Biblia jako przedmiot stylizacji, aluzji i parafraz w literaturze polskiej. Motywy biblijne w poezji polskiej ( od Kochanowskiego do Miłosza ):
Stylizacja:
Celowe wprowadzenie do utworu pewnych właściwości innego stylu np. stylu biblijnego.
Przykładem mogą być "Kazania" Piotra Skargi. Kaznodzieja stosuje inwersję, paralelizmy, liczne pytania retoryczne i zdania wykrzyknikowe.
Stylizację biblijną zastosował A. Mickiewicz w "Księgach Narodu Polskiego" i "Księgach Pielgrzymstwa" ( sięgną do gatunku biblijnego - przypowieści ).
Aluzja literacka:
Pojawiające się w utworze świadome nawiązanie do innego dzieła, apelujące do wiedzy czytelnika.
Przykładem aluzji literackiej może być utwór D. Naborowskiego "Marność". Zarówno tytuł jak i pierwszy wers nawiązuje do biblijnej Księgi Koheleta.
Innego rodzaju aluzję możemy odnależć w "Dziadów" część 3, w scenie "Widzenie ks. Piotra".
Rozbiory i męczeństwo Polski wyrażnie przypomina niezawinioną mękę Chrystusową.
Parafraza:
Przeróbka utworu literackiego, rozwijająca, często uproszczająca jego treści, oddająca je przy zachowaniu jednak rozpoznawalnego podobieństwa.
Przykładem parafrazy może być 150 psalmów w przekladzie Kochanowskiego. Oczywiście przed Kochanowskim dokonywano tłumaczeń pojedyńczych psalmów i całej ich księgi. Były
to jednak wersje bardzo wierne biblijnemu wzorowi, unikające parafrazy, która naruszałaby przestrzeganą przez Kościół dosłowność orginału.
W "Psałterzu Dawidów" nie spotyka się żadnych bezpośrednich uzależnień poety od znanych mu prac poprzedników ; nie można też dostrzec wyraźnych związków z którymś z wyznań .
Zbliżając z kolei wizerunek starotestamentowego Boga psalmów do nowotestamentowego Chrystusa , łagodzi różnice między groźnym , karzącym Jahwe a miłosiernym i wybaczającym jego synem . Z tej ugodowej ( względem innych wyznań ) postawy wynikła m.in. ogromna popularność przekładu Kochanowskiego . Nie oddalając się od pierwotnego układu psalmów (tłumaczonych przez Kochanowskiego werset po wersecie i na ogół nie poszerzanych o jakieś dodatki) - zadziwiały wynalazczością językową i pomysłowością stylistyczną . W pracy przekładowej Kochanowskiego widać zmagania poety i uczonego filologa .