Mini-kurs SPSS

Jako że kolos z SPSS zbliża się, postanowiłem przelać to czego nauczyć się trzeba na papier, pomoże mi to w nauce, i może komuś się przyda. Nie mam zamiaru tutaj przerobić całkowicie materiału z zajęć, ale postaram się przypomnieć kilka ważnych spraw, w przypadku pytań piszcie na mój nr gg: 8641957, bądź łapcie mnie na uczelni ;)

Postaram się najpierw omówić trochę podstawowych pojęć, potem opisze polecenia z syntaxa - część można wykonać za pomocą zwykłych zakładek i menu, ale tak na wszelki wypadek będę wrzucał dokładne polecenie.

Zmienna (variable - w skrócie var) - ważne jest aby zrozumieć czym jest zmienna - zmienna w takim najprostszym rozumieniu to pewien obszar w którym przechowywane są dane o różnej wartości.

Wartość zmiennej (value - w skrócie val) - czyli możliwości które może przyjąć nasza zmienna.

Przykład?

Zmienna Plec - może przyjmować dwie wartości: kobieta oraz mężczyzna

W tym przypadku zmienną jest Plec - wartościami są kobieta albo mężczyzna

!Ważne - pamiętajcie aby w nazwie zmiennej nie używać polskich znaków oraz spacji, program odrzuci taką zmienną.

Nie będę omawiał okna SPSS - wydaje mi się że powinniśmy wiedzieć gdzie co jest, a przynajmniej powinniśmy się domyślać - zwłaszcza że obsługa jest bardzo podobna jak w typowych programach typu Excel, Access.

Przejdźmy do poleceń.

Zanim przejdę do omawiania poszczególnych pragnę opisać składnię typowego polecenia. Składa się ono z polecenia, nazwy zmiennej do której się odnosi i opcji polecenia. KAŻDE polecenie kończymy kropką.

Etykieta zmiennej: Do czego nam to potrzebne?

Jeśli mamy zmienną o nazwie msc_zamieszkania potrzeba jest przypisania do niej etykiety? Po co? Nazwa msc_zamieszkania dla kogoś kto tworzy bazę danych może być czytelne - jednak w przypadku osoby która ogląda naszą bazę po raz pierwszy, może rozpoznawanie „naszych” nazw może sprawić problem. Drugim powodem jest możliwość tworzenia raportów przez SPSS - w przypadku nie nadania etykiety na wykresie będziemy mieli msc_zamieszkania co jest niepoprawne, ponieważ gdy prezentujemy raport potrzebujem czytelnej prezentacji wyników.

Jak przypisać etykietę zmiennej?

VARIABLE LABEL nazwa_zmiennej `etykieta którą chcemy przypisać'.

Możemy też użyć skróconej wersji polecenia

VAR LAB nazwa_zmiennej_której_chcemy_ przypisać_etykietę `etykieta którą chcemy przypisać'.

Przykład

Weźmy nasze miejsce zamieszkania

VARIABLE LABEL msc_zamieszkania `miejsce zamieszkania respondenta'.

Etykieta wartości: Do czego nam to potrzebne?

Podobnie jak w przypadku zmiennej bardzo zalecane jest przypisywanie wartościom etykiet. W przypadku gdy wartość 1 symbolizuje nam kobietę, wartość 2 mężczyznę - nieprzypisanie jedynce `kobiety' a dwójce `mężczyzny' spowoduje chaos w naszej bazie danych, a dla kogoś kto pierwszy raz zobaczy nasze dane nie będzie w stanie rozróżnić czy 1 to na pewno kobieta.

Jak przypisać etykietę wartości?

VALUE LABEL nazwa_zmiennej_której_wartościom_chcemy_ przypisać_etykietę

1 `etykieta wartości'

2 `etykieta wartości'

3 `etykieta wartości'.

Możemy używać też skróconej wersji polecenia czyli Val lab.

Przykład

Weźmy taką zmienną jak rodzaj posiadanego komputera

VALUE LABEL rodzaj_komputera

1 `laptop'

2 `komputer stacjonarny'

3 `inny typ komputera'.

Co zrobiliśmy w tym momencie?

Wartościom zmiennej rodzaj_komputera przypisaliśmy etykiety. 1 to laptop, 2 to komputer stacjonarny a 3 to inny typ komputera. Oczywiście nie jesteśmy ograniczeni do 3 - to tylko przykład.

Brak danych, do czego nam to potrzebne?

W czasie badania może się okazać że pewne dane nie mogą być pozyskane lub odczytane. Musimy zdefiniować kiedy program ma wiedzieć która wartość zmiennej to brak danych.

Jak zdefiniować brak danych?

MISSING VALUE nazwa_zmiennej_której_zdefiniujemy_brak_danych (wartość, wartość).

Skrócona wersja

MIS VAL nazwa_zmiennej_której_zdefiniujemy_brak_danych (wartość, wartość).

Przykład:

MIS VAL rodzaj_komputera (9).

Rekodowanie

Po co nam rekodowanie? Przede wszystkim potrzebne nam jest wtedy gdy chcemy skondensować nasze dane, uogólnić je (oczywiście nie tylko - wszystko zależy od tego co chcemy osiągnąć). Łatwiej będzie to omówić na przykładzie. Mamy zmienną wzrost, do której mamy wartości od 150 do 210. Jednak my chcemy wyróżnić 3 kategorie wzrostu i potrzebujemy aby program nam ładnie przypisał odpowiednie zakresy do odpowiedniej wartości np. 150 do 170 jako osoby niskie, 171 do 190 osoby średniego wzrostu, od 191 do 210 jako osoby wysokie.

150 - 170 -> 1

171-190 -> 2

191- 210 -> 3

Opiszę teraz krok po kroku jak zrobić to co teoretycznie powyżej przedstawiłem, w sposób praktyczny w SPSS. Niestety, używam angielskiej wersji SPSS w związku z tym będę w nazwach poszczególnych opcji używał angielskich odpowiedników, jednak nie powinno być to problemem ponieważ poszczególne opcje są w tych samych miejscach i bardzo szybko można wyłapać co jest czym. Opcje których nazwy pamiętam z polskiego SPSS będę pisał po polsku jednak część wolę zostawić w wersji oryginalnej niż używać innych polskich określeń niż to będzie w programie aby nie wprowadzić zamieszania.

1. Otwieramy bazę danych

2. Wybieramy z menu zakładkę `transform' -> rekoduj -> rekoduj na inne zmienne

3. W nowo otwartym oknie w lewej jego części mamy listę wszystkich zmiennych występujących w naszej bazie. Klikamy na wzrost i przerzucamy przyciskiem > do prawej części okna.

4. W polu output variable (czyli pewnie w polskiej wersji `zmienna wyjściowa') wpisujemy nową nazwę jaką ma przyjąć przerekodowana zmienna.

5. Klikamy na przycisk `old and New values' (stare i nowe wartości). Otwiera się nam nowe okno w którym przerekodujemy nasze zmienne.

6. Jak pisałem wcześniej mamy osiągnąć coś takiego:

150 - 170 -> 1

171-190 -> 2

191- 210 -> 3

7. W lewej części okna mamy do wyboru kilka opcji: value (czyli wartość - pojedyncza w tym wypadku), system-missing (czyli brak danych), range (zasięg wartości), range - lowest (czyli niższe od podanej wartości), range - highest (wyższe od podane wartości), All other values (pozostałe wartości).

8. Nam zależy na zakresie w tym przypadku, zgodnie z pokazanym przykładem powyżej

9. Zaznaczamy opcję range - w polu 1 wpisujemy wartość początkową czyli nasze 150, w polu 2 wpisujemy wartość końcową 170.

10. W prawej część okna mamy zakładkę New value (nowa wartość) - wpisujemy tam 1 i klikamy na add (dodaj).

11. Analogiczne czynności robimy z wartościami 171-190 -> 2, oraz z 191-210 -> 3.

12. Klikamy na kontynuuj/ok

13. Klikamy na przycisk wklej, polecenie powinno wyglądać w ten sposób:

RECODE

Wzrost

(150 thru 170=1) (171 thru 190=2) (191 thru 210=3) INTO

wzrost_rekodowanie .

EXECUTE .

14. Wykonujemy polecenie.

Sortowanie

Sortowanie jest polecenie prostym, w związku z tym nie będę opisywał szczegółowo tej opcji. Polecenie wygląda następująco:

SORT CASES BY nazwa_zmiennej_którą_chcemy_posortować (A lub D)

Sortowanie rosnące

SORT CASES BY

Wzrost (A) .

Sortowanie malejące

SORT CASES BY

Wzrost (D) .

Wybieranie obserwacji - po co?

Ano po to aby z bazy danych wybrać tylko interesujące nas obserwacje. Cały czas posługując się przykładem wzrostu spróbujemy wybrać osoby o wzroście powyżej 175cm.

1. Wybieramy zakładkę dane

2. Wybieramy opcję select cases (czyli w polskiej wersji pewnie wybór obserwacji lub coś podobnego)

3. Z lewej części okna wybieramy interesującą nas zmienną - w tym wypadku będzie to wzrost

4. W prawej części okna wybieramy opcję if (jeżeli )

5. W nowym oknie wybieramy zmienną wzrost, przerzucamy ją do prawej części okna, wstawiamy znak większości > (czy to z klawiatury, czy wciskając odpowiedni przycisk w syntaxie) i wpisujemy 175.

6. Warunek w tym momencie powinien wyglądać następująco: wzrost>175

7. Klikamy na kontynuuj/ok

8. Wybieramy opcję wklej

9. Wykonujemy polecenie w efekcie czego program powinien nam `wykreślić' niespełniające warunku obserwacje - czyli osoby o wzroście poniżej 175cm.

5

---