Rozdział 11: Formy komunikacji rytualnej w codziennym życiu świeckim. (str. 131-143)

skupienie się na aspektach rytualnych codziennej, pospolitej, świeckiej aktywności, głównie na zachowaniach bezpośrednich typu face-to-face

korzystanie z Goffmana i innych badaczy, którzy poddawali analizie rytualne elementy interakcji społecznej; drugie zagadnienie dotyczy stylu (funkcja wskazywania przynależności w kategoriach społecznych [klasa, rasa, płeć społeczna, orientacja seksualna, subkultura itp. oraz ze względu sposób spędzania wolnego czasu]); ostatni paragraf odnośnie rytuałów życia organizacyjnego i zawodowego

11.1 Rytuały interpersonalne i mikrospołeczne.

dwóch rowerzystów wpada na siebie w parku (przykład Webera) zachowanie proste

(możliwe wyjaśnienie poprzez porównanie do przyczynowości o charakterze fizycznym)

gdy wstaną i zaczną na siebie krzyczeć podjęcie działań społecznych

Ich zachowanie działaniem, ponieważ jego przyczyna zawiera motywację, powód i znaczenie, podobnie jak w przypadku zjawisk z porządku fizyczno-organizacyjnego; jego działanie społecznym, ponieważ nakierowane na drugiego.

społeczeństwa ludzkie zapotrzebowanie na jednoznaczne oznaki istoty kontaktu społecznego

jeden z rowerzystów mógł przeprosić i pospieszyć z pomocą drugiemu; jeden lub obaj mogli się wściec (i wyrazić to w różny sposób: sposoby te autor wymienia ;)) w każdym przypadku istnieją elementy pokazu połączone z działaniem, pewne rzeczy zostają powiedziane i zrobione, a pewne rzeczy powiedziane i zrobione zgodnie z pewną formą

W przypadku dowolnego kontaktu społecznego niektóre sprawy są zakodowane w sposób bardziej sformalizowany oraz funkcjonują jako jednoznaczne określenia poszczególnych ludzi, oznaki ich intencji, wyobrażeń o innych, oczekiwań wobec innych oraz rodzaju kontaktów, jakich się spodziewają itd. Dla biorących udział w interakcji są to niezbędne informacje, by w owej interakcji w ogóle mogli uczestniczyć. Informacja zostaje zakodowana w strukturze lub formie interakcji i owe znaki dostarczają głównie informacji o charakterze strukturalnym: bardziej kto i jak, niż: co i dlaczego. Analogia z zachowaniem na pokaz badanym przez etnologów.

Te akty zachowania o charakterze formalnym, pełniące funkcję znaków, są - jako element rytualny - obecne we wszystkich rodzajach interakcji społecznej, oznaczając przejście od zwykłego zachowania w obecności innych do stosunku społecznego. Stosunek społeczny powstaje jedynie na skutek pewnej wymiany znaków (jak w przypadku skinienia głową).

Takie skinienie głową np., czyli pomniejsza forma rytualna, w określonym kontekście daje do zrozumienia innym, że są nie tylko obiektami, ale że traktuje się ich jako podmioty jakichś uporządkowanych stosunków społecznych; stworzony zostaje wzór wzajemnego nastawienia.

położenie osoby pozostającej w stosunku społecznym nie zależy od tworzywa sytuacji, powstaje ono tylko na skutek wymiany znaków między niektórymi osobami owej sytuacji

Raz ustanowione, stosunki społeczne mogą wkroczyć poza określoną sytuację oraz wieść swój żywot względnie niezależnie od miejsca i czasu, choć wymagają symbolicznego podtrzymania. Wraz z formami rytualnymi powitania istnieją więc również rytualne formy pożegnania. są to symboliczne środki włączania lub kontynuacji obecności osoby w jakimś układzie społecznym

przy pytaniach „Co słychać?” i odp. „W porządku. Co u ciebie?” informacja nie jest celem rozmowy Malinowski nazywa takie formy mowy współuczestnictwem faktycznym

- najczęściej korzysta się z tego w celu określenia mowy, która jest referencyjnie niekompletna i nie ma wartości komunikacyjnej (Coupland, Coupland i Robinson)

- za pomocą takich form komunikacji można natomiast osiągnąć dużo więcej (E. Goody) nie są to głupie akty nieinformacyjnej, pozornej tylko komunikacji, lecz rozstrzygające rytuały społeczne, które oznaczają i - przynajmniej częściowo - konstytuują pewną relację.

takie same zjawiska ujawniające się w większym zakresie zarówno w stosunkach o charakterze intymnym, jak i w organizacjach

w USA uważa się, że związek intymny wymaga znacznego stopnia fizycznej bliskości oraz spędzonego razem czasu (choć bywa, że nie są to warunki wystarczające). Stąd czas spędzony osobno (przynajmniej wtedy, gdy brak innych form komunikacji łagodzących utratę) może być doświadczany jako zagrożenie związku. W podobny sposób organizacje określa się poprzez członkostwo, a ich trwałość zależy od obecności poszczególnych osób. problem związków i organizacji badał Sigman np. w związku rozmawiano o tym, że nie będą się widzieć, witali się i żegnali słowami „kocham cię” itp., spotykając się, rozmawiali o tym, co robili w trakcie rozłąki itd. owe proste formy powitania i pożegnania przykładem komunikacji rytualnej, które odpowiadają elementowi ładu (stosunku) społecznego nie tylko dlatego, że są jego ekspresją, lecz dlatego, że są jego spełnieniem. To samo w przypadkach bardziej złożonych, np. rodzinie. (tworzenie rozmaitych form rytualnych dla wyrażenia więzi i ochrony przed zagrożeniami czasu i geografii) Świętowanie Bożego Narodzenia również wyraża się w wielu krajach za pomocą ukrytych reguł, które określają porządek rytualny.

Życie społeczne na tyle złożone, na ile zmieniamy role społeczne z jednej na drugą, jedną organizację na drugą, jedno miejsce zamieszkania na inne rytuał stanowi skuteczny środek, służący ludziom do tworzenia zwykłego porządku ze złożonej różnorodności codziennego życia społecznego.

brak jednolitej osobowości każdy jest amalgamatem (substancją ;)) częściowych, niedookreślonych, zachodzących na siebie, sprzecznych ze sobą, równoczesnych i odrębnych ról

brak jednolitej rzeczywistości społecznej sytuacje składają się z mieszaniny obowiązków, pragnień, wiedzy, powiązań, ograniczeń, środków i przedstawień

Goffman wielki dzięki temu, że wskazał środki, z pomocą których odsłaniamy te nawarstwienia i uzyskujemy bardziej lub mniej jednolite doświadczenie rzeczywistości to środki rytualne.

wczesne prace Goffmana ludzie jako aktorzy, których sytuacja zmusza do rozwijania w konkretny sposób określonych kierunków interakcji oraz do podtrzymywania - poprzez te poczynania - własnej i cudzej fasady - własnych i cudzych pozytywnych wartości społecznych.

Paradoks: w samym wymaganiu bycia kimś zawiera się przyznanie, że jednostka nie jest po prostu tym a tym, że może być kimś innym, że to, kim „jest”, stanowi rodzaj gry. Równocześnie udana interakcja społeczna - uporządkowana w zwykły sposób - wymaga uznania przez ludzi za oczywiste, że są w istocie takimi, jakimi się wydają.

Ład wymaga wspólnej pracy ludzi w celu podtrzymania kierunku interakcji społecznej.

podział rzeczywistości na scenę i kulisy i inne

są to ceremonialne aspekty kontaktów codziennych poprzez skupienie uwagi na potrzebach, przy równoczesnym bagatelizowaniu zagrożeń tożsamości własnej i cudzej, ludzie podtrzymują niezakłócony spokój ich interakcji, a przy tym tworzą warunki kształtowania poszczególnych osobowości

przypisanie Goffmanowi ujmowania życia społecznego jako zwykłej gry, interakcji społecznej jako zwykłego teatru, rzeczywistości społecznej jako zwykłej fikcji wg autora nie jest to do końca zgodne z dorobkiem Goffmana i z jego opisaniem rzeczywistości nie jest to bowiem zwykła gra, lecz gra rytualna, nie jest to zwykły teatr, lecz teatr uświęcony, nie jest to zwykła fikcja, lecz symboliczne tworzenie realiów życiowych

uważna lektura wczesnego Goffmana ma, wg autora, przynieść konkluzję, że rozwija on inspirujące Durkheimowskie poglądy, nigdy wszakże w pełni rozwinięte, na temat kultu jednostki jako postaci nowoczesnej religii świeckiej osoba ma być obiektem uświęconym w systemie interakcji społecznej; formy uprzejmości, szacunku, układności, posługiwania się fasadą, oddzielania zachowania na scenie i za kulisami i inne zachowania tego rodzaju są rytuałami zbliżania się i oddalania od tego uświęconego obiektu

moralna podstawa całości mamy do czynienia z rzeczywistością powinności i ich braku, a konkretnie - z wartościowaniem charakteru i zachowania się osoby. U Goffmana (podobnie jak u Durkheima) rzeczywistość społeczna zbudowana jest z imperatywów moralnych.

model ten dotyczy w takim samym stopniu sytuacji, jak i koncepcji osoby

aby kontakt społeczny pomiędzy wszystkimi stronami przebiegł pomyślnie, nie wolno im kłamać to zależy natomiast od umiejętności zmieniania ról i tożsamości z chwili na chwilę, z sytuacji na sytuację, bez możliwości zastosowania kryteriów porównania owych sytuacji uczestnicy są zmuszeni do współdziałania w tworzeniu kontaktów, które stanowią odrębne, względnie izolowane rzeczywistości społeczne. Warstwa uświęcenia zwykłej interakcji jest zatem systemem form symbolicznych, który służy rytualnemu tworzeniu sfer uporządkowanych w perspektywie moralności.

Elias prace na temat form ogłady i uprzejmości wprowadzenie do zagadnienia elementu historycznego i instytucjonalnego jednostkowa kompetencja społeczna formą instytucjonalnego kształtowania indywidualności

Podsumowanie: tożsamość, którą wyraża osoba, stanowi rytualne wskazanie miejsca w sieci stosunków społecznych oraz rytualnie uporządkowaną sekwencję działań społecznych

11.2 Rytuały stylu i statusu

Styl wyróżnia fakt, że teksty jego przedstawień odnoszą się do określonych grup, lub tym, że jego twórcą jest konkretna osoba w określonym miejscu i czasie.

Wszyscy uczestnicy komunikacji muszą dokonywać wyborów, przy czym rzadko istnieje obowiązujący sposób mówienia czy robienia. Podejmowane wybory prowadzą do powstania stylu.

Jeżeli elementy stylu są zgodne ze społecznymi konwencjami i wykonaniem, można potraktować je jako przykład rytualizacji. (rytualizacja w czystej postaci: performatywne użycie konwencji stylistycznych dla wyrażenia pewnej zależności, idei czy oceny ładu społecznego - Handelman)

Brytyjskie studia kulturowe w latach 70. szczególna metoda analizy stylu subkulturowego jako rytualnej ekspresji styl działa jak pozajęzyczny ekspresyjny element kultury plus (w przypadku tych subkultur, których badanie podjęli owi badacze) postrzega się go jako deklarację opozycyjnej postawy politycznej

niezwykłe znaczenie akcentowanej obecności publicznej dla społecznego funkcjonowania owych stylów (sama ta zauważalność natomiast nie wystarcza) styl powstaje na skutek aktu stylizacji - aktywnej aranżacji obiektów wraz z działaniami i poglądami, które prowadzą do stworzenia zorganizowanej tożsamości grupowej w formie i kształcie spójnego, a także odmiennego sposobu „bycia w świecie”

Między obiektami stylu a tożsamością grupy i stosunkiem do nich przez nią wyrażanym musi istnieć homologia, jak również musi się pojawić pewien wysiłek służący utrzymaniu owej homologii, zorganizowaniu elementów w system. przypominać ma to Weberowskie wybieralne podobieństwa - logiczne podobieństwa między elementami kulturowymi i społecznymi, które zyskują znaczenie, gdy zostaną wybrane i zastosowane.

stworzony np. przez elementy ubioru kompleks użyteczności, estetyki, opozycji semantycznych i metafor składa się na rozpoznawalny styl określający przynależność grupową i wyrażający tożsamość jednostkową. Powtarzalność, wymiar zbiorowy, forma symboliczna oraz uczestnictwo w poważnym życiu wskazują na jego rytualność.

zakres stosowania pojęcia rytuału Hall, Jefferson wykorzystanie pojęcia stylu w rozumieniu rytualnego sprzeciwu, co pozwoliło na zbadanie konkretnego problemu kultur młodzieżowych, których sposób ubierania się i zachowania w miejscach publicznych służył wyrażaniu - w niewerbalny i nietradycyjny sposób - poglądów politycznych

współczesne społeczeństwa przemysłowe styl zrytualizowany wydaje się być przypadkiem wyjątkowym

Kończy stwierdzeniem, że można kontynuować dzieło Goffmana. (?)

11.3 Rytuały współczesnego życia organizacyjnego

organizacje podatne na analizy w kategoriach rytuału

organizacje nie wykorzystują większości zbieranych przez siebie informacji; zbierane w firmach dane w niewielkim stopniu wpływają na podejmowanie decyzji, w każdym razie informacji nie wykorzystuje się w sposób zgodny z zasadami przetwarzania danych wykorzystywanie informacji ma charakter zgoła nieracjonalny, nieprzystający do sytuacji, w której decyzję się podejmuje całość informacji, badań, dyskusji i raportów musi mieć więc inne, symboliczne cele

Pfeffer są to praktyki rytualne

Rytualne elementy tworzą grubą otoczkę codziennego okazywania i wyrażania statusu, autorytetu, etykiety oraz procedur wewnątrz organizacji. jest tak, ponieważ jednostki mają do dyspozycji jakąś przestrzeń biurową i meble, ponieważ działają kody strojów, przekazuje się pozdrowienia, kontroluje dostęp, prowadzi spotkania i uczestniczy w obiegu raportów.

organizacje sformalizowane wyraz ładu społecznego aspekty rytualne czy ceremonialne interakcje pełnią tu tę samą rolę, co w innych sferach życia społecznego - są wyrazem uczestnictwa; tworzą i podtrzymują konsensus, tworzą i podtrzymują sprawnie funkcjonujący mechanizm nawet bez konsensusu; przygotowują grupę społeczną do działania; zwiększają poczucie bezpieczeństwa

organizacja poddana oddziaływaniu sił kulturowych (tych norm, które regulują elementy rytualne w innych dziedzinach życia)

życie w organizacji działalność znacząca

the end

finito

le fin

ende

autor wymienia tutaj w nawiasie chyba z sześciu badaczy, którzy się tym zajmowali… oszczędzam zdenerwowania mnogością nazwisk ;)

i kolejne nazwiska ;) plus długi opis tego, co regułom przy świętowaniu w USA podlegać może, a może właściwie wszystko…

wykaz prac, w których Goffman mówił o rytuale, z zaznaczeniem, że jest ich stosunkowo niewiele x]; znowu kolejne nazwiska (plus prace w nawiasach)

i schizofrenia gotowa jak nic

teatr natomiast wywodzi się przecież z rytuału… Ooj, taka dr Dąbek-Derda pogoniłaby kolesia…

bomba

wg autora bardzo ważna, pomijana natomiast

kolejnych kilka nazwisk

jako przykład autor podaje analizę stylu motocyklistów amerykańskich :) (m.in. dokładnie omawia ich buty x))

kolejne nazwiska tych, co to wprowadzili/opisali

5

---