Rozwój kręgosłupa:

1. mezoblast zarodka różnicuje się na segmentalne somity

1. somity zawierają m.in. tzw. sklerotom - masę komórek odpowiedzialnych za tworzenie szkieletu

2. sklerotom wytwarza masy mezenchymy, które otaczają strunę grzbietową jako tkanka perichordalna

1. tkanka perichordalna obrasta z boków cewkę nerwową i tworzy po stronie grzbietowej łącznotkankową przegrodę wzdłużną, natomiast brzusznie otacza naczynia krwionośne
   i łączy się tworząc brzuszną przegrodę

2. takie stadium błoniaste pozostaje u lancetnika i u Cyclostomata (które nie mają właściwego kręgosłupa)

3. powstawanie intersegmentalnego układu kręgów (u Amniota)

1. podział sklerotomów na dwa sklerotomity

2. zatarcie segmentalnego układu sklerotomów

3. resegmentacja - powstanie definitywnych sklerotomów w taki sposób, że ostatni sklerotomit danego segmentu zrasta się z pierwszym sklerotomitem segmentu poprzedzającego (zjawisko rekombinowania się sklerotomitów)

4. powstanie łuków nerwowych i naczyniowych

1. powstanie chrzęstnych płyt na bazie tkanki perichordalnej

2. możliwe kostnienie elementów chrzęstnych (np. końcowe części łuków nerwowych
   i wyrostki kolczyste u jesiotra kostnieją powierzchniowo)

5. powstawanie trzonu kręgu (np. już u trzonopłetwych)

1. początkowo - powstawanie dwóch par płytkowatych skostnień nie wypierających jeszcze struny grzbietowej (płytka przednia brzuszna to hypocentrum, tylna grzbietowa to pleurocentrum) - półtrzonowość (hemispondylia)

2. następnie - rozrastanie się hypocentrów i pleurocentrów aż do wytworzenia pełnego trzonu i wyparcia struny grzbietowej - pełnotrzonowość (holospondylia)

3. materiał budulcowy trzonu może pochodzić z:

• struny grzbietowej - przez powstanie zawiązków trzonu w osłonkach struny - chordocentrum

U Selachii występuje zjawisko wwędrowania fibroblastów do bezkomórkowej osłonki włóknistej. Następnie fibroblasty produkują w jej obrębie chrząstkę, która, w miarę wzrostu szkieletu osiowego na długość, tworzy tzw. cylinder pierwotny
(klepsydrowaty chrzęstny trzon).

• łuków kręgów - formowanie trzonów z podstaw łuków - arcocentrum

Odgrywa podrzędną rolę w tworzeniu trzonów.

• z tkanki perichordalnej - niezależne od łuków wytworzenie chrząstki lub kości na zewnątrz od struny i jej osłon - autocentrum

U żarłaczy tworzy się chrząstka, która łączy się następnie z chrząstką chordocentralną przez otwory w osłonach oraz oblewa łuki kręgów u ich podstaw.

U kostnoszkieletowych tworzy się kostny cylinder autocentralny, poprzedzony drobnymi skostnieniami chordocentralnymi.

U czworonogów trzony powstają ściśle z autocentrum.

Gady	Ssaki
Trzony głównie przodowklęsłe (u starszych dwuwklęsłe)	Trzony płaskie (słabo dwuwklęsłe)
Brak krążków międzykręgowych	Obecne krążki międzykręgowe
Duża giętkość kręgosłupa	Mała giętkość kręgosłupa
Struna grzbietowa obecna u zarodków	Struna grzbietowa u zarodków zredukowana
Resztki struny grzbietowej zachowują się u grup prymitywnych (hatteria, gekony) między trzonami	Resztki struny grzbietowej jako jądra miażdżyste w krążkach międzykręgowych
Najpierw zakładają się zawiązki łuków	Najpierw zakładają się zawiązki trzonów
??	Endochondralne kostnienie chrząstki perforującej trzony

Typ trzonu	Cechy	Występowanie
Dwuwklęsły (amficeliczny)	po obu stronach lejkowate zagłębienia połączone kanalikiem (jak paciorki) w wolnych przestrzeniach obecne resztki struny grzbietowej połączone więzozrostami duża elastyczność, mała giętkość	ryby prymitywne czworonogi (np. Apoda i część Urodela, pierwotne gady)
Tyłowklęsły (opistoceliczny)	tylna powierzchnia wklęsła, przednia wypukła połączone stawowo powierzchnie okryte chrząstką stawową struna grzbietowa wyparta przez chrząstkę mała elastyczność, duża giętkość	płazy (Urodela i część Anura)
Przodowklęsły (proceliczny)	przednia powierzchnia wklęsła, tylna wypukła połączone stawowo powierzchnie okryte chrząstką stawową struna grzbietowa wyparta przez chrząstkę mała elastyczność, duża giętkość	płazy (Anura) gady
Płaski (platyceliczny, aceliczny)	płaskie powierzchnie stawowe obecne krążki międzykręgowe struna grzbietowa zachowana w krążkach (dyskach) duża sztywność, mała giętkość	ssaki
O powierzchniach siodłowych (heteroceliczny)	powierzchnia przednia widziana z boku jest wklęsła, widziana z góry - wypukła, powierzchnia tylna odwrotnie stawy typu siodłowego zupełny brak struny grzbietowej duża giętkość	ptaki (odcinek szyjny)

---