W 1983 znany spekulant Richard Dennis postanowił udowodnić swojemu koledze Williamowi Eckhardt?owi, że inwestowanie jest kwestią nauki, a nie wrodzonego talentu. W tym celu przeprowadził słynny eksperyment, który przeszedł do historii spekulacji - zebrał grupę 13 niezbyt doświadczonych inwestorów, którzy mieli dokonywać transakcji powierzonymi pieniędzmi zgodnie z regułami zwanymi potocznie "systemem żółwia" (Turtle System).
Przez cztery lata trwania eksperymentu grupa studentów zarobiła średnio 80% rocznie. Otrzymali oni miano "żółwi" (Turtles) - zgodnie ze słowami Dennis?a, że ma zamiar "wyszkolić spekulantów, tak jak się hoduje żółwie w Singapurze". Studenci Dennisa otrzymali zestaw zasad, według których mieli dokonywać transakcji. Ich zadaniem było po prostu konsekwentne przestrzeganie tych reguł. "Żółwie" dokonywały transakcji na płynnych rynkach futures na giełdach w Chicago i Nowym Jorku. W kręgu ich zainteresowania były instrumenty opiewające na stopy procentowe, towary, waluty i metale szlachetne.
System żółwia jest kompletną, "mechaniczną" strategią inwestycyjną - obejmuje on zasady otwierania pozycji, ograniczania strat, realizacji zysków, wreszcie określania wielkości zaangażowania. Od subiektywnych decyzji inwestora zależy tu w zasadzie tylko jedna rzecz - wybór rynków i instrumentów do spekulacji. Powinny to być takie instrumenty, których ceny zmieniają się w ramach silnych trendów. Jest to warunek osiągania zysków. Poniżej znajduje się opis reguł systemu żółwia.
Wielkość pozycji
Nieprzypadkowo opis systemu zaczynamy od zasad zarządzania wielkością pozycji (position sizing). Jak zobaczymy w dalszej części, poszczególne elementy tej strategii (jak np. otwieranie pozycji, linie stop) powiązane są w całość właśnie za pomocą modelu wielkości pozycji. Omawiany system wykorzystuje zmienność cen w celu pomiaru ryzyka danego rynku. Pomiar ten służy w dalszej kolejności do określenia wielkości pozycji. Taka koncepcja zwana jest też modelem zmienności procentowej. Wielkość zaangażowania określana jest w oparciu o tzw. jednostki (units). Liczbę jednostek oblicza się z następującego wzoru:
1% kapitału/(N*wartość punktu)
gdzie N to po prostu wskaźnik ATR (Average True Range) z ostatnich 20 sesji.
Wartość punktu w przypadku kontraktów futures na WIG20 to mnożnik, czyli 10 zł. Z kolei 1% kapitału to arbitralnie przyjęty przez Dennis?a parametr ryzyka - inwestorzy gotowi ponosić większe ryzyko mogą eksperymentować z innymi wielkościami, np. 2%. Przykładowo, jeśli dysponujemy kapitałem 50 tys. zł, a ATR = 20, to wielkość jednostki = 1% z 50 000 / (20*10) = 500/200 = 2,5. Po zaokrągleniu otrzymujemy 2 - taka liczba kontraktów przypada w tej sytuacji na jedną jednostkę.
Reguły strategii dopuszczają posiadanie maksymalnie czterech jednostek na jednym rynku. W powyższym przykładzie moglibyśmy posiadać co najwyżej 4*2 = 8 kontraktów. W przypadku różnych, nieskorelowanych rynków, zaangażowanie może być znacznie większe.
Sygnały otwarcia pozycji
System bazuje na jednej z najprostszych metod określania momentu wejścia na rynek - wybiciu z kanału cenowego (Price Channel). Wychodzi się tu z założenia, że zamiast próbować przewidzieć początek trendu za pomocą skomplikowanych (ale niekoniecznie efektywnych) metod, lepiej jest poczekać na znaczną zmianę cen. Dennis dał swym uczniom do wyboru dwa rodzaje sygnałów: wybicie z kanału 20-sesyjnego lub 55-sesyjnego, przy czym ta pierwsza metoda była nieco bardziej rozbudowana i skomplikowana. Zajmijmy się jedynie wybiciem z kanału z 55 sesji. Oznacza to tyle, że sygnał kupna pojawia się, gdy kurs (w trakcie sesji, a nie zamknięcia) znajdzie się powyżej najwyższego kursu z ostatnich 55 dni handlu. Analogicznie sygnał otwarcia krótkiej pozycji ma miejsce, gdy kurs spadnie poniżej najniższej ceny z ostatnich 55 sesji. Wybicie z kanału nie było pomysłem Dennis?a - wykorzystał on koncepcję stworzoną wcześniej przez Richarda Donchiana.Powiększanie pozycji
W momencie gdy pojawia się sygnał otwarcia pozycji, nie angażuje się od razu całej dopuszczalnej kwoty (tzn. czterech jednostek). Pozycję powiększa się (dodaje się kolejne jednostki) w miarę korzystnych zmian ceny. Przykładowo, jeśli otwieramy długą pozycję, początkowo kupujemy tylko jedną jednostkę. Kiedy kurs wzrośnie o założoną wielkość, dokupujemy kolejną jednostkę itd. Ta założona wielkość to 1/2 wartości wskaźnika ATR. Celem takiej taktyki jest zmniejszenie zaangażowania w te transakcje, które szybko okazują się błędne.
Zlecenia stop
W każdym systemie inwestycyjnym bardzo ważna jest odpowiednia strategia ucinania strat tak, by nie urosły do niekontrolowanych rozmiarów. Z drugiej strony, zlecenia stop nie powinny być umieszczone zbyt blisko kursu, gdyż grozi to przypadkowym, przedwczesnym zamknięciem pozycji. W systemie żółwia jako podstawę stopów zastosowano ponownie wskaźnik ATR. Zlecenie stop-loss umieszcza się w odległości 2*ATR od ceny, po jakiej otwarto pozycję. Przykładowo, jeżeli kupiliśmy kontrakt po 1800 pkt, a ATR = 20, to powinniśmy sprzedać ten kontrakt, gdy tylko kurs spadnie o 40 pkt (2*20) do 1760 pkt. Ponieważ przy wchodzeniu na rynek powiększa się pozycję w miarę zmian cen, pod uwagę bierze się ten kurs, po którym otwarto ostatnią jednostkę.
Jak widać, system żółwia zawiera w sobie spójną koncepcję zarządzania ryzykiem - przy większej zmienności rynku stosuje się szersze stopy, ale jednocześnie otwiera się mniej kontraktów, więc ostatecznie ryzyko za każdym razem pozostaje bez zmian.
Realizacja zysków
System żółwia jest strategią podążającą za trendem zgodnie z zasadą: "szybko ucinaj straty i pozwól rosnąć zyskom".
W praktyce wręcz niemożliwe jest na dłuższą metę prawidłowe rozpoznanie końca danego trendu (szczytu lub dołka). Lepiej więc poczekać na sygnał wskazujący, że trend uległ odwróceniu. W tym celu system żółwia wykorzystuje kanał cenowy - podobnie jak przy otwieraniu pozycji. Długą pozycję zamykamy, gdy cena w trakcie notowań spadnie poniżej najniższego kursu z ostatnich 20 sesji. Krótką pozycję zamykamy, gdy cena wzrośnie powyżej najwyższego kursu z ostatnich 20 sesji. W momencie pojawienia się takiego sygnału zamykamy od razu całą pozycję, czyli wszystkie posiadane jednostki.
Dywersyfikacja
Sukces "żółwi" w dużym stopniu wynikał z dywersyfikacji portfela. Spekulacja na różnych rynkach jednocześnie pozwala zmniejszyć obsunięcia kapitału. Największe straty system ten przynosi w okresie braku wyraźnego trendu. Kiedy na jednym rynku panuje właśnie taka sytuacja, na innym często występuje jakaś silna tendencja. Grając na różnych instrumentach, uzyskujemy bardziej "wygładzony" wykres kapitału. Od niedawna przed polskimi inwestorami otworzyły się zupełnie nowe możliwości dywersyfikacji związane z dostępem do rynku forex. W odpowiednio skonstruowanym portfelu mogłyby się znaleźć np. kontrakty futures na GPW, kontrakty foreksowe na różne waluty, czy instrumenty bazujące np. na stopach procentowych.
Za tydzień zostaną omówione wyniki, jakie przyniósłby system żółwia na polskim rynku kontraktów terminowych na WIG20 od początku ich notowań.
Pełen opis systemu żółwia można znaleźć na stronie internetowej: www.originalturtles.org
Wskaźnik Average True Range został opracowany w 1978 r. przez Wellesa Wilder'a. ATR to wykładnicza średnia krocząca z True Range, który obliczamy z kolei jako największą liczbę z poniższych wielkości:
- różnica między dzisiejszym maksimum a dzisiejszym minimum
- różnica między wczorajszym zamknięciem a dzisiejszym maksimum
- różnica między wczorajszym zamknięciem a dzisiejszym minimum.
Wskaźnik ATR ma ciekawe własności. Często jego mała wartość występuje w czasie średnioterminowej konsolidacji i zapowiada silny trend. Z kolei bardzo duże wartości przepowiadają odwrócenie trendu.