Tadżykistan (Todżikiston), państwo w środk. Azji; 143,1 tys. km²; 6,4 mln mieszk. (2003), Tadżycy 62%, Uzbecy 24%, Rosjanie 8% i in.; większość wierzących muzułmanie (sunnici); stol. Duszanbe; j.u. tadż.; republika; w skład T. wchodzi Gornobadachszański Obwód Autonomiczny. Ponad 90% pow. zajmują góry, wys. do 7495 m (Pamir); pn. część w Kotlinie Fergańskiej; gł. rz.: Syr-daria, Zerawszan, Amu-daria (graniczna) z pr. dopływami; lodowce (największy Fedczenki); pustynie i stepy, łąki wysokogórskie. Kraj zniszczony wojną domową; uprawy: zboża, bawełna, winorośl, drzewa owocowe, sezam, tytoń, geranium; hodowla owiec, bydła, koni, jaków; elektrownie wodne na rz. Wachsz; wydobycie soli kam., rud metali nieżel., złota; przemysł spoż., lekki (bawełn., jedwabn., wyrób dywanów), chem., maszyn. i metal., hutnictwo aluminium; gł. drogi przez przełęcze Anzob (3372 m) i Akbajtał (4655 m). — W starożytności ziemie ob. T. były częścią Baktrii, Sogdiany, państwa Kuszanów; w VIII w. podbite przez Arabów i zislamizowane; od XIII w. pod panowaniem mong.; od poł. XIV w. pod władzą Timura i jego następców (Timurydów); w XVI w. włączone do chanatu bucharskiego; 1868 T. znalazł się pod panowaniem Rosji; od 1918 sow. rep. autonom., od 1929 — rep. związkowa; w czasie rozpadu ZSRR 1991 proklamowanie niepodległości, przyłączenie się do Wspólnoty Niepodległych Państw; 1992 wybuch wojny domowej między klanami pn. a pd.; 1997 porozumienie pokojowe między walczącymi stronami.

---