Gimnastyka środkiem kształtowania wybranych właściwości kondycyjnych i koordynacyjnych
Jedną z podstawowych właściwości żywych organizmów jest motoryczność. Motoryczność człowieka rozpatrywana jest zwykle z uwzględnieniem wielu jej przejawów. Są nimi: ruchliwość, uzdolnienia ruchowe, sprawność ruchowa, sprawność fizyczna i inne. Sprawnym nazywamy człowieka, który charakteryzuje się wszechstronnym rozwojem cech motorycznych, takich jak: siła, szybkość, moc, zwinność, wytrzymałość.
Siła to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałanie mu kosztem mięśni. Tempo rozwoju tej cechy w pierwszych klasach nauki szkolnej jest nieznaczne, bez różnic dla płci. Natomiast znaczny jej wzrost zaznacza się nas przełomie 12 i 13 roku życia, większy u chłopców ze szczytem na przełomie 14 i 15 roku życia.
Rodzaje sprawności siłowej to:
a) sprawność czysto siłowa - siła statyczna: ćwiczenia izometryczne - wytrzymania;
b) sprawność szybkościowo - siłowa, siła dynamiczna koncentryczna i ekscentryczna.
Jednym z przejawów siły dynamicznej jest siła eksplozywna czyli zdolność rozwijania maksymalnej siły w jak najkrótszym czasie. Skoczność to typowy przejaw tego rodzaju siły. W gimnastyce jest rozwijana na specjalnym amortyzującym podłożu (odskocznie, ścieżki akrobatyczne, siatki podrzutowe, tzw. batuty). W gimnastyce duże znaczenie ma siła względna, pozwalająca na swobodne przemieszczanie masy ciała na przyrządach. Należyty rozwój siły ma ogromne znaczenie zdrowotne, utylitarne i estetyczne, gdyż odpowiednio rozwinięta muskulatura zapewnia sprawność fizyczną. Siłą mięśniową zwiększa się najczęściej w efekcie zmiany wartości jednej składowej: masy do przyspieszenia. Metoda szybkościowo - siłowa - F max = m * a max to droga rozwijania siły metodą powtórzeniową w gimnastyce poprzez wykorzystanie:
1) własnej masy ciała, np. unoszenie nóg lub tułowia w siadzie lub w leżenia w celu wzmocnienia mięśni tułowia: brzucha lub grzbietu;
2) masy ciała partnera, np. dźwigania, przenoszenia, przeciągania, mocowania itp.;
3) masy i funkcji przyboru, np. rzuty i inne ćwiczenia z piłkami lekarskimi, ćwiczenia z ciężarkami, ekspandorami, impandorami, linkami na bloczkach, rolerami, itp.;
4) Funkcji przyrządów: drabinek, lin, ławeczek, kółek, poręczy, drążków stałych i przenośnych, na których można rozwijać siłę zginaczy - w zwisach wolnych i mieszanych oraz siłę prostowników - w podporach wolnych i mieszanych.
Mnogość przyborów i przyrządów gimnastycznych oraz ich połączeń stwarza nieograniczone wręcz możliwości rozwijania siły u dzieci i u dorosłych obojga płci.
Zwinność to zdolność opanowywania nowych ruchów i szybkiego dostosowania działalności ruchowej do nowych warunków, umiejętność dokładnego i szybkiego zmieniania kierunków. Największe tempo rozwoju zwinności występuje w młodszym wieku szkolnym. W gimnastyce z pojęciem zwinności łączą się przede wszystkim ćwiczenia zwinnościowo - akrobatyczne: wykonywanie obrotów wokół poprzecznej i podłużnej osi ciała, jak również ze skutecznym pokonywaniem różnych przeszkód, w tym także skoków przez przyrządy. Również ćwiczenia na przyrządach gimnastycznych cechują się wysokim stopniem zwinności. Przy wykonywaniu ćwiczeń zwinnościowych należy przestrzegać następującej kolejności:
1) doskonalić dokładność bez uwzględnienia czasu trwania ćwiczenia;
2) zwiększać szybkość wykonywania ćwiczeń, utrzymując przy tym osiągniętą dokładność ruchów;
3) modyfikować szczegóły ćwiczeń lub stosować je w zmieniających się warunkach;
Środkami kształtowania zwinności są między innymi:
ćwiczenia zwinnościowo - akrobatyczne, od prostych biegów na czworakach, przetoczeń i przewrotów poczynając, do elementów akrobatyki sportowej na podłożu i batucie;
zwinnościowe tory przeszkód;
skoki przez przyrządy;
dynamiczne ćwiczenia na przyrządach: przemachy, kołowroty, zeskoki.
Równowaga to zdolność zachowania stabilnej pozycji ciała w różnych warunkach. W praktyce wychowania fizycznego i sportu wyróżnia się równowagę statyczną i dynamiczną. Równowaga statyczna występuje przy wykonywania ruchów części ciała i utrzymaniu określonej pozycji bez przemieszczania się. Równowaga dynamiczna polega na zachowaniu odpowiednio stabilnej pozycji ciała znajdującego się w ruchu.
Wykonywanie ćwiczeń równoważnych wymaga koncentracji i nie powinny być one wykonywane w stanach zmęczenia. W procesie nauczania ćwiczeń równoważnych należy zwrócić uwagę na czynniki zwiększające stopień trudności ich wykonywania, takie jak:
- zmiana powierzchni podparcia;
- zwiększanie wysokości;
- zmniejszanie płaszczyzny podparcia;
- obniżanie i podwyższanie środka ciężkości ciała; zmiany pozycji ćwiczeń;
- zmiany tempa i dynamiki ćwiczeń;
- wykonywanie dodatkowych zadań ruchowych, np. użycie przyborów: piłek, woreczków, skakanek, laseczek, kółeczek ringo itp.
- Wyłączanie jednego z receptorów np. wykonywanie ćwiczeń na listwie ławeczki lub równoważni z zamkniętymi oczami.
Ćwiczenia równoważne jako doskonały środek rozwijania koordynacji ruchowej powinny być stosowane na zajęciach z dziećmi i młodzieżą szkolną, a także i z osobami dorosłymi obojga płci.
Bibliografia:
Deniusiuk L., Milicerowa H., Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, Warszawa 1969
Kaczyński A., Gimnastyka - zbiór ćwiczeń programowy, Wrocław 1984
Majnel K., Motoryczność ludzka, Warszawa 1967