UKŁAD ODDECHOWY
Oddychanie - potocznie to wciąganie do płuc powietrza zasobnego w tlen i wydychanie powietrza zawierającego dużo dwutlenku węgla. Fachowo proces ten nazywa się wymianą gazową, zachodzącą między organizmem a środowiskiem.
Oddychanie komórkowe - to szereg reakcji zachodzących w pojedynczej komórce, w wyniku których następuje utlenianie związków organicznych
BUDOWA
1. Górne drogi oddechowe:
- otwór nosowy
- jama nosowa - wyścielona jest orzęsionym, wilgotnym, bogatym w naczynia krwionośne nabłonkiem jednowarstwowym wielorzędowym z rzęskami. Komórki tego nabłonka wydzielają śluz, który zatrzymuje zanieczyszczenia, drobnoustroje z powietrza. Posiada też rzęski, które przesuwają powietrze do gardła. Powietrze jest więc tutaj oczyszczane, nawilżane i ogrzewane do temperatury ciała.
- gardło - tutaj miesza się powietrze z nosa i dostającego się przez usta
2. Dolne drogi oddechowe:
- krtań - to zespól 9 ruchomych względem siebie chrząstek połączonych mięśniami i więzadłami (chrząstki: parzyste - nalewkowata, różkowata, klinowata; nieparzyste - tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa). Największa chrząstka to tarczowata, która u mężczyzn tworzy wyczuwalną przez skórę wyniosłość - jabłko Adama. Inna ważna chrząstka to nagłośnia - chroni drogi oddechowe przed wtargnięciem pokarmu. We wnętrzu krtani jest głośnia (fałdy głosowe - brzegi więzadeł), która jest miejscem powstawania głosu. Dzięki drganiom fałdów możliwe jest wydawanie dźwięków. Siła głosu zależy od szybkości prądu powietrza przechodzącego przez głośnię. Wysokość głosu - od napięcia i ustawienia fałdów głosowych i wielkości krtani. Gdy fałdy zbliżają się do siebie - wzrasta wysokość głosu, a gdy rozchylają się - głos się obniża. Barwa głosu - to cecha indywidualna, zależy od wielkości jamy gardła, jamy ustnej i nosowej i zatok przynosowych.
- tchawica - znajduje się w przedniej części przełyku i sięga aż do klatki piersiowej. Jej ściana ma budowę dwuwarstwową. Zewnętrzna warstwa to błona włóknista, w której leżą połączone więzadłami chrząstki tchawicze (nie pozwalają na zapadanie się ścian tchawicy). Mają kształt podkowiasty - z tyłu są otwarte. Wewnętrzna warstwa to błona śluzowa z pokrytym śluzem nabłonkiem migawkowym, który umożliwia pozbycie się zanieczyszczeń (śluz z zanieczyszczeniami usuwany podczas kaszlu lub odchrząkiwania). Tchawica przechodzi w 2 oskrzela główne.
- 2 oskrzela główne - maja budowę podobną do tchawicy, występują w nich podkowiaste chrząstki. Dochodzą do płuc. Dzielą się na oskrzela płatowate
- oskrzela płatowate - wyróżnia się prawe, które ma trzy odgałęzienia i lewe - dwa odgałęzienia
- oskrzela segmentowe, podsegmentowe, zrazikowe, oskrzeliki końcowe i oddechowe, zakończone pęcherzykami płucnymi. W oskrzelikach zanikają chrząstki.
- pęcherzyki płucne - to grona małych woreczków. Ściana pęcherzyka jest bardzo cienka, zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Otoczone są licznymi naczyniami włosowatymi, przez które przepływa krew. Dzięki takiej budowie gazy swobodnie dyfundują (dyfuzja prosta) przez ścianę pęcherzyka i ścianę naczyń włosowatych. Na wewnętrznej powierzchni pęcherzyków jest warstwa surfaktantu (czynnik powierzchniowy) - mieszanina złożona z fosfolipidów, wielocukrów i białek. Obniża napięcie powierzchniowe ściany pęcherzyka, dzięki czemu zapobiega zapadaniu się pęcherzyków w czasie wydechu i ułatwia ich poszerzanie w czasie wdechu. Przeciwdziała on także przenikaniu bakterii do wnętrza pęcherzyków. W pęcherzykach zachodzi wymiana gazowa.
- 2 płuca - podzielone są na płaty - prawe składa się z trzech, a lewe z dwóch. Do płuc wchodzą oskrzela, które później się dzielą. Pokryte są błoną surowiczą zwaną opłucną - to cienka warstwa tkanki łącznej z nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Dzieli się na 2 blaszki: opłucną ścienną (przylega do wewnętrznej powierzchni klatki piersiowej) i trzewną (płucną, przylega do płuc).Miedzy nimi jest jama opłucnej zawierająca płyn surowiczy, który umożliwia wzajemne ślizganie się blaszek w trakcie ruchów oddechowych płuc. W środkowej części każdego płuca jest wnęka (brak opłucnej) przez którą wnikają nerwy, tętnica płucna, a wychodzą żyły płucne, żyły oskrzelowe i naczynia limfatyczne. Tętnice i żyły płucne stanowią część obiegu małego. Tętnice płucne prowadzą krew odtlenowaną od pnia płucnego (z prawej komory). Z nich krew przechodzi do naczyń włosowatych, które oplatają pęcherzyki płucne. Po oddaniu nadmiaru dwutlenku węgla i pobraniu tlenu krew dostaje się do żył płucnych i lewego przedsionka serca. Podział płuc na coraz mniejsze elementy znacznie zwiększa powierzchnię, przez którą zachodzi wymiana gazowa. Powierzchnia wynosi ponad 70 m2