Jak pomóc dziecku z upośledzeniem umysłowym w klasie

• dobra znajomość możliwości ucznia ze szczególnym uwzględnieniem jego mocnych stron takich jak: dobra pamięć mechaniczna, uzdolnienia muzyczne, empatia i inne

• zwracamy się do ucznia zawsze po imieniu, z poszanowaniem jego godności bez zdrobnień i infantylnych zachowań

• posadzić dziecko blisko nauczyciela

• umożliwić pracę w małych grupach, korzystając ze wsparcia i kompetencji kolegów

• zwiększyć częstotliwość wzmocnień pozytywnych

• kierować do dziecka krótkie, zrozumiałe polecenia

• podkreślać markerem rzeczy ważne do zapamiętania

• przygotować sprawdziany o niższym stopniu trudności, praktyczne

• dać możliwość korzystania z różnych pomocy dydaktycznych (plakaty, plansze, kalkulator, liczmany)

• angażować częściej uczniów w czynności zadaniowe, manipulacyjne o charakterze praktycznym

• ocena osiągnięć ucznia powinna oceniać nie tyle efekt, ile wysiłek włożony w pracę

• pomóc dziecku znaleźć najlepszy dla niego sposób uczenia i zapamiętywania.

Uczeń z zaburzeniami emocjonalnymi w klasie

• Poznać i zrozumieć, specyficzne zachowania i emocje dziecka (niska samoocena, trudności w koncentracji uwagi, pobudliwość, lub wycofanie, agresja, brak kontroli nad impulsami, brak zainteresowania nauką szkolną, kłopoty z podporządkowaniem).

• Postawa rozumiejąca, akceptacja, pozytywne wsparcie, uwaga i zainteresowanie, cierpliwość, sposób odnoszenia się do dziecka jako model zachowań dla grupy.

• Ustalenie i systematyzacja oczekiwań i wymagań szkolnych(praca na lekcji, praca domowa, relacje w grupie).

• Bliska, partnerska współpraca z rodzicami oparta na zaufaniu, a nie na krytyce i obarczaniu się winą (dane naukowe wskazują, że pomimo trudnych sytuacji rodzinnych rodzice swoim postępowaniem nie wpływają w zasadniczy sposób na ujawnienie się u dziecka, np. zespołu nadpobudliwości).

• Elastyczność pracy w klasie, bez presji, dająca możliwość dodatkowej aktywności i rozładowania emocji tym uczniom (dawanie wyboru, innych czynności do wykonania, poruszanie się po klasie, siedzenie na piłce, przerwy w zadaniu).

• Ograniczenie zwracania uwagi na negatywne zachowania i zauważanie możliwie największej liczby zachowań pozytywnych.

Uczeń niepełnosprawny ruchowo w klasie

• Poznać możliwości ruchowe ucznia w oparciu o informacje od samego dziecka, rodzica, rehabilitanta, lekarza prowadzącego.

• Zadbać o właściwą pozycję ucznia przy pracy w szczególności, oparcie całych stóp na podłożu, lekkie pochylenie tułowia do przodu z możliwością podparcia przedramienia.

• Często zmieniać pozycję (przesadzać z wózka do fotela, kłaść na materac, wykładzinę, w czasie przerw umożliwić właściwe przemieszczanie się bez wózka za pomocą barierek, kul, balkoników, pomocy osoby drugiej).

• Brać pod uwagę mniejsze możliwości grafomotoryczne wynikające z napięć, niezborności ruchowej, zaburzenia widzenia, leworęczność. Uwzględnić wolne tempo pracy (format zeszytu lub kartek wpinanych do skoroszytu, mocowanie kartki, nasadki na długopis, pulpity, miękko piszące długopisy).

• Umożliwić udział w lekcjach WF i innych zajęciach rozwijających sprawność psychomotoryczną.

• Wykorzystywać środki techniczne pomagające przezwyciężyć niektóre trudności, takie jak: komputer, maszyna do pisania, dyktafony, magnetofony, kalkulatory.

Ocenianie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Ważna umiejętność niezbędna w pracy z grupą zróżnicowaną, a więc taką gdzie są uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, to stworzenie i stosowanie systemu oceniania wspierającego w rozwoju wszystkich uczniów.

Ów system często stanowi przedmiot kontrowersji zarówno wśród samych nauczycieli, jak uczniów, oraz rodziców zwłaszcza, że efekty dydaktyczne w grupie gdzie uczą się dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych mogą być i zapewne będą nieporównywalne.

Reforma programowa za jeden z fundamentów nowej szkoły uznała zmianę sposobu oceniania. Za najważniejsze aspekty tej zmiany uważam doskonalenie formy oceny tak, aby: mogła ona pełnić funkcje:

1. wspierania rozwoju każdego ucznia

2. motywowania uczniów do pracy

3. informowania ucznia i jego rodziców o postępach, jakie czyni

4. informowania nauczyciela o efektach jego pracy.

Ocenianie wspierające rozwój uczniów:

Jak rozumieć funkcję wspierania rozwoju? Z pewnością ważne są następujące czynniki:

• indywidualne podejście do każdego ucznia zamiast porównywania go z innymi

• przyglądanie się postępom, a nie wyłącznie efektom

• branie pod uwagę niepowtarzalnych możliwości ucznia, ale i ograniczeń, zainteresowań, właściwego dla niego tempa pracy

• patrzenie na konkretnego ucznia bez presji wymogów programowych pamiętając, że obowiązująca jest podstawa programowa, a nie często nader ambitne, wybrane przez nauczycieli programy. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie lub opinię nauczyciel jest zobowiązany dostosować treści programowe do jego możliwości i udzielić mu właściwego wsparcia także poprzez ocenę.

Jak realizować funkcję motywacyjną oceny ?

Od wielu lat psychologia wskazuje na motywujące aspekty pozytywnych komunikatów kierowanych do uczniów. Taka również powinna być ocena:

• pozytywna, doceniająca najmniejsze nawet wysiłki czy umiejętności dziecka

• rozstrzygana zawsze na korzyść ucznia w przypadku wahania nauczyciela jaką ocenę wystawić - wyższą czy niższą

• jasna i jawna - regularne rozmowy z uczniami na temat zasad oceniania i wystawionych już ocen, wnikliwa i analityczna dyskusja o uzyskiwanych stopniach, komentarz ustny lub pisemny do oceny

• licząca się z oczekiwaniami i potrzebami uczniów - poznanie ich aspiracji sprzyja motywowaniu, stanowi też przyczynek do realizacji zasady podmiotowości ucznia.

Przykładowo: planując sprawdzian możemy zapytać uczniów:

• jak się czują w obrębie tematyki będącej przedmiotem sprawdzianu?

• jak im się wydaje, że wypadną?

• jakie oceny chcieliby uzyskać, co byłoby dla nich satysfakcjonujące?

(sprawdzian powinien zostać przygotowany na wielu różnych poziomach tak by uczniowie mogli wybierać te zadania, które są dla nich wykonalne).

Po sprawdzianie ważne jest:

• odwołanie się nauczyciela do tych aspiracji

• porównanie oczekiwań uczniów z oceną proponowaną przez nauczyciela

• analiza różnic i ich przyczyn.

Przy różnicach między oczekiwaniami uczniów, a wystawioną przez nauczyciela oceną warto, aby nauczyciel określił dlaczego się nie powiodło i co mógłby zrobić uczeń aby ocenę poprawić - Jaką partię materiału pogłębić, co dopracować, przemyśleć? Jestem zwolenniczką stworzenia uczniom możliwości poprawienia każdej oceny, jeżeli są tym zainteresowani. Nauczyciel powinien do tego zachęcać, ponieważ w ten sposób ocenianie faktycznie sprzyja uczeniu się. Pamiętajmy, że ocena ma motywować do uczenia rozumianego przede wszystkim jako podążanie własną drogą rozwoju.

Ocenianie powinno również dotyczyć szerszego wachlarza aktywności dzieci, może to być oprócz tradycyjnych już sprawdzianów, odpowiedzi, czy prac domowych dodatkowo praca w grupach, aktywność na lekcji, przygotowanie się do nowej lekcji, umiejętność podsumowania lekcji i wyciągnięcia wniosków, łączenie nowej wiedzy z już posiadaną. Podstawa programowa kształcenia ogólnego na każdym etapie zakłada uczenie umiejętności rozumowania i ocena powinna dzieci do tego inspirować. Ponadto przy poszerzeniu pola oceniania każde dziecko będzie miało szansę znaleźć sferę, w której będzie mogło się wykazać. Niestety w ocenianiu ciągle jeszcze zbyt wiele schematów, a nasze myślenie paradoksalnie idzie w kierunku prób obiektywizacji, co z założenia jest ograniczające, bo tak jak dzieci różnią się między sobą, tak różne będą ich osiągnięcia. Problemy z ocenianiem były jednym z powodów, dla których przez lata uważano, że dzieci niepełnosprawne nie mogą uczyć się w zwykłej szkole.

Bardzo dobrą praktyką jest umożliwienie uczniom zdobywania punktów dodatkowych za ustalone przez nauczyciela działania. Zdobycie określonej ilości punktów oznacza ocenę bardzo dobrą, co umożliwia realizację zasady małych kroków tak bardzo pomocną przy kształceniu ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. System punktowy pozwala na zdobywanie przez uczniów wiedzy i umiejętności w bardziej dostosowanym do ich możliwości tempie, wpływa też pozytywnie na motywację uczniów, daje szansę na stałe poprawianie swoich ocen. Także dawanie dzieciom możliwości wyboru sprzyja zwiększaniu motywacji i braniu przez uczniów odpowiedzialności za własne oceny. Wybór pomiędzy łatwiejszym i trudniejszym zadaniem na lekcji, w czasie sprawdzianu, czy pracy domowej wiążący się z możliwością uzyskania lepszej lub gorszej oceny sytuuje ucznia w roli aktywnego podmiotu nauczania i oceniania, dając mu możliwość projektowania własnych ocen. Możliwość dokonywania samooceny i oceny przez rówieśników poprzez wzajemne sprawdzanie i poprawianie swoich prac dodatkowo wzmacnia w dziecku poczucie odpowiedzialności za oceny.

Informacyjna funkcja oceny

Często nauczyciel dążąc do obiektywizacji ocen koncentruje się jedynie na tym elemencie. W przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami, niejednokrotnie oznacza to zamknięcie możliwości uzyskiwania lepszych ocen i pomija fakt starań, wysiłków i postępów jakie czynią ci uczniowie.

Informacja o osiągnięciach również powinna uwzględniać te wszystkie aspekty, a więc koncentrować się na możliwościach, mocnych stronach i przyroście kompetencji zawsze jednak w indywidualnym wymiarze.

Uczeń dzięki tej funkcji oceny uzyskuje wiedzę na temat tego jak w sposób kompleksowy nauczyciel ocenia poziom jego wiedzy i umiejętności, a także wskazuje mu dalsze kierunki pracy nad tymi aspektami, które wymagają poprawy.

Informacja, którą nauczyciel kieruje do ucznia jest także informacją zwrotną dla niego samego o tym jak skutecznie udało mu się pomóc uczniowi w nauce, czy wykorzystywane przez niego formy przekazu były dla konkretnego ucznia efektywne i tym samym zachęcić go do refleksji nad własną pracą.

Zalecenia dla szkół organizujących nauczanie integracyjne

i włączające (wg P. Mittler)

• lekcje buduje się tak, by uwzględniały różnorodność uczniów

• uczniowie są aktywnie zaangażowani we własne uczenie się

• w czasie lekcji rozwijane są umiejętności rozumienia różnic przez uczniów

• uczniowie uczą się we wzajemnej współpracy

• sposób oceniania ma służyć motywacji wszystkich uczniów

• dyscyplina w klasie opiera się na wzajemnym szacunku

• nauczyciele planują , przeglądają materiał i nauczają w płaszczyźnie partnerskiej

• nauczyciele wspomagający nauczanie rzeczywiście wspomagają i dążą do uczestnictwa każdego ucznia

• praca domowa ma być samodzielna i wykonalna dla wszystkich (dawanie wyboru w zależności od możliwości i aspiracji)

• wszyscy uczniowie biorą udział w zajęciach mających miejsce poza szkołą np.: muzeum, biblioteka, las itp.

Kluczem w podejściu jest różnicowanie treści nauczania i metod nauczania stosownie do potrzeb ucznia, czyli poszanowanie różnic indywidualnych.

Jeśli chcesz efektywnie uczyć dzieci wykonuj:

mniej takich czynności	więcej takich czynności
Wykład	Procesy grupowego uczenia się
Głośne czytanie	Prowadzenie dziennika
Słuchanie na siedząco	Ruchy ciała
Arkusze pracy	Projekty/ teczki pracy
Testy. Quizy słowne.	Grupowe rozwiązywanie problemów. Samoocena
Ćwiczenia pamięciowe	Aktywne uczenie się
Zapamiętywanie	Zastosowanie informacji
Dyskusje prowadzone przez nauczyciela	Dyskusje prowadzone przez uczniów
Zajęcia prowadzone rutynowo	Zmienność, wzmocnienie, rozgrzewki, uroczyste zakończenie zajęć.
Standaryzowane rubryki	Rubryki tworzone przez uczniów
Uczenie pasywne	Uczenie oparte na doświadczeniach

7

---