lub coś zupełnie przeciwnego.
Według Luckmanna nie ma możliwości, że jakiś światopogląd zwycięży.
NIE MA JEDNEJ PRAWDY według Luckmanna.
Badania pod kierownictwem Barz'a (?) potwierdziły tezę Luckmanna.
Rdzeń religii: samorealizacja, transcendencja do wewnątrz.
WYKŁAD VI (05.04.2011)
saecularis - zeświedczenie
Termin prawa kanonicznego przejście w stan świecki.
1648 rok - pokój westfalski jako polityczno - prawny, przejście dóbr spod kościoła pod jurysdykcję świecką.
XIX wiek - krytyka religii - Hegel
Sekularyzacja - cecha nowoczesności
Tradycje religijne vs. sekularyzacja nowoczesności dechrystianizacja, desekularyzacja.
Sekularyzacja: rozdział religii od polityki.
dyskurs oświeceniowy - teza sekularyzacyjna, szereg twierdzeń o różnym zakresie zastosowania.
Modernizacja sekularyzacja - nie zbieg okoliczności, ale konieczna i trwała działalność - logika rozwoju społeczeństwa.
Specyficzne warunki Europy.
Północna USA brak typowej sekularyzacji
Np. Brazylia może nigdy się nie zsekularyzować
Francja 1868 rok dechrystianizacja - odkościelnienie, ludowa wiara w cuda.
Lata 70
Odnowienie religii widziane w sekularyzacji pozytywne znaczenie z perspektywy emicznej. .
Czym jest sekularyzm?
- stanowisko światopoglądu, zgodnie z którym religia nie powinna mieć wpływu na instytucje społeczne ( jak powinno być, a nie jak jest)
- dążenie do utrwalenia rozdziału sfery publicznej tj. państwa od kościoła.
Nigdzie sekularyzm nie prowadzi do zaniku wierzeń religijnych
- tylko na poziomie instytucjonalnym to się może udać.
Np. ateizm państwowy - Albania (E. Hodża)
Zakazanie praktykowania religii. Ogłoszenie Albanii pierwszym ateistycznym państwem.
Jednak sekularyzmu nie należy kojarzyć z ateizmem czy też z agnostycyzmem.
Paradygmat sekularyzacyjny:
Steve Bruce cały zachód się sekularyzuje, reszta tez będzie. „Good is dead”.
Nie wieży w powrót sacrum.
- nie istnieje jedna teoria sekular. Lepiej używać słowa „paradygmat” - szereg powiązanych twierdzeń.
Długofalowy spadek prestiżu wierzeń i praktyk religijnych!
Weber - wewnętrzny racjonalista chrześcijaństwa na zachodzie. Zepchnięcie religii do strefy nacjonalności „odczarowanie świata”.
Berger - „ Niebo pozbawione aniołów staje się otwarte na interwencję astronoma i, w końcu, astronauty."
Koncepcja sekularyzacji - proces w wyniku, którego sektory społeczne i kultury uwalniają się spod władzy wierzeń i symboli.
Społeczeństwo zróżnicowane, nowoczesne tracą swój święty baldachim.
Religia - system odniesienia, jednostki w świecie zachodnim podlegają heretyckiemu imperatywowi - konieczność samodzielnego wyboru.
Świat losu świat wyboru - my musimy sami wybierać.
Pluralizm światopoglądowy - poniekąd weberowski politeizm wartości (każdy sam może wybierać jakiemu bogu chce służyć) naleciałość pojęć religijnych.
Rozejście się platońskiej trójcy.
Rozejście się wartości - wybierając jedno odrzucamy drugie (heroiczność losu) demon trzymający nici życia, trzeba mu być posłusznym.
Pluralizm według Webera przyśpiesza sekularyzację, krótsza trwałość światopoglądu.
Lata 90 - Berger stwierdził, że był w błędzie. Religia nie słaba, ale wręcz przybrała na sile.
Do Europy zachodniej daje się odnieść tezę sekularyzacji, ale tylko do niektórych aspektów - elit.
-przedstawicieli nauk humanistycznych
- inżynierowie najmniej zsekularyzowani
Larry Shiner - typologia sekularyzacji
- upadek religii
- komformizacja religii i jej przystosowanie do praw tego świata - wewnętrzna sekularyzacja kościołów
- wycofanie religii ze sfery publicznej
- transformacja wierzeń i instytucji religijnych w formy niereligijne
- desakralizacja świata (obdarcie świata ze świętości)
- odejście od społeczeństwa świętego do świeckiego
Durkheim - społeczeństwo tradycyjne = święte
Np. średniowieczne
Karel Dobbelare - trzy relatywnie odrębne procesy pod hasłem sekularyzacji
- laicyzacja - zmniejszenie znaczenia religii w społeczeństwie
- zmiany w teologii, organizacji religii i wierzeniach jednostek (odejście od klasycznego wizerunku Boga, zanik wiary w piekło)
- przemiany religii między jednostkami, a organizacjami religijnymi (Austria: rewitalizacja instytucji - to my jesteśmy kościołem, spadek powołań)
W Polsce nie ma typowej laicyzacji - ciekawe dlaczego?
Postsekularyzm Jurgen Habermas - rzecznik oświecenia.
Po 11 września 2009.
Dzisiaj stało się jasne, że państwa nie mogą już więcej narzucać swojej perspektyw.
Ludzie religijni bark narzucania ludzie zsekularyzowani. (i na odwrót)
Hasło: „świeckiej epoki” Charles Taylor „A seculer Age”
Co to znaczy, że żyjemy w świeckiej epoce?
- świeckość przestrzeni publicznej obdarta z odniesień do Boga.
- zanik wierzeń i praktyk.
- warunki wiary religijnej- przejście od społeczeństwa, w którym wiara była typowa- a nie niemożliwa- do kwestii zupełnie odwrotnej- wiara wymaga uzasadnienie.
USA sztandarowy przykład państwa nieświeckiego. Państwo nie zsekularyzowane.
S. Bruce: świat przyszłości można nazwać religijnym w przeciwieństwie do obecnego. Uważa, że chrześcijaństwo może upaść.
D. Polack: synkretyzm religijny. Nie istnieje przymus wyboru religii- w przeciwieństwie do innych „przymusów”, np. wyboru samochodu.
P. Berger: eurosecularity- tylko w Europie (odwołanie do wcześniejszego napomnienie do humanistów i inżynierów).