BEZROBOCIE
Inflacja i bezrobocie
Bezrobocie - zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i gotowej do podjęcia pracy, pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań. Zasoby siły roboczej - osoby, które chcą podjąć pracę - zatrudnieni + bezrobotni. Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły roboczej x 100.
Pełne zatrudnienie jest to stan, w którym popyt na pracę jest równy podaży pracy, tj. liczbie osób skłonnych do podjęcia pracy według ukształtowanych na rynku stawek płac. Podaż pracy Popyt na pracę
Rodzaje bezrobocia:
Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie, wymagającej podobnych kwalifikacji, czy też z jednej fazy cyklu życia do innej. Gdyby nawet w danej gospodarce było pełne zatrudnienie i tak zawsze istniałyby jakieś przepływy, kiedy na przykład ludzie rozglądają się za pracą po ukończeniu szkoły lub po przeniesieniu się do innego miasta. Osoby, które szukają pracy przy ożywieniu koniunktury znajdują ją. Charakterystyczne dla polskiej gospodarki.
Bezrobocie strukturalne występuje wtedy, kiedy istnieje niedopasowanie podaży pracowników i popytu na nich. Bezrobocie spowodowane potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami konkurencyjności danej gałęzi. W długim okresie sztywność płac nie daje możliwości szybkiej walki z tym bezrobociem. Inne przyczyny to brak kapitału by tworzyć nowe miejsca pracy, słaby system przekwalifikowania, niska mobilność siły roboczej, rozwój techniki i technologii wytwarzania.
Bezrobocie cykliczne wywołana jest przez okresowy spadek koniunktury gospodarczej - obniżenie ogólnego poziomu wydatków w gospodarce (spadek popytu globalnego). Spada łączny popyt na pracę. Ma charakter krótkookresowy (kilka tygodni lub miesięcy). Zwalczane metodą polityki fiskalnej - zwiększenie wydatków budżetowych i metodą polityki pieniężnej - obniżenie stopy procentowej aby osiągnąć wzrost produkcji i popytu na siłę roboczą.
Bezrobocie ukryte - bezrobocie ukrywane przez stosowanie rozmaitych środków polityki społecznej. Chociaż zatrudnieni mają zajęcie w rzeczywistości robią bardzo niewiele, gdyż w porwaniu z dostępną ilością gruntów i dostępnym kapitałem siła robocza jest w nadmiarze (krańcowa wydajność pracy jest bardzo niska lub nawet równa zero). Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ są oni zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy mimo wyrażania gotowości do pracy w pełnym wymiarze, albo też pracują na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji albo też zostali zniechęceni do poszukiwania pracy po długim okresie bezskutecznych prób podjęcia pracy.
Bezrobocie nie może być nigdy wyeliminowane całkowicie. Naturalna stopa bezrobocia jest zawsze większa niż zero. Naturalna stopa bezrobocia stanowi taki minimalny procent siły roboczej, który nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów gospodarki i przechodzenia między poszczególnymi miejscami pracy. Naturalna stopa bezrobocia implikuje istnienie maksymalnego, dającego się utrzymać potencjalnego poziomu produkcji (lub PNB), przy którym nie występuje tendencja ani do przyspieszenia ani do zwolnienia tempa inflacji. Ten naturalny poziom nie jest sztywno określony przez naturę, ale kształtuje się pod wpływem zarówno polityki państwa jak i struktury siły roboczej. Naturalna stopa bezrobocia jest to stopa przy której rynki pracy i rynki produktów znajdują się w równowadze. Wzrost naturalnej stopy bezrobocia z 4% do 6% w ostatnich latach jest wynikiem: wzrostu udziału młodzieży, kobiet w ogólnej liczbie zawodowo czynnych, obniżenie bodźca do szukania pracy (zasiłki dla bezrobotnych i zasiłki z pomocy społecznej), ustalanie płacy minimalnej.
Interpretacja monetarystyczna bezrobocia sprowadza się do analizy mikroekonomicznej. Popyt na pracę jest ujemnie skorelowany z realną stawką płac (w/p) podczas gdy podaż pracy jest dodatnie skorelowana z realną stawką płac.
Jeżeli nominalna stawka płac (w/p1) i poziom cen pozostaje niezmieniona, stawka plac i poziom cen pozostaje niezmienione lub zmieniają się w tej samej proporcji, realna stawka płac nie zmienia się, a bezrobocie pozostaje na tym samym poziomie. Jeżeli poziom cen rośnie a nominalna stawka pozostaje bez zmiany, wówczas realna stawka płac spada, zmniejszając lub całkowicie eliminując bezrobocie. Monetaryści twierdzą, że tylko czynniki realne wpływają na poziom bezrobocia.
Środki walki z bezrobociem
Instrumenty ograniczające podaż pracy - wcześniejsze emerytury, wydłużenie okresu
kształcenia, wprowadzenie różnych okresów pracy (preferuje się krótkookresowe umowy o
pracę).
Instrumenty zwiększające popyt na pracę - poprawa warunków gospodarowania dla
przedsiębiorstw - wzrost skłonności do inwestowana - poprawa rentowności gospodarowania
(czyli narzędzia polityki pieniężnej i fiskalnej), sektor publiczny zwiększa swoje funkcje(roboty
publiczne, prace interwencyjne, pożyczki na specjalne inwestycje)
• Poprawa skuteczności funkcjonowania rynku pracy i zwiększenie strukturalnego dopasowania popytu i podaży pracy - organizacja pośrednictwa pracy, pośrednictwo zawodowe, szkolenie zawodowe
Substytucja inflacji i bezrobocia - krzywa Philipsa
1. Krótkookresowa krzywa Philipsa
Wczesna wersja krzywej Philipsa opisuje związek pomiędzy bezrobociem i inflacją, które powiązane są relacją odwrotną. Oznacza to, że niezbędne jest większe bezrobocie, jeśli chce się zmniejszyć inflacją.
Odpowiednio, gdy zmniejsza się wielkość bezrobocia przesuwając się w lewo wzdłuż krzywej Philipsa, stopy wzrostu cen i płac wyznaczone przez tę krzywą stają się wyższe. Tą prostą wczesną wersję krzywej Philipsa nazwano „teorią inflacji na zasadzie wymiany coś za coś". Zgodnie z tym poglądem społeczeństwo może „kupić" niższy poziom bezrobocia jeśli tytko gotowe jest zapłacić za to cenę wyższej stopy inflacji. Sądzono też, że taka możliwość zamiany „coś za coś" występuje zarówno w długim jak i krótkim okresie.
Wczesna wersja krzywej Philipsa została błędnie zinterpretowana. W latach siedemdziesiątych stabilność zmian inflacja-bezrobocie została naruszona.
2. Długookresowa krzywa Philipsa
Konkurencyjną w stosunku do krótkookresowej krzywej Phiiipsa propozycję teoretyczną zaprezentował Milton Friedman. Stwierdził on, że w gospodarce istnieje pewien „naturalny" poziom bezrobocia. Bezrobocie to ma charakter dobrowolny lub fikcyjny(przejściowy) i za pomocą polityki makroekonomicznej (stroma AD) nie można go na trwałe (w długim okresie) zmniejszyć poniżej owego poziomu naturalnego np. 6% siły roboczej. Gdy wielkość bezrobocia jest na poziomie stopy naturalnej inflacja będzie stabilna. Inflacja będzie rosnąc (maleć) jak długo bezrobocie jest niższe (wyższe) od swej stopy naturalnej.
Reasumując: W długim okresie zasadniczo nie istnieje wybór typu „coś za coś" pomiędzy inflacją a bezrobociem. Długookresowa krzywa Philipsa jest pionowa i przecina oś odciętych w punkcie odpowiadającym naturalnej stopie bezrobocia. Krótkookresowa krzywa Philipsa ilustruje występujący przejściowo stosunek substytucji pomiędzy inflacją a bezrobociem w okresie, gdy