OŚ T1, PP i K

Poznań, dnia 09.10.2013r.

ZATWIERDZAM

Dowódca 1 kompanii szkolnej OSP

kpt. Seweryn STOMA

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z ochrony środowiska
z żołnierzami 1 i 2 plutonu 1 kompanii szkolnej OSP w dniu 09.10.2013r.

I. TEMAT 1: Podstawowe przepisy prawne z zakresu ochrony środowiska.

CELE ZAJĘĆ:

Zapoznać:

z podstawowymi dokumentami i aktami prawnymi dotyczących ochrony środowiska,
z podstawowymi zasadami i sposobami postępowania z odpadami i materiałami niebezpiecznymi dla środowiska,
z zasadami zastosowania środków i sprzętu służącego ochronie środowiska,
z zasadami przeprowadzania obsług uzbrojenia i sprzętu wojskowego, zgodnie z zasadami ochrony środowiska,
z przedsięwzięciami i działaniami chroniącymi środowisko naturalne

FORMA: Zajęcia teoretyczne

CZAS: 2x45 min.

MIEJSCE: Sala wykładowa

ZAGADNIENIA:

Dokumenty i akty prawne dotyczące ochrony środowiska,
Podstawy ochrony środowiska naturalnego,
Przyczyny i skutki degradacji środowiska naturalnego,
Zasady obsługiwania sprzętu wojskowego i materiałów bojowych po zajęciach,
Czyszczenie i konserwacja sprzętu i techniki wojskowej,
Zasady ochrony środowiska naturalnego podczas pobytu na poligonie i placach ćwiczeń.

VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:

podczas zajęć wykorzystuję prezentację multimedialną w której objaśniam pojęcia i definicje do poszczególnych zagadnień;
w dniu zajęć sprawdzam stan techniczny sprzętu multimedialnego i wyposażenie miejsca zajęć ;
przed rozpoczęciem drugiej godziny lekcyjnej zajęć zadaję pytania kontrolne z pierwszej części zajęć.

VIII. LITERATURA
Ochrona środowiska - Przegląd Wojsk Lądowych 1998r.
Ochrona środowiska naturalnego w działalności ŻW - skrypt WSO - S.C. Wewn. 53/98
Artykuł, który ukazał się w kwartalniku Myśl.pl, numer 14, lato 2009 Autor Krzysztof Janowicz
H. Hłuszyk, A. Stankiewicz - "Szkolny Słownik, Ekologia"
A. Tabor - "Zagrożenia środowiska"
W. Kunicki - Goldfinger - "Podstawy biologii"
Multimedialna encyklopedia wiedzy o ekologii

IX. ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE
Projektor multimedialny,
Laptop,

X. ORGANIZACJA

Wykład dla całości plutonu

XI. WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA

Kategorycznie zabraniam:

oddalać się z miejsca zajęć bez mojej wiedzy i zgody
wykonywać czynności innych niż nakazane przeze mnie

XII. INNE

Nie dotyczy

XIII. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ:

Nie dotyczy

PRZEBIEG ZAJĘĆ

CZĘŚĆ WSTĘPNA (5 minut)

przyjęcie meldunku,
sprawdzenie obecności,
podanie tematu, cel zajęć i zagadnień

CZĘŚĆ GŁÓWNA (80 minut)

ZAGADNIENIE 1 (10 minut)

Podstawowe dokumenty i akty prawne dotyczącego ochrony środowiska.

Należy pamiętać, że ochrona przyrody jest nie dla niej, lecz dla nas!
Znając, jakie występują formy ochrony przyrody, a także czym jest sama ochrona przyrody, można przedstawić jej prawne podstawy ochrony.
Do podstawowych akt prawnych należą przede wszystkim:
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej,
- Ustawa o Ochronie Przyrody,
- Ustawa o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska,
- Ustawa o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim.
Z Konstytucji RP można wyczytać, że „Każdy jest obowiązany do dbałości środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.”
Ustawa o Ochronie Przyrody określa:
- cele
- zasady
- formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazy.

Podstawy prawne ochrony środowiska w Siłach Zbrojnych wynikają z prawa:

krajowego,
resortowego,
Paktu NATO.

Obecnie ochrona środowiska jest konstytucyjnym obowiązkiem wszystkich obywateli i organów władzy.
Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej . Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Ochrona środowiska naturalnego i racjonalne korzystanie z jego zasobów stanowi w dzisiejszych czasach jedno z najtrudniejszych wyzwań stojących przed dzisiejszymi pokoleniami.
Ochrona środowiska w siłach zbrojnych RP, z uwagi na interdyscyplinarność i wielopłaszczyznowość traktowana jest jako wyodrębniony podsystem funkcjonujący w strukturach resortu Obrony Narodowej.

ZAGADNIENIE 2 (10 minut)

Podstawy ochrony środowiska naturalnego.

Pisząc o podstawach ochrony środowiska, warto wyjaśnić, czym jest ochrona przyrody.
Ochrona przyrody to zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Jej celem jest między innymi:
- utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
- zachowanie różnorodności geologicznej,
- zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,
- utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników,
- kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
W rozumieniu ustawy, ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:
- dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów,
- roślin, zwierząt i grzybów objętych ochrona gatunkową,
- zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
- siedlisk przyrodniczych,
- siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
- tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,
- krajobrazu; zieleni w miastach i wsiach,
- zadrzewień.

ZAGADNIENIE 3 (20 minut)

Przyczyny i skutki degradacji środowiska naturalnego.

Wojsko i ekologia? Wydaje się, iż są to dwa zupełnie przeciwstawne tematy. A jednak nie. Otóż poligony wojskowe to częstokroć obszary lepiej chronione i zwierające bogatszą faunę i florę, aniżeli w niejednym Parku Narodowym. Z drugiej jednak strony, to obszary narażone na rozmaite zanieczyszczenia i skażenia, szczególnie substancji ropopochodnych

Ekologia,

Nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody; obejmuje całość zjawisk dotyczących wzajemnych zależności między organizmami (i zespołami organizmów) a ich żywym i martwym środowiskiem; także termin określający ruchy społeczne i polityczne (tak zwani zieloni), których celem jest ochrona środowiska.

Powietrze,

Mieszanina gazów tworzących atmosferę ziemską; oprócz gazów wymienionych w tabeli powietrze zawiera (w znacznie mniejszych ilościach) m.in. radon i jego izotopy, jod, amoniak, a także przedostające się do atmosfery tzw. aerozole atmosferyczne, tj. pyły z gleb, mikroorganizmy oraz substancje powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka; skroplone powietrze służy do otrzymywania tlenu i azotu.

Cieplarniany efekt,

Efekt szklarniowy, podwyższenie temperatury powierzchni Ziemi spowodowane istnieniem atmosfery ziemskiej (średnia temperatura — ok. 14-15°C, w nieobecności atmosfery byłaby mniejsza o ok. 30°C); atmosfera ziemska przepuszcza w kierunku Ziemi znaczną część promieniowania słonecznego (promieniowanie krótkofalowe); promieniowanie to jest pochłaniane przez powierzchnię Ziemi (niewielka jego część zostaje odbita) i zamieniane na ciepło, a ogrzana powierzchnia Ziemi emituje promieniowanie długofalowe, w dużym stopniu pochłaniane przez atmosferę (gł. przez cząsteczki pary wodnej i dwutlenku węgla oraz kropelki wody w chmurach); energia przekazana atmosferze jest przez nią wypromieniowywana gł. z powrotem w kierunku powierzchni Ziemi (tzw. promieniowanie zwrotne — podstawowa przyczyna występowania efektu cieplarnianego), a częściowo w przestrzeń kosmiczną; działalność gospodarcza człowieka powoduje stopniowe zwiększanie się stężenia substancji absorbujących długofalowe promieniowanie ziemskie (gł. dwutlenku węgla, metanu, tlenków azotu), co może spowodować pogłębienie się efektu cieplarnianego, wzrost temperatury i zmianę klimatu na kuli ziemskiej.

Dziura ozonowa,

Znaczny spadek zawartości ozonu (do 90%) w ozonosferze obserwowany w okolicach bieguna południowego, nad Antarktydą; pojawia się tam rokrocznie w okresie wiosennym (od września do listopada); przypuszcza się, że gł. przyczyną powstawania dziury ozonowej są substancje przedostające się do atmosfery w wyniku gospodarczej działalności człowieka, zwłaszcza freony i halony, a także tlenki azotu (produkt m.in. spalania paliw w silnikach samolotów i rakiet); substancje te w pewnych warunkach mogą powodować łańcuchowy rozpad cząsteczek ozonu.

Zanieczyszczenie atmosfery

Rozwój cywilizacji powoduje powstanie sztucznych źródeł emisji do atmosfery pyłów i gazów. Podstawowe zanieczyszczenia atmosfery to: dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu: NO, NO₂, tlenek węgla CO, węglowodory, pyły, zawierające często metale ciężkie (Pb, Ni, Cd, Cu). Dwutlenek węgla i para wodna, mimo że w czystej atmosferze występują w znacznych ilościach, zawarte w gazach spalinowych mogą także mieć negatywny wpływ na środowisko. Źródłem SO₂ jest przede wszystkim spalanie paliw stałych. W atmosferze SO₂ łatwo ulega utlenieniu do SO₃, który następnie reaguje z wodą tworząc kwas siarkowy H₂SO₄. Kwas siarkowy i inne kwasy, rozpuszczone w kropelkach tworzących opady (kwaśne opady), wpływają destrukcyjnie na roślinność na powierzchni Ziemi i w wodach. Tlenki azotu, podobnie jak SO₂, powstają w procesach spalania i mogą przekształcić się w wyniku przemian chemicznych w kwas azotowy HNO₃. W silnie zurbanizowanych obszarach z dużym ruchem samochodowym stężenie tlenków azotu w powietrzu przewyższa często stukrotnie wartości typowe dla obszarów wiejskich, gdzie tlenki te są wytwarzane w naturalnych procesach biologicznych. Negatywny wpływ tlenków azotu na ozonosferę został omówiony wcześniej. Tlenki azotu biorą także udział w reakcjach fotochemicznych zachodzących przy powierzchni Ziemi, prowadzących do powstania smogu fotochemicznego. CO (czad) jest produktem spalania. Jest silnie trujący i nawet w bardzo niewielkich koncentracjach jest niezwykle szkodliwy. Węglowodory są emitowane głównie przez samochody. Najprostszy z nich, metan, powstaje także w dużych ilościach na obszarach intensywnej hodowli zwierząt czy uprawy ryżu. Niektóre węglowodory są silnie kancerogenne, metan jest gazem silnie wpływającym na efekt cieplarniany. Pod wpływem promieniowania słonecznego węglowodory reagują z tlenkami azotu, co prowadzi do powstania smogu fotochemicznego. Pyły mogą zawierać wiele groźnych substancji. Działając jako jądra kondensacji pary wodnej powodują wzrost koncentracji cząstek chmurowych (kropelek wody i kryształków lodu) modyfikując warunki powstawania opadu. W obszarach przemysłowych koncentracja cząstek chmurowych (szczególnie w chmurach kłębiastych) jest często kilkadziesiąt razy większa niż w obszarach niezapylonych, a same cząstki są odpowiednio mniejsze. Rozpuszczone w nich związki chemiczne też wpływają na warunki powstania opadu. CO₂ jest gazem odgrywającym dużą rolę w powstawaniu efektu cieplarnianego. Wzrost koncentracji CO₂ w atmosferze może mieć poważny wpływ na klimat w skali globalnej. Para wodna zawarta w spalinach reaguje z tlenkami siarki i azotu tworząc kwasy: siarkowy i azotowy. Duża koncentracja węglowodorów i tlenków azotu występująca w miastach prowadzi do powstania smogu fotochemicznego. W dzień, pod wpływem promieniowania słonecznego, substancje te reagują ze sobą, w wyniku czego powstaje ozon i inne bardzo aktywne chemicznie związki, zabójcze dla procesów biologicznych. O ile ozon w stratosferze chroni nas przed szkodliwym dla zdrowia promieniowaniem nadfioletowym, o tyle przy ziemi w większych stężeniach jest toksyczny. Smog fotochemiczny jest w miesiącach letnich poważnym zagrożeniem w dużych metropoliach, takich jak Meksyk, Tokio czy Los Angeles. Wraz z rozwojem motoryzacji staje się groźny i w miastach Polski.

Ochrona środowiska jest potężnym multidyscyplinarnym obszarem gospodarczej działalności, który stać się może prawdziwym kołem napędowym dla koniunktury. Jest to prawda znana nie od dziś, jednakże w Polsce i przy jej gospodarczych realiach tak zwany ekosektor wciąż pozostaje, mimo dużego potencjału, słabo zagospodarowany.

ZAGADNIENIE 4 (10 minut)

Zasady obsługiwania sprzętu wojskowego i materiałów bojowych po zajęciach.

Co głównie zagraża środowisku ze strony SZRP

Myjnie samochodowe i czołgowe, które nie posiadają zamkniętych obiegów wody, skutecznych separatorów i łapaczy produktów ropopochodnych oraz innych zanieczyszczeń albo są przestarzałe technicznie i technologicznie;

Magazyny MPS i stacje paliw, które są przestarzałe technicznie i technologicznie oraz w znacznym stopniu wyeksploatowane - zdecydowana większość obiektów nie spełnia aktualnych wymogów ochrony środowiska lub nie będzie ich spełniać po 2012 roku.

Odpady niebezpieczne - wytwarzaniem, magazynowaniem i utylizacją lub ich przekazywaniem wyspecjalizowanym podmiotom;

Niebezpieczne substancje chemiczne - wykorzystywanymi lub składowanymi w jednostkach wojskowych;

Hałas i wibracje emitowane z lotnisk, poligonów i strzelnic wojskowych;

Stacje radiolokacyjne, radiokomunikacyjne, radionawigacyjne emitujące promieniowanie elektromagnetyczne;

W wielu obiektach brak jest pełnego rozpoznania środowiska wodno-gruntowego. Biorąc powyższe pod uwagę obszary te można uznać jako miejsca potencjalnego występowania zanieczyszczeń produktami ropopochodnymi.

Zasady postępowania w użytkowaniu MPS

Tankowanie pojazdów i różnego rodzaju prace techniczne (np. wymiana oleju silnikowego, płynu hamulcowego lub chłodzącego) powinny być dokonywane jedynie w miejscach w tym celu wyznaczonych.
Nie wolno dopuścić do rozlewania paliwa.
Rozlane paliwo należy natychmiast zneutralizować i zabezpieczyć przed przenikaniem do gleby.
Zużyte oleje i smary należy przechowywać w odpowiednio oznakowanych zbiornikach i usuwać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Gdy zachodzi konieczność posługiwania się materiałami pędnymi i smarami w terenie, należy dokonać właściwego wyboru miejsca (podłoża) wykorzystać istniejące miejsca parkingowe, stacje paliw, betonowe i asfaltowe powierzchnie.
Czyszczenie pojazdów i sprzętu a w szczególności silników należy przeprowadzać jedynie w miejscach do tego celu przeznaczonych.
Używanie oleju silnikowego jako substancji do czyszczenia pojazdów w celu tzw. „kosmetyki” jest wysoce szkodliwe dla środowiska wodnego i nie powinno mieć miejsca.

ZAGADNIENIE 5 (10 minut)

Czyszczenie i konserwacja sprzętu i techniki wojskowej.

Zasady postępowania podczas obsługi pojazdów mechanicznych i środków transportu

Należy unikać przeprowadzania w terenie prac obsługowo-naprawczych, które można przeprowadzić w najbliższym garnizonie lub przy użyciu specjalistycznego sprzętu i urządzeń znajdujących się na terenie jednostki macierzystej (myjnie, warsztaty naprawcze).
Prace takie należy wykonywać jedynie w miejscach do tego wyznaczonych, przy czym należy każdorazowo sprawdzić prawidłowość funkcjonowania urządzeń wentylacyjnych.
Pozostałości po farbach, lakierach i rozpuszczalnikach należy gromadzić w celu ewentualnego wykorzystania lub bezpiecznego usunięcia.
Farb, lakierów, rozpuszczalników, ani pozostałości po nich nie wolno wylewać do kanalizacji sanitarnej lub deszczowej.

Należy unikać przeprowadzania prac malarsko-lakierniczych w terenie.
Prace lakiernicze wykonywać na terenie lakierni-malarni lub w przystosowanych pomieszczeniach hal remontowych.

ZAGADNIENIE 6 (20 minut)

Zasady ochrony środowiska naturalnego podczas pobytu na poligonach i placach ćwiczeń.

Głównym zadaniem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jest obrona jej suwerenności. Aby to zadanie wypełniać, wojsko musi stale doskonalić swoje umiejętności poprzez ciągłe szkolenia. Jednakże niektóre ćwiczenia sił zbrojnych, podczas których wykorzystywany jest sprzęt ciężki bojowy i transportowy oraz ostra amunicja, mogą destrukcyjnie wpływać na środowisko. Nie da się tego uniknąć ale można to minimalizować. Ogólnoświatowy trend proekologiczny oraz coraz wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa przekłada się również na postawę żołnierzy wobec środowiska naturalnego.

Ustawa z 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska zobligowała Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej do szczególnej ochrony roślin i zwierząt na poligonach wojskowych w toku szkoleń. Na podstawie tej Ustawy Minister Obrony Narodowej w roku 2002 wydał rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad sporządzania instrukcji szkoleniowej w zakresie zapewnienia wymogów ochrony roślin oraz zwierząt w toku szkolenia Sił Zbrojnych RP na poligonach.

Poligony, którymi dysponują Siły Zbrojne RP są bardzo zróżnicowane zarówno pod względem obszarowym, jak i przyrodniczo krajobrazowym. Największe poligony stanowią obszar nawet kilkudziesięciu tysięcy hektarów. W zależności od rodzaju sił zbrojnych oraz wymagań szkoleniowych poszczególnych jednostek wojskowych, poligony usytuowane są na terenie całego kraju, począwszy od terenów plaż i wydm nadmorskich poprzez tereny górskie i wyżynne, podmokłe, bagienne po obszary nizinne otwarte i leśne. W takim wypadku sporządzenie jednej uniwersalnej instrukcji szkoleniowej ochrony środowiska na poligonach staje się niemożliwe. Każdy poligon wojskowy wymaga sporządzenia osobnych zasad ochrony środowiska, dostosowanych do warunków przyrodniczych terenu.

Dowódcy wszystkich szczebli podczas planowania i prowadzenia szkolenia obowiązani są do uwzględnienia wszystkich działań mających na celu minimalizowanie skutków negatywnego oddziaływania na przyrodę. Szkolenia dla żołnierzy biorących udział w ćwiczeniach na poligonie odbywają się w kilku etapach. Szkolona jest kadra dowódcza oraz podlegli im żołnierze biorący udział w ćwiczeniach.

Kolejnym zadaniem ochrony środowiska na poligonach jest zmniejszenie wpływu destrukcyjnego działania wojsk ćwiczących na poszczególne komponenty środowiska. Specyfika działań wojskowych powoduje powstawanie szeregu zagrożeń dla środowiska, dlatego też ochrona środowiska w wojsku nie ogranicza się jedynie do ochrony przyrody, a obejmuje również zagadnienia związane z hałasem, drganiami, promieniowaniem elektromagnetycznym, powstawaniem odpadów, w tym niebezpiecznych, powstawaniem ścieków, gospodarką leśną, poważnymi awariami itp.

CZĘŚĆ KOŃCOWA (5 minut )

Zakończenie zajęć