Zagadnienia egzaminacyjne z instytucji europejskich.
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE:
Pojęcie organizacji międzynarodowej.
Pojęcie instytucji międzynarodowych.
Pojęcie instytucji europejskich w szerokim i wąskim znaczeniu
Pojęcie „instytucji” w Traktacie o Unii Europejskiej (TUE) i Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Elementy składające się na definicję organizacji międzynarodowej.
Definicja organizacji międzynarodowej rządowej.
Pojęcie organizacji międzynarodowej w stanowionym prawie krajowym i międzynarodowym.
Statut organizacji międzynarodowej i jego cechy szczególne.
Różne nazwy statutów organizacji międzynarodowych.
Rodzaje organizacji międzynarodowych.
Organizacje pozarządowe (cechy charakterystyczne, cele).
Na czym polega „międzynarodowość” organizacji pozarządowych?
Organizacje o celach ogólnych a organizacje funkcjonalne.
Organizacje powszechne a organizacje grupowe (partykularne).
Organizacje międzyrządowe (koordynacyjne) a organizacje ponadnarodowe.
Cechy organizacji międzynarodowych o ponadnarodowym charakterze.
Na czym polega niezależność organów organizacji ponadnarodowej od jej państw członkowskich?
Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe (uchwały organizacji międzynarodowych).
Charakter prawny uchwał międzynarodowych organizacji rządowych.
Konstytucja RP a prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe.
Konstytucja RP a pojęcie organizacji międzynarodowej.
Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe a prawo polskie.
Ekstradycja obywateli polskich w myśl postanowień Konstytucji RP, a działalność prawotwórcza organizacji międzynarodowych.
UNIA EUROPEJSKA:
Geneza Wspólnot Europejskich.
Unia Zachodnia.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).
Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).
Rozwój Wspólnot w latach 1958-1986 (terytorialny, prawny, instytucjonalny)
Jednolity Akt Europejski (najważniejsze zmiany dotyczące działalności Wspólnot).
Traktat z Maastricht i powstanie Unii Europejskiej.
Charakter i istota Unii Europejskiej po Traktacie z Maastricht.
„Trzy filary” Unii Europejskiej.
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - cele.
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - akty prawne przyjmowane w jej ramach.
Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych -cele.
Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych - akty prawne przyjmowane w jej ramach.
Rozwój Unii Europejskiej w latach 1993-2013 (terytorialny, prawny, instytucjonalny).
Traktat Konstytucyjny (najważniejsze cele).
Wejście w życie Traktatu z Lizbony - najważniejsze zmiany.
Na czym polegała tzw. „dekonstytucjonalizacja” Traktatu z Lizbony.
Struktura Traktatu z Lizbony.
Charakter prawny Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony.
Unia Europejska jako podmiot prawa międzynarodowego.
Co wynika z posiadania przez Unię podmiotowości prawa międzynarodowego? (wyjaśnij pojęcia: ius tractatuum, ius legationis, ius standi).
Traktat o Unii Europejskiej (TUE) a Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (wzajemne relacje).
Charakter prawny Karty Praw Podstawowych.
Stosowania Karty Praw Podstawowych wobec poszczególnych państw członkowskich (tzw. „Protokół brytyjski”).
Członkostwo w Unii Europejskiej.
Przystąpienie do Unii Europejskiej (tryb i zasady).
Zawieszenie niektórych praw wynikających z członkostwa w UE (tryb i zasady). Wykluczenie z UE?
Wystąpienie z Unii Europejskiej (tryb i zasady).
Cele Unii Europejskiej.
Wartości Unii Europejskiej (katalog).
Co wynika z poszczególnych wartości Unii Europejskiej?
Tzw. „procedura ostrzegawcza” przewidziana w art. 7 ust. 1 TUE w związku z „istnieniem wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia wartości” UE (tryb i skutki).
Przestrzeganie praw człowieka przez Unię Europejską (gdzie w Traktatach znajdują się postanowienia zobowiązujące Unię Europejską do przestrzegania praw człowieka?).
Kompetencje Unii Europejskiej.
Kategorie kompetencji (art. 2 TFUE).
Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE).
Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE).
Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE).
Co wynika z zasady przyznania (powierzenia) kompetencji?
Co wynika z zasady pomocniczności?
Co wynika z zasady proporcjonalności?.
Monitorowanie przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności (rola parlamentów narodowych - tzw. „procedura żółtych kartek”).
Obywatelstwo Unii Europejskiej (art. 9 TUE) - charakter prawny.
Katalog praw obywateli Unii (art. 20-24 TFUE) - na czym polegają poszczególne prawa obywateli UE?
Zasady demokratyczne Unii (art. 9-12 TUE).
Gdzie i na jakim poziomie w ramach UE, są reprezentowani jej obywatele?
Kto (i w jakich organach) reprezentuje państwa członkowskie na poziomie UE?
Prawo Unii Europejskiej.
Prawo pierwotne a prawo wtórne (pochodne)
Pierwotne „prawo pisane”.
Zakres mocy obowiązującej Karty Praw Podstawowych względem Polski.
Zasady ogólne prawa (art. 6 ust. 3 TUE).
Zwyczaj jako źródło prawa UE.
Katalog aktów prawa wtórnego (pochodnego).
Rozporządzenie - definicja, cechy szczególne.
Dyrektywa - definicja, cechy szczególne.
Decyzja - definicja, cechy szczególne.
Akty prawodawcze a akty nieprawodawcze (kryteria podziału, konsekwencje z niego wynikające).
Tryb uchwalania aktów prawodawczych.
Zwykła procedura prawodawcza (art. 294 TFUE).
Szczególne (specjalne) procedury prawodawcze.
Uchwalanie aktów nieprawodawczych.
Akty nieprawodawcze przyjęte bezpośrednio na podstawie Traktatów.
Akty nieprawodawcze przyjęte jak akty delegowane.
Akty nieprawodawcze uchwalone jako akty wykonawcze.
Na czym polega zasada pierwszeństwa (prymatu) prawa unijnego.
Instytucje Unii Europejskiej (art. 13-19 TUE).
Organy pomocnicze oraz agencje Unii Europejskiej.
Na czym polega zasada jednolitych ram instytucjonalnych UE?
Na czym polega zasada równowagi instytucjonalnej w ramach UE?
Na czym polega zasada autonomii instytucjonalnej w ramach UE?
Na czym polega zasada lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej w ramach UE?
Parlament Europejski (PE) - ogólna charakterystyka instytucji.
PE - podstawy prawne działania.
PE - sposób wyłaniania członków.
Komu przysługuje czynne i bierne prawo wyborcze do PE?
Podstawy prawne wyboru posłów do PE w prawie polskim.
PE - skład.
Na czym polega zasada „degresywnej proporcjonalności” w odniesieniu do składu PE?
Charakter mandatu posła do PE - incompatibilitas.
Przywileje i immunitety posłów do PE.
Gdzie mieści się siedziba PE?
Struktura wewnętrzna PE.
Funkcje Przewodniczącego PE.
Funkcje Prezydium PE
Skład i kompetencje Konferencji Przewodniczących.
Skład i kompetencje Przewodniczących Komisji.
Skład i kompetencje Przewodniczących Delegacji.
Organy funkcjonalne PE.
Organy polityczne PE.
Tryb działania PE (kworum, większość)
Funkcje PE.
Funkcja prawodawcza PE (zwykła procedura prawodawcza, specjalna procedura prawodawcza).
Funkcja kontrolna PE.
Jakie instytucje i organy składają PE roczne sprawozdania ze swojej działalności?
Wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej (tryb i zasady uchwalenia).
Kto i w jakich sprawach może składać petycje do PE?
Na czym polega prawo PE do powoływania komisji śledczych (tryb, cele powoływania).
Funkcja budżetowa PE - tryb uchwalania budżetu.
Kontrola polityczna PE nad wykonanienm budżetu UE.
Funkcja kreacyjna PE.
Jakie organy i jaką większością głosów powołuje PE?
Na czym polega funkcja wewnątrzorganizacyjna PE?
Kiedy wymagana jest zgoda PE do zawarcia umów międzynarodowych przez UE?
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich (kompetencje, tryb działania, tryb powołania).
Rada Europejska (RE) - ogólna charakterystyka organu.
RE skład.
RE- status członków.
Przewodniczący RE - tryb powołania, kompetencje.
Tryby (sposoby) podejmowania decyzji w RE.
Funkcje (zadania) RE. Wymień co najmniej dwie kompetencje szczegółowe RE.
Rada Unii Europejskiej (RUE) - ogólna charakterystyka, historia powstania.
Skład RUE. Konfiguracje RUE (wymień 4 przykłady).
Które konfiguracje RUE nazwane są w Traktatach? (art. 16, ust. 6 TUE).
Siedziba RUE.
Przewodnictwo w RUE.
Rola Wysokiego Przedstawiciela UE ds. zagranicznych i bezpieczeństwa w reprezentowaniu RUE.
Funkcje przewodniczącego RUE.
Zadania Sekretariatu Generalnego RUE.
Tryby podejmowania decyzji w RUE (głosowania).
„Nicejski' system podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów w RUE.
„Lizboński” system podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów w RUE.
Podaj przykłady czterech decyzji podejmowanych przez RUE jednomyślnie.
Funkcja prawodawcza RUE (na czym polega).
Pośrednia inicjatywa prawodawcza RUE?
Funkcja budżetowa RUE.
Na czym polega funkcja koordynacyjna RUE?
Funkcja kreacyjna RUE - jakie organy powołuje RUE, skład jakich organów powołuje RUE?
Na czym polega funkcja kontrolna RUE?
Na czym polega funkcja wewnątrzorganizacyjna RUE?
Jakie funkcje wykonuje RUE w sferze międzynarodowej?
Skład i zadania KOREPER.
Komisja Europejska (KE) - ogólna charakterystyka organu.
Sposób wyłaniania składu KE.
Scharakteryzuj etapy powoływania składu Komisji Europejskiej.
Tryb odwołania KE.
Kto może odwołać poszczególnych członków KE?
Kto i w jakim trybie może odwołać cały skład KE?
Status prawny członków KE.
Zadania (funkcje) Przewodniczącego KE.
Tryb działania KE (procedury podejmowania decyzji).
Funkcje KE.
Funkcja kontrolna KE.
Zakres podmiotowy funkcji kontrolnej KE.
Funkcja prawodawcza KE (dwa aspekty wykonywania funkcji prawodawczej przez KE).
Funkcje wykonawcze i zarządzające KE.
Funkcje międzynarodowe KE.
Zadania Wysokiego Przedstawiciela UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
Trybunał Sprawiedliwości (TS) UE jako instytucja UE.
Jakie organy sądownicze wchodzą w skład TS UE.
TS sensu stricto - charakter organu, skład i sposób wyłaniania członków.
Funkcje sędziów TS a funkcje rzeczników generalnych.
Organizacja wewnętrzna TS (organy funkcjonalne).
Zadania Sekretarza TS.
Funkcje TS.
Sąd - charakter organu, skład i sposób wyłaniania członków.
Organizacja wewnętrzna Sądu.
Funkcje Sądu.Pojęcie „sądów wyspecjalizowanych”.
Sąd ds. Służby publicznej UE - powstanie.
Skład i zasady wyboru sędziów Sądu ds. Służby Publicznej.
Jurysdykcja Sądu ds. Służby Publicznej UE.
Trybunał Obrachunkowy (TO) - podstawy prawne działania, charakter organu.
Skład TO.
Sposób wyłaniania członków.
Wymagania stawiane kandydatom na członków TO.
Status członków TO.
Struktura wewnętrzna TO - zadania sekretarza generalnego.
Funkcje TO.
Europejski Bank Centralny (EBC) - powstanie, charakter prawny organu.
Organizacja wewnętrzna RBC.
Rada Prezesów EBC - skład, zadania.
Zarząd EBC - skład, zadania.
Rada Ogólna EBC - skład, zadania.
Funkcje EBC.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES) - podstawy prawne działania, charakter organu.
Skład KES oraz sposób wyłaniania członków.
Organizacja wewnętrzna KES.
Funkcje KES.
Komitet Regionów (KoR) - podstawy prawne działania, charakter organu.
Skład KoR oraz sposób wyłaniania członków.
Organizacja wewnętrzna KoR.
Funkcje KoR.
RADA EUROPY:
Geneza.
Przyczyny powstania.
Podstawa prawna funkcjonowania.
Poszerzanie składu członkowskiego.
Kryteria nabycia statusu członka.
Wykluczenie, zawieszenie, wystąpienie.
Przystąpienie Polski.
Cele Rady Europy
Instrumenty prawne realizacji celów.
Struktura wewnętrzna.
Organy statutowe.
Komitet Ministrów (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje)
Zgromadzenie Parlamentarne (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje)
Sekretariat.
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.
Komisarz Praw Człowieka Rady Europy - powołanie, kompetencje
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (katalog praw, protokoły dodatkowe).
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPCz) - skład, kompetencje).
Przesłanki wniesienia skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Zasady postępowania ze skargami złożonymi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Postępowanie przed tzw. Wielką Izbą ETPCz (w jakich sytuacjach ma miejsce).
Zalecana literatura.
J. Barcik, A. Wentkowska: Prawo Unii Europejskiej (z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony) Warszawa 2011.
J. Maliszewska-Nienartowicz: System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toruń 2010.
F. Benoit-Rohmer, H. Klebes: Prawo Rady Europy. W stronę ogólnoeuropejskiej przestrzeni prawnej, Warszawa 2006.
Akty prawne:
Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE, 2010, C83.
Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE, 2010, C 83 (wybrane artykuły).
5