WYKŁAD 1

Literatura:

1. Ernest von Aster „Historia filozofii”

2. Hartman „Wprowadzenie do filozofii“

Filozofia oznacza umiłowanie mądrości.

Relacja pomiędzy filozofią a nauką - marksiści twierdzili, że filozofia nie jest nauką, ponieważ filozofia jest czymś więcej niż nauka. To filozofia stworzyła naukę.

Proces powstawania nauki:

Arystoteles - pierwszy myśliciel, który użył terminu nauka, pierwsze nauki to prawo i medycyna - I wiek przed Chrystusem. Średniowiecze - naukę przeciwstawiano teologii. W drugiej połowie XIX wieku rozwój nauk szczegółowych, np. socjologia, psychologia; filozofia została zepchnięta na plan drugi.

Jak rozumieć filozofię?

Dwa wymiary rozumienia filozofii:

- historia ludzi

- nauka jest wartościująca, tzn. ona nie ujmuje historii ludzi, lecz ujmuje problemy ludzi.

Myślenie systematyczne jest myśleniem problemowym - starożytni poszczekali problem jako relację wielości do jedności.

Emanuel Kant odpowiada na pytania - „co powinienem wiedzieć, co powinienem czynić, czego mogę oczekiwać, czym jest człowiek”

Na pierwsze pytanie odpowiada - metafizyka, na drugie - etyka, na trzecie - religia, na czwarte - antropologia (jest najważniejszą nauką).

Filozofia dzieli się na okresy: starożytny, średniowieczny, nowożytny, współczesny.

Koncepcje w filozofii:

1. Klasyczna - (obowiązywała do połowy XIX wieku) to wiedza o charakterze racjonalnym, posiadająca własny przedmiot i odpowiednio do tego wypracowaną metodę i dotycząca tego, co konieczne w bycie i wyjaśniająca byt w świetle charakterystycznych uzasadnień.

2. Pozytywistyczna - (druga połowa XIX wieku) filozofia nie koncentruje się na szczegółach, lecz na ogólnych rzeczach. Pozytywiści uważali, że filozofia jest wiedzą pochodną od nauk szczegółowych. Zestawia w syntezę wyniki tych nauk. Filozofia miała dawać ogólny pogląd na rzeczywistość i jej poznanie.

3. Neopozytywistyczna - (lata 30-ste XX wieku) filozofia sprowadza się do analizy logicznej języka naukowego i potocznego. Dlatego, że jednym ze źródeł jest wieloznaczność języka. Trzeba analizować język, używanie języka. Zajmuje się podstawowymi pojęciami filozofii, całej masy wiedzy oraz jej strukturą.

4. Irracjonalistyczna - nie występuje w określonym miejscu i czasie, jest reakcja na zbyt wysokie wymagania, jakie filozofowie stawiają rozumowi. Jest zakwestionowaniem wiary w rozum. Zmienia się stosunek filozofa do filozofii - jest bardziej emocjonalny. Filozofami są patrzący na świat, są obserwatorami, zaś filozofowie irracjonalni - filozofia uprawiana z punktu widzenia podmiotu działającego. Jest interdyscyplinarna, uwzględnia wiedzę, sztukę, religię, mity.

Filozofia starożytna

Filozofia starożytna - dotyczy filozofii greckiej, jest ograniczona czasowo, terytorialnie, językowo. Rzymianie nic nie wnieśli do tej filozofii (dlatego ograniczona terytorialnie i językowo). Okres przypadający na tą filozofie to od VII wieko przed Chrystusem do V wieku po Chrystusie. Filozofia grecka charakteryzuje się niezależnością od myśli religijnej, różni się tym od filozofii średniowiecznej. Tomasz z Akwinu - najwybitniejszy filozof ze średniowiecza. Filozofia starożytna dzieli się na cztery okresy. Czwarty okres to neoplatoński - skierowany do myśli religijnej. Filozofia starożytna charakteryzowała się: dążeniem do harmonii, ładu, porządku. Inną cechą tej filozofii to pojawienie się problemu skąd się wziął świat - grecy zakładają, że świat jest wieczny, myśliciele greccy nie znają pojęcia stworzenia. Filozofia ta charakteryzowała się rozmaitością, w ten sposób filozofia uczy się tolerancji. Cechą tej filozofii jest polemiczny charakter umysłu greckiego, lubi ze sobą dyskutować. Znaczenie filozofii starożytnej jest to, że wiele pojęć i kategorii pochodzi z tej filozofii. Arystoteles określił demokrację, był przeciwnikiem tej formy władzy.

Okresy filozofii starożytnej:

1. Przedsokratyczny - od początku filozofii, od VII w.p.n.e. do połowy V w.n.e.

2. Klasyczny (okres systemów filozoficznych) tylko IV w.p.n.e., szczytowy okres filozofii starożytnej. Sokrates, jego uczeń Platon i jego uczeń Arystoteles - żyli w tym czasie w Atenach.

3. Praktyczny (okres szkół starożytnych) - nie było wybitnych osobowości, zmienia się przedmiot zainteresowania - zagadnienia etyczne (lub praktyczne)

4. Neoplatoński - filozofia nabiera charakteru religijnego - twórcą był myśliciel egipski Platon. Na plan pierwszy wysuwa się zagadnienie soteriologiczne (nauka o zbawieniu). Głównym przedmiotem filozofii jest odpowiedź na pytanie, „Jaką drogę musi przebyć dusza, żeby dostąpić zbawienia?”.

Ad 1) Okres przedsokratyczny - problemy (próby odpowiedzi na pytania):

1. co stanowi zasady świata? - pierwszym filozofem był Tales z Miletu, powiedział „wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa”. Inaczej uważali: Anaksymander - bezkres, Pitagorejczycy - liczba, Hieroklit z … - ogień.

2. sformułowanie problemu bytu - wiąże się z postacią Parmenidasa z Elei - rzeczywistość jest dwudzielna, złożona i składa się z dwóch części; z części jawnej i niejawnej. Część niejawna stanowi warunek możliwości części jawnej, czyli jest ostateczną podstawą, czyli jest to byt. Pojęcie bytu określa sferę niejawną. Logiczne warunki bycia bytu podał Parmenidas z Elei - byt jest wieczny, niezmienny, nieruchomy, stały i jeden. Faktyczność, rzeczywistość - to pojęcie jest szersze obejmuje byt idealny, np. prawo ciążenia jest bytem idealnym.

Ad 2) Okres klasyczny - z końcem V wieku dokonuje się w filozofii zwrot antropologiczny (filozofia bada człowieka). Pierwsi dokonali tego sofiści - myśliciele, którzy chodzili po całej Grecji i nauczali sztuki wymowy za pieniądze. Sokrates też był sofistą, ale nie nauczał za pieniądze. Sokrates, Platon, Arystoteles zapoczątkowali zagadnienie „metody”. Używali metody w sposób świadomy, kładli nacisk na logikę, którą stworzyli. To, co ich łączy to również problemy, zaczęli się zajmować w sposób naukowy etyką. Problem: jedno-wiele, byt-ruch. Platon i Arystoteles są mocno zainteresowani sprawami społecznymi. Sokrates największy filozof z nich oddał życie za głoszenie swoich poglądów, wychował Platona. Sokrates nie pozostawił po sobie żadnych dzieł. Poglądy jego sprowadzały się do:

1. metoda - ujawnia aspekt negatywny, pierwsza - metoda elenktyczna - uczyła usuwać przekonania fałszywe, druga - metoda majełtyczna - ujawnia aspekt pozytywny, uczyła zdobywać przekonania prawdziwe.

2. poglądy etyczna Sokratesa

Metoda negatywna - doprowadzała do absurdu tezy przeciwnika, wiąże się z ironią Sokratesa, w rezultacie prowadzi to do tego, że delikwent wygłaszał tezę sprzeczną z tezą wyjściową lub sprzeczną z powszechnie głoszonymi, uznawanymi za prawdziwe. Sokrates mówił do delikwenta: „a powiedz mi, bo nie wiem…..”, ta ironia Sokratesa była związana z niewiedzą. Sokrates podkreślał, że nie wie czegoś, podkreślał niewiedzę, ale wie, że nie wie i jest to wiedza dwojakiego rodzaju: znam samego siebie, wiem co to jest wiedza i tej wiedzy nie posiadam.

Metoda majełtyczna (pozytywna) - odwoływała się do sztuki akuszerskiej. Sokrates uważał, że każdy nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale sobie tego nie uświadamia. Metoda ta to metoda wspólnego szukania odpowiedzi - metoda heurystyczna, metoda odkrywania prawdziwej odpowiedzi.

Trzy tezy Sokratesa:

1. „dzielność” - zaleta, cnota, dzielność jest dobrem bezwzględnym, tzn. że jest dobrem niezależnie czy my to uważamy za dobro czy nie, są niezależne od nas.

2. „pożytek i szczęście” - tylko to co dobra jest pożyteczne

3. „owa dzielność jest wiedzą - jeżeli ktoś czyni zło to nie wie co to dobro, jest to intelektualizm etyczny - według Sokratesa istnieje jedna zaleta to wiedza i jedna wada to niewiedza.

PLATON

Spuścizna po Platonie to 35 autentycznych dialogów oraz listy. Dialogi nie stanowią cyklu, każdy z nich to odrębna całość. Ważna jest chronologia ujmowania problemu przez dialog. Trzy okresy Platona - wczesny, średni, późny. W pierwszym okresie (wczesnym) Platon nie głosił własnych poglądów, ale poglądy Sokratesa. Drugi i trzeci okres (średni i późny) - filozofia może być interpretowana jako arystotelizm lub neoplatonizm. Chronologia dzieł Platona - Arystoteles nawiązuje do trzeciego okresu Platona, a do drugiego nawiązuje Plotyn. Platon nie występuje w swoich dialogach, ale występuje Sokrates w dialogach z pierwszego i drugiego okresu i w jednym z trzeciego okresu. Dlatego ważne jest ustalenie chronologii dzieł Platona, udało się to w 1936 r.

Pierwszy okres Platona - wczesny - sokratyczny, stawia na plan pierwszy zagadnienia etyczne, one są negatywne, tzn. nie wnoszą nic nowego, odwołuje się do postaci historycznych. Platon w tym okresie nie ujawnia swoich poglądów, nic nie ma na temat teorii idei. Drugi okres - pojawia się teoria idei, tutaj dialogi są konstruktywne. W tych dialogach Platon buduje swoją własną teorie idei, która tworzy system filozoficzny. Teorie idei wiążą się z Platonem. Dialogi tego okresu są najwybitniejsze pod względem artystycznym, noszą cechy orfizmu. Orfizm - mieszanina poglądów religijno - mistycznych, orfizm wziął się z platońskich podróży, orfizm to nauka o wędrówkach dusz. Okres trzeci - na plan pierwszy wysuwają się pojęcia matematyczne i fizyczne. Decydującą rolę odgrywa tutaj nauka, zaś metoda jest tutaj bardziej rozumowa, dialektyczna. Bark z kolei nauki o ideach, dialogi są pod względem artystycznym niedoskonałe, dialog „Parmenidas” - najtrudniejszy dialog. Plato jest postrzegany jako źródło i początek całej filozofii europejskiej. Filozofia Platona przejawia się w dwóch interpretacjach:

- arystotelizm - jest to filozofia, która opiera się na szczegółowym badaniu przyrody i wieży w moc rozumu i logiki

- neoplatonizm - który odwraca się od przyrody, wierzy w intuicję i zainteresowany jest tylko kwestiami moralnymi

Teoria idei - poza wiecznie zmiennym światem zjawisk istnieje coś niezmiennego, istniej świat czystych treści - Platon nazywa je ideami. Wszystko co postrzegamy zmysłami jest więcej lub mniej doskonalą kopią tych idei, które istnieją same w sobie i dla siebie w sposób ponadczasowy w bezwzględnej czystości i bezruchu. Rzeczywistość niejawna - to idee, są prawzorami rzeczy, idea człowieka - każdy człowiek jest kopią tej idei.

Jeśli istnieją dwa światy to istnieje dystans pomiędzy tymi światami, a więc nie ma łączności tych światów (tak nie może być). A więc istnieje tylko jeden świat. Pierwszej interpretacji tego dokonał Arystoteles. Arystoteles powiedział, że idee są w rzeczach, tworząc istoty tych rzeczy. W XVIII wieku Kant uważał, że idee są w umyśle. Teoria idei jest próbą rozwiązania problemu Parmenidesa. Byt nasz jest bytem nieprawdziwym, a byt idei jest prawdziwy - według Platona. Poznanie idei to episteme.

ARYSTOTELES

Jako jedyny nie był Ateńczykiem, przydomek jego to „Stagiryta” (od miejsca urodzin), musiał uciekać z Aten po śmierci Aleksandra Wielkiego. Arystoteles odgrywa ogromne znaczenie dla nauki, był uczniem Platona, ale jest prawdopodobnie najwybitniejszym myślicielem naszego kręgu kulturowego (europejskiego). Z powodu racjonalnych rozwiązań możemy przypisać jemu, np. stworzenie logiki formalnej, psychologii naukowej, pierwsze systematyczne wykłady etyki, estetyki, pierwszy traktat z prawa konstytucyjnego i teorii państwa. W tym znaczeniu Arystoteles jest twórcą nauki współczesnej, wypracował pojęcie nauki, narzucił swoisty styl naukowy, odkrył metody i opracował sposób, który nazywamy dziś „naukowo”. Różni go od Platona prawdziwy grecki umiar, w każdym wypadku próbuje połączyć wszystkie wchodzące w rachubę czynniki - zasada „złotego środka”, zawsze poszukiwana. Dzieła Arystotelesa to:

- logiczne

- fizyczne

- metafizyczne

- etyczne

Dzieło „Metafizyka” - najważniejsze dzieło, ale pojęcie metafizyka nie on stworzył, jest to nazwa biblioteczna, Arystoteles używał nazwy „filozofia pierwsza”. Arystoteles używał pojęć akt, możność, co jest odpowiednikiem forma, materia. Arystoteles rozwiązuje problem Parmenidesa inaczej niż Platon. Elementem, który daje jedność wielości jest forma. Wielość jest rozbiciem formy na więcej niż jedną materię, a ruch jest nieustannym przechodzeniem od możności do aktu. Elementem ruchu jest materia.

4

http://otior.w.interia.pl

---