Zakaz retroakcji prawa karnego

• to skrót myślowy :)

• formuła zakazu działania prawa karnego wstecz nie wyczerpuje pełnego sensu standardu

• pierwsza międzynarodowa regulacja - art. 11 ust. 2 PDPC

• chodzi o pakiet gwarancji składających się łącznie na zasadę określoności przestępstw i kar oraz pewności sytuacji prawnej człowieka w obrębie prawa karnego

• istotę tego standardu najpełniej oddaje zasada nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori - nie ma przestępstwa/kary bez wcześniejszej ustawy karnej ( a nie lex retro non agit)

• tę regułę w sposób poszerzony powtórzono w:

• art. 7 EKPC

• Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który wg prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą zostal spełniony:

• Niniejszy art. nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej dziłania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą wg ogólnych zasad u znanych przez narody cywilizowane




• art. 15 MPPOiP

• art. 9 AKPC




• art. 7 ust.2 AKPCiL

• „uzane przez narody cywilizowane” (EKPC) i „uznane przez społeczność międzynarodową” (MPPOiP)

• chodzi o zasady ogólne prawa, uznane na poziomie krajowym praktycznie wszystkich krajów świata

• praktyka organów międz. ochrony pr. człowieka pełna zgodność co do ostatecznej treści istoty wolności człowieka od retroakcji prawa karnego

• ETPC - z art. 7 KE wynika :

• jedynie prawo może określić znamiona przestępstwa i przypisać do tego przestępstwa karę

• prawo powinno być przystępne i precyzyjne na tyle, by jednostka mogła przewidzieć - w razie potrzeby z pomocą interpretacji sądowej - jakie działania i zaniechania będą pociągały za sobą odp. karną

• zakaz poszerzającej interpretacji prawa karnego na niekorzyść oskarżonego w drodze np. analogii (Kokkinakis p. Grecji, 1993r.)

• obowiązek ustawowego określenia znamion przestępstwa (głównie odpowiedni stopień precyzji)

problemy praktyczne związane z różnicami w tradycji prawnej w systemie pr. kontynentalnego i anglosaskiego

w pr. anglosaskim - brak niezbędnego określenia czynu zabronionego w prawie stanowionym (pisanym) powinien być uzupełniony w drodze orzecznictwa sądowego (S.W. p. Zjednoczonemu Królestwu, 1995r.)

• w tym zakazie eksponowane są przestępstwo i kara - jako klasyczne kategorie prawa karnego

• orzecznictwo sztrasburskie nie wyklucza się możliwości odniesienia standardu do stosowania innych środków karnych

• wynika to z autonomiczności pojęć traktatowych

• „kara” - gdy dany środek został zastosowany w następstwie skazania za przestępstwo

• 
  też ważne przy ocenie, czy dany środek jest „karą”

• char. i cel środka

• klasyfikacja środka na mocy pr. krajowego

• stopień dolegliwości

• procedury jego stosowania

też możliwe odniesienie standardu retroakcji do deliktów dyscyplinarnych (jeśli w danym przypadku zostaną zakwalifikowane w drodze wykładni autonomicznej jako rodzaj „oskarżenia karnoprawnego”

• zakaz retroakcji dotyczy prawa karnego materialnego ( nie odnosi się do procedury karnej i post. karno - wykonawczego)

• uwzględnienie reguły stosowania ustawy łagodniejszej z korzyścią dla oskarżonego - lex retro agit in mitius

• wg ETPC - kategoria prawa łagodniejszego

• interpretowana szeroko

• dotyczy zarówno elementów definicji przestępstwa jak i możliwych w danym przypadku sankcji (G. p. Francji, 1995r.)

• zas. określoności przestępstw i kar

• sformułowana w standardach międzynarodowej ochrony pr. człowieka

• odwołuje się równorzędnie do:

• ustawodawstwa krajowego

• prawa międzynarodowego

• ale nie chodzi o wszystkie źródła pr. międz. - art. 38 Statutu MTS

• tylko standardy traktatowe (tylko um. międzynarodowe mogą określać przestępstwa międzynarodowe i przypisywać do nich stosowene kary)

• rygory legis scriptae, certae - implikowane przez wymóg legalności kar i przestępstw

• musi to dotyczyć też pr. międzynarodowego

• jeśli by tak nie było wykreowanie 2 jakościowo różnych standardów poprzez umożliwienie stosowania analogii, która jest niezgodna z istotą tej zasady

• zakaz retroakcji to zakaz absolutny (nie podlegający derogacji w sytuacji wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu)

• złagodzenie zakazu - dopuszczenie możliwości ukarania danej osoby na mocy „zasad ogólnych prawa uznanych przez narody cywilizowane”

• to zastrzeżenie - ze wzg. na konieczność w czasie i po II WŚ rozliczania ze zbrodni wojennych

• z brzmienia przepisu, który nie wyprowadza przedmiotowego ograniczenia dot. kategorii czynów wynika możliwość jego zastosowania do wszelkich czynów uznanych za przestępstwa na mocy ogólnych zasad prawa…

3

dodatkowo podkreślają, że jeśli po popełnieniu przestępstwa zostanie na mocy ustawy ustanowiona kara łagodniejsza, to przestępca będzie miał prawo z niej skorzystać

zasada ustawy łagodniejszej <lex mitius>

sprawy:

• Welch p. Zjednoczonemu Królestwu,1995r.

• Jamil p. Francji, 1995r.

---