Inflacja jest to roczny wzrost ogólnego poziomu cen i kosztów (wyrażony w procentach) mierzony za pomocą wskaźników cen, stanowiących pewne średnie cen dla konsumentów lub cen dla producentów. Mówiąc o deflacji mamy na myśli ogólny spadek cen i kosztów.

Wskaźnik cen:

1. wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI) mierzy koszt pewnego rynkowego koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych (265 grup towarów - żywność, odzież, mieszkanie, transport i opieka lekarska) ważąc każde dobro zgodnie z udziałem w wydatkach na nie w całej sumie wydatków konsumpcyjnych.

2. wskaźnik cen zbytu (PPI) jest wskaźnikiem cen hurtowych. Służy on do mierzenia cen w miejscu pierwszej sprzedaży dóbr i jest użyteczny ze względu na swoją wielką szczegółowość - obejmuje około 3400 produktów.

3 deflator cen PNB jest to stosunek nominalnego PNB {w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych). Użyteczność deflatora cen PNB wynika z tego, że obejmuje on ceny wszystkich dóbr i usług finalnych wchodzących do PNB.

Rodzaje inflacji:

• umiarkowana-jednocyfrowa roczna stopa inflacji (3-10%). W warunkach inflacji umiarkowanej i stabilnej relacje cen tylko w niewielkim stopniu odchylają się od normy. Ludzie nie spędzają wiele czasu na próbach pozbycia się posiadanego pieniądza gotówkowego, ponieważ realna stopa procentowa nie jest zbyt niska (realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa - stopa inflacji). Oczekiwania są stosunkowo stabilne. Umowy nie muszą być indeksowane ze względu na inflację. Nieefektywności związane z inflacją umiarkowaną są znikome.

• galopująca- ma miejsce wtedy, kiedy ceny zaczynają rosnąć wg. stóp dwu, czy trzycyfrowych, np. o 20, 100 czy 200% rocznie. Występują poważne zniekształcenia gospodarcze. Na ogół zaczyna się indeksować większość kontraktów (czy to w stosunku do wskaźnika cen, czy to w stosunku do jakiejś waluty obcej, np. dolara). Ludzie unikają trzymania w gotówce ilości pieniędzy przewyższającej niezbędne minimum (ujemna realna stopa procentowa w wysokości 50 do 100% rocznie). Rynki finansowe zamierają. Ludzie „chomikują” dobra trwałego użytku, nigdy nie udzielają pożyczek wedle zwykłych stóp procentowych.

• hiperinflacja (1000% i więcej) - ludzie próbują pozbyć się swoich pieniędzy, zanim podwyżki cen pozbawiając całkowicie wartości (wzrasta szybkość obiegu pieniądza, ceny relatywnie stają się wysoce niestabilne, płace realne ulegają silnym fluktuacjom). Mamy rozprzężenie systemu pieniężnego kraju i niesprawiedliwą redystrybucję dochodu narodowego - załamanie koniunktury oraz napięcia społeczne.

Następnie dzielimy na inflację na: pełzająca (3-5% rocznie), krocząca (5-10%), galopująca (10-50% albo 100%-200%) hiperinflacja (1000% i więcej

Przyczyny inflacji:

1 inflacja ciągniona przez popyt (inflacja nabywców) występuje wtedy, gdy zbyt duże wydatki trafiają na zbyt małą ilość dóbr. Gdy gospodarka znajduje się na poziomie produktu potencjalnego lub powyżej tego poziomu, wzrost popytu prowadzi do inflacji ciągnionej przez popyt. Gdy rosną całkowite wydatki na C+IK3 to konkurują one o ograniczoną w swojej wielkości podaż realnego produktu. Przy stromo wznoszącej się krzywej AS, większość tych wyższych glob. wydatków przemienia się w wyższe ceny. Ceny rosną od poz.P do P'. Tak więc to wyższy popyt ciągnie ceny w górę - stąd inflacja ciągniona przez popyt. Keynesiści i monetaryści zgadzają się, że istotą inflacji ciągnionej przez popyt jest zderzeniem zbyt wielkich wydatków pieniężnych z ograniczoną podażą dóbr, jaka może być wytworzona przy pełnym zatrudnieniu.

2. inflacja popychana przez koszty (inflacja dostawców) upatruje przyczyn wzrostu cen we wzroście szeroko pojętych „kosztów wytwarzania” już zanim zostanie osiągnięty poziom produkcji potencjalnej. Wzrost cen może być konsekwencją zjawisk leżących po „stronie podaży” np. szybszego od wzrostu wydajności pracy wzrostu płac roboczych (stopa inflacji = stopa wzrostu płac - stopa wzrostu wydajności), wzrostu stawek podatkowych lub stopy procentowej, pogorszenie się terms oftrade (czyli stosunku zmian cen artykułów eksportowych przez dany kraj do zmian cen artykułów importowanych), wzrostu cen surowców, paliw i innych elementów kosztów materialnych, czy podwyższenie przez przedsiębiorstwa marży zysku (inflacja płacowa - J Hicksa, inflacja cen administrowanych”). Stąd konieczność wg J.K. Galbraitha wprowadzenia między innymi kontroli płac i cen, czyli polityki dochodów wobec korporacji. We współczesnej gospodarce dochodzi często do inflacji nawet wtedy, gdy produkcja jest sporo niższa od poziomu potencjalnego. W okresie depresji place lub ceny towarów rosną, krzywa AS przesuwa się w górę, a ceny wykazują tendencje wzrostową. Gdy gospodarka jest w sytuacji recesji, występuje wzrost cen ropy naftowej lub duży wzrost płac. Ten wzrost kosztów przysuwa krzywą AS z pozycji AS do AS' W wyniku tego, ceny rosą z poziomu P do P'. Występuje inflacja popychana przez koszty.

3. inflacja strukturalna - pojawia się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki. Zmiany w strukturze gospodarki wywołują pojawienie się niedoborów strategicznych, lub też wąskich gardeł w kanałach zaopatrzenia produkcji Jeżeli zaopatrzenie w dobro takie jak np. stal będzie takim wąskim gardłem, jego cena wzrośnie, a ten wzrost zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr, przy produkcji których potrzebna jest stal będzie takim wąskim gardłem, jego cena wzrośnie, a ten wzrost zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr, przy produkcji których potrzebna jest stal.

Przyczyny inflacji

a) interpretacja keynesowska

Keynesiści przyczynę inflacji upatrują w nadwyżce popytu nad dostarczoną na rynek podażą towarów i usług. Inflacja jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Inflacja ma miejsce wtedy, kiedy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia (możliwości wytwórcze).

Zasadniczym elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja „luki inflacyjnej” sformułowanej przez Keynesa w okresie wojny, a więc kiedy gospodarka angielska osiągnęła stan pełnego zatrudnienia. Wskazywała ona że w tych warunkach zwiększenie dochodów ludności lub/wydatków rządowych prowadzi do zachwiania równowagi między globalnym popytem i podażą, do powstania nadwyżki popytu powodującego wzrost ogólnego poziomu cen. Owa nadwyżka to właśnie luka inflacyjna. Istnienie luki inflacyjnej w warunkach swobody kształtowania się cen wywołuj inflację. Wzrost cen nie nastąpi, jeśli wyżej wspomniana nadwyżka, skompensowana zostanie odpowiednim wzrostem oszczędności ludności lub podatków, zmniejszających poziom dochodu rozporządzalnego do dyspozycji i popytu do poziomu podaży rynkowej. Inne rozwiązania to stosowana w Anglii tzw. polityka dochodów (kontrola cen i dochodów). Luka inflacyjna może stać się początkiem długotrwałego procesu wzrostu cen. Pojawi się tzw. spirala inflacyjna.

b) interpretacja monetarystyczna

Podbudową myśli monetarystycznej (Milton Frideman) jest ilościowa teoria pieniądza. Została ona sformułowana po raz pierwszy w sposób precyzyjny pod postacią, tzw. równania wymiennego (inna nazwa to: „transakcyjna” wersja ilościowej teorii pieniądza I. Fishera. Twierdziło on, że:

Poziom cen zmienia się bezpośrednio w stosunku do ilości pieniądza w obiegu MS i szybkości jego obiegu V oraz odwrotnie do zmian wolumenu handlu T.

Jest to podstawowa teza ilościowej teorii pieniądza. Równanie wymienne przyjmuje postać:

MV=PT, stąd M = PT/ V,

Gdzie: M- ilość pieniądza w obiegu, V- szybkość obiegu pieniądza, T- suma przeciętnych cen transakcyjnych, określona warunkami produkcji, P - poziom cen. Równanie Fishera zakłada, że ilość pieniądza w obiegu MS jest niezależna od innych zmiennych i wynika z prowadzenia polityki pieniężnej. Fischer założył stałość wielkości V i T, to poziom P określony jest przez M.

Państwo, czy BC nie może „reglamentować” masę pieniądza w obiegu, tak jak to robi w przypadku stopy procentowej. Ilość pieniądza w obiegu jest efektem popytu na pieniądz i zależy głównie od cen oraz od podaży ze strony instytucji finansowych. M - może powodować inflację M>PT/V oraz deflację M<PT/V.

W tym samym okresie tzw. szkoła z Cambrige stworzyła podstawy dochodowej teorii pieniądza wyjaśniającej zjawisko inflacji. Przedstawiciele tej szkoły dowodzą, że inflacja jest wywołana nadmiernym wzrostem zasobu pieniądza M. Ich stanowisko można przedstawić analizując równanie obiegu pieniądza:

MV = PQ wyraża zależność miedzy wielkością zasobów pieniądza (M) a poziomem cen (P). Inflacja , to stopa zmiany poziomu cen. Popyt na pieniądz to skłonność do przechowywania pieniądza. Tezę tę potwierdzają współcześni monetaryści. Według nich wyjaśnienie inflacji jest następujące: kiedy rosną ceny, konsumentom potrzebna jest większa niż dotychczas ilość pieniądza na zakupy, następuje więc zwiększenie emisji i kreacji pieniądza. Pieniądz jest czynnikiem sprawczym inflacji. Państwo, do którego właściwie należy kontrolowanie obiegu, jest odpowiedzialne za inflację. _Ł,

Monetarystyczna teorię popytu na pieniądz można przedstawić za pomocą równania obiegu tzw. równanie Cambrige.:

MV=Py

M - pożądana wielkość zasobu pieniądza,

V - dochodowa szybkość obiegu pieniądza, która oznacza, ile razy przeciętna jednostka
pieniądza jest wydawana w ciągu roku,
P - poziom cen produkcji finalnej,
y - realna produkcja finalna Q = Y

Według monterystów wzrost zasobu pieniądza, w długim okresie i przy innych czynnikacrknie zmienionych, wywoła proporcjonalny wzrost poziomu cen. Inaczej mówiąc, jedynym trwałym skutkiem wzrostu ilości pieniądza jest wzrost cen. Nadmierny wzrost zasobu pieniądza wystąpi wtedy jeśli przekroczy stopę inflacji. Monetaryści dowodzą, że na przestrzeni historiL zawsze towarzyszył wzrost zasobu pieniądza.

W krótkim okresie wzrost podaży pieniądza powoduje zarówno wzrost poziomu cen, jak i wzrost realnej produkcji. W długim okresie, produkcja i zatrudnienie wracają do wyjściowego poziomu. Stąd zgodnie z twierdzeniem monetarystów, inflacja spowodowana jest nadmiarem pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku. W związku z tym utrzymują oni, że nadwyżka popytu na dobra jest wynikiem wzrostu podaży pieniądza w ujęciu nominalnym. Friedman twierdzi, że „inflacja zawsze i wszędzie jest zjawiskiem pieniężnym”.

Sposoby przeciwdziałania inflacji:

1. stosowanie określonej kombinacji w zakresie polityki gospodarczej (fiskalnej i pieniężnej)

W dłuższym okresie stopa inflacji będzie niska o ile tempo wzrostu ilości pieniądza też będzie niskie - stąd niezbędna jest restrykcyjna polityka fiskalna co pozwoli na utrzymanie deficytu budżetowego także na niskim poziomie, nawet jeśli w krótkim okresie może ona prowadzić do wyższego bezrobocia i niższej produkcji

2. zmiana prawa i instytucji aby inflacja nie mogła łatwo się pojawiać - funkcjonowanie banku
   centralnego, dokonywanie zmian w progach podatkowych wraz ze zmianą inflacji.

3. nauczyć się żyć z inflacją (indeksacja - automatycznie dostosowuje wysokość nominalnych
   zobowiązań do skutków inflacji.).

Koszty inflacji:

1. Koszty zdzieranych zelówek. W warunkach wyższej inflacji i podwyższonych nominalnych stóp
   procentowych ludzie będą trzymali mniejszą część swego majątku w gotówce, większą zaś w formie
   aktywów przynoszących dochód w postaci oprocentowania - takich jak rachunki bankowe. Ludzie będą
   teraz trzymać mniej swych zasobów w postaci nie przynoszącej odsetek gotówki, lecz, z drugiej strony,
   zmusza ich do zdzierania zelówek w trakcie częstych wizyt w banku, Koszty zdzieranych zelówek
   symbolizują tu cały dodatkowy czas i wysiłek wkładany przez ludzi w zawieranie transakcji wówczas, gdy
   próbują oni sobie poradzić ze spadkiem zasobów realnych.

2. Koszty zamienianych kart darf. Kiedy ceny rosną, trzeba zmieniać wywieszki z cenami. Na przykład, karty dań w restauracjach muszą zostać wydrukowane na nowo, aby poinformować o wyższych cenach potraw. Koszty zmienianych kart dań spowodowane Inflacją oznaczają fizycznie uchwytna zasoby zużywane po to, aby na nowo wydrukować etykiety z cenami.

3. Kontrola stopy procentowej - aby zachować realną stopę procentową na dotychczasowym poziomie, nominalna stopa procentowa musi wzrastać równolegle do wzrostu inflacji. W instytucjach, gdzie wkłady znajdują się na rachunkach o stałym oprocentowaniu, wzrost inflacji zmniejsza realną stopę procentową. Powolne dostosowanie się instytucji może być przyczyną spadku realnych stóp procentowych od wielu rodzajów kredytów, przynoszących korzyści dłużnikom a straty wierzycielem.

4. Podatki. Elekt podnośnika podatkowego to wzrost realnych wpływów z opodatkowania wywołany inflacją, która zwiększa dochody nominalne i przesuwa ludzi do wyższych grup podatkowych w systemie progresywnego podatku dochodowego.

Zgodnie z hipotezą Fishera wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej także o 1%. Tak więc realna stopa procentowa pozostaje niezmieniona Należy wiedzieć że nominalna stopa procentowa jest miarą kosztu utraconych możliwości (kosztu alternatywnego) utrzymywania pieniądza w formie gotówki. Jeśli zatem inflacja wzrasta, ludzie dysponują mniejszymi zasobami pieniężnymi.

Def M Fishera - zasada ekonomiczna, która mówi, że nominalna (rynkowa) stopa procentowa jest równa realnej stopie procentowej (opartej o rzeczywistą produktywność kapitału), powiększonej o stopę przewidywanej inflacji, tzw. premię inflacyjną.

Relana stopa inflacji + oczekiwana stinflacji = nominalna stopa inflacji

BEZROBOCIE

Inflacja i bezrobocie

Bezrobocie - zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i gotowej do podjęcia pracy, pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań. Zasoby siły roboczej - osoby, które chcą podjąć pracę - zatrudnieni + bezrobotni. Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły roboczej x 100.

Pełne zatrudnienie jest to stan, w którym popyt na pracę jest równy podaży pracy, tj. liczbie osób skłonnych do podjęcia pracy według ukształtowanych na rynku stawek płac. Podaż pracy Popyt na pracę

Rodzaje bezrobocia:

Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie, wymagającej podobnych kwalifikacji, czy też z jednej fazy cyklu życia do innej. Gdyby nawet w danej gospodarce było pełne zatrudnienie i tak zawsze istniałyby jakieś przepływy, kiedy na przykład ludzie rozglądają się za pracą po ukończeniu szkoły lub po przeniesieniu się do innego miasta. Osoby, które szukają pracy przy ożywieniu koniunktury znajdują ją. Charakterystyczne dla polskiej gospodarki.

Bezrobocie strukturalne występuje wtedy, kiedy istnieje niedopasowanie podaży pracowników i popytu na nich. Bezrobocie spowodowane potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami konkurencyjności danej gałęzi. W długim okresie sztywność płac nie daje możliwości szybkiej walki z tym bezrobociem. Inne przyczyny to brak kapitału by tworzyć nowe miejsca pracy, słaby system przekwalifikowania, niska mobilność siły roboczej, rozwój techniki i technologii wytwarzania.

Bezrobocie cykliczne wywołana jest przez okresowy spadek koniunktury gospodarczej - obniżenie ogólnego poziomu wydatków w gospodarce (spadek popytu globalnego). Spada łączny popyt na pracę. Ma charakter krótkookresowy (kilka tygodni lub miesięcy). Zwalczane metodą polityki fiskalnej - zwiększenie wydatków budżetowych i metodą polityki pieniężnej - obniżenie stopy procentowej aby osiągnąć wzrost produkcji i popytu na siłę roboczą.

Bezrobocie ukryte - bezrobocie ukrywane przez stosowanie rozmaitych środków polityki społecznej. Chociaż zatrudnieni mają zajęcie w rzeczywistości robią bardzo niewiele, gdyż w porwaniu z dostępną ilością gruntów i dostępnym kapitałem siła robocza jest w nadmiarze (krańcowa wydajność pracy jest bardzo niska lub nawet równa zero). Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ są oni zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy mimo wyrażania gotowości do pracy w pełnym wymiarze, albo też pracują na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji albo też zostali zniechęceni do poszukiwania pracy po długim okresie bezskutecznych prób podjęcia pracy.

Bezrobocie nie może być nigdy wyeliminowane całkowicie. Naturalna stopa bezrobocia jest zawsze większa niż zero. Naturalna stopa bezrobocia stanowi taki minimalny procent siły roboczej, który nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów gospodarki i przechodzenia między poszczególnymi miejscami pracy. Naturalna stopa bezrobocia implikuje istnienie maksymalnego, dającego się utrzymać potencjalnego poziomu produkcji (lub PNB), przy którym nie występuje tendencja ani do przyspieszenia ani do zwolnienia tempa inflacji. Ten naturalny poziom nie jest sztywno określony przez naturę, ale kształtuje się pod wpływem zarówno polityki państwa jak i struktury siły roboczej. Naturalna stopa bezrobocia jest to stopa przy której rynki pracy i rynki produktów znajdują się w równowadze. Wzrost naturalnej stopy bezrobocia z 4% do 6% w ostatnich latach jest wynikiem: wzrostu udziału młodzieży, kobiet w ogólnej liczbie zawodowo czynnych, obniżenie bodźca do szukania pracy (zasiłki dla bezrobotnych i zasiłki z pomocy społecznej), ustalanie płacy minimalnej.

Interpretacja monetarystyczna bezrobocia sprowadza się do analizy mikroekonomicznej. Popyt na pracę jest ujemnie skorelowany z realną stawką płac (w/p) podczas gdy podaż pracy jest dodatnie skorelowana z realną stawką płac.

Jeżeli nominalna stawka płac (w/p1) i poziom cen pozostaje niezmieniona, stawka plac i poziom cen pozostaje niezmienione lub zmieniają się w tej samej proporcji, realna stawka płac nie zmienia się, a bezrobocie pozostaje na tym samym poziomie. Jeżeli poziom cen rośnie a nominalna stawka pozostaje bez zmiany, wówczas realna stawka płac spada, zmniejszając lub całkowicie eliminując bezrobocie. Monetaryści twierdzą, że tylko czynniki realne wpływają na poziom bezrobocia.

Środki walki z bezrobociem

• Instrumenty ograniczające podaż pracy - wcześniejsze emerytury, wydłużenie okresu kształcenia, wprowadzenie różnych okresów pracy (preferuje się krótkookresowe umowy o pracę).

• Instrumenty zwiększające popyt na pracę - poprawa warunków gospodarowania dla przedsiębiorstw - wzrost skłonności do inwestowana - poprawa rentowności gospodarowania (czyli narzędzia polityki pieniężnej i fiskalnej), sektor publiczny zwiększa swoje funkcje(roboty publiczne, prace interwencyjne, pożyczki na specjalne inwestycje)

• Poprawa skuteczności funkcjonowania rynku pracy i zwiększenie strukturalnego dopasowania popytu i podaży pracy - organizacja pośrednictwa pracy, pośrednictwo zawodowe, szkolenie zawodowe

Substytucja inflacji i bezrobocia - krzywa Philipsa

1. Krótkookresowa krzywa Philipsa.

Wczesna wersja krzywej Philipsa opisuje związek pomiędzy bezrobociem i inflacją, które powiązane są relacją odwrotną. Oznacza to, że niezbędne jest większe bezrobocie, jeśli chce się zmniejszyć inflacją.

Odpowiednio, gdy zmniejsza się wielkość bezrobocia przesuwając się w lewo wzdłuż krzywej Philipsa, stopy wzrostu cen i płac wyznaczone przez tę krzywą stają się wyższe. Tą prostą wczesną wersję krzywej Philipsa nazwano „teorią inflacji na zasadzie wymiany coś za coś”. Zgodnie z tym poglądem społeczeństwo może „kupić” niższy poziom bezrobocia jeśli tytko gotowe jest zapłacić za to cenę wyższej stopy inflacji. Sądzono też, że taka możliwość zamiany „coś za coś” występuje zarówno w długim jak i krótkim okresie.

Wczesna wersja krzywej Philipsa została błędnie zinterpretowana. W latach siedemdziesiątych stabilność zmian inflacja-bezrobocie została naruszona.

2. Długookresowa krzywa Philipsa

Konkurencyjną w stosunku do krótkookresowej krzywej Phiiipsa propozycję teoretyczną zaprezentował Milton Friedman. Stwierdził on, że w gospodarce istnieje pewien „naturalny” poziom bezrobocia. Bezrobocie to ma charakter dobrowolny lub fikcyjny(przejściowy) i za pomocą polityki makroekonomicznej (stroma AD) nie można go na trwałe (w długim okresie) zmniejszyć poniżej owego poziomu naturalnego np. 6% siły roboczej. Gdy wielkość bezrobocia jest na poziomie stopy naturalnej inflacja będzie stabilna. Inflacja będzie rosnąc (maleć) jak długo bezrobocie jest niższe (wyższe) od swej stopy naturalnej.

Reasumując: W długim okresie zasadniczo nie istnieje wybór typu „coś za coś” pomiędzy inflacją a bezrobociem. Długookresowa krzywa Philipsa jest pionowa i przecina oś odciętych w punkcie odpowiadającym naturalnej stopie bezrobocia. Krótkookresowa krzywa Philipsa ilustruje występujący przejściowo stosunek substytucji pomiędzy inflacją a bezrobociem w okresie, gdy gospodarka dostosowuje się do zaburzeń globalnego popytu. Wysokość tego krótkookresowego stosunku substytucji zależy od oczekiwań co do kształtowania się inflacji i tempa wzrostu ilości pieniądza w długim okresie. Nie istnieje jednakże wybór typu „coś za coś” pomiędzy inflacją a bezrobociem w krótkim okresie, kiedy wstrząsy pochodzą ze strony podażowej (tu: stagflacja -wysoka Inflacja i wysokie bezrobocie). To co się stanie dalej, zależy od stopnia, w jakim rząd amortyzuje wstrząsy podażowe.

Koszty bezrobocia

Głównym kosztem dla społeczeństwa, wynikającym z bezrobocia, jest strata PN B. Wielkość tej straty zwykle mierzona jest za pomocą tzw. luki PNB.

Luka PNB różnica pomiędzy potencjalny PNB (tj. występujący w warunkach pełnego zatrudnienia) a rzeczywistym PNB.

Arthur Okun był ekonomistą, który oszacował wielkość nieczynnych zasobów dla społeczeństwa. Prawo Okuna mówi, że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 2.5 procenta. Tak więc, jeśli rzeczywiste bezrobocie wniosło 8 procent, a naturalna stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie 5 proc. to 3 procentowa różnica wywoła 7,5 procentową (3,0 x 2,5) lukę PNB.

Obniżanie stopy naturalnej: synchronizacja rynku pracy, szkolenie i przeszkolenie, usunięcie przeszkód natury rządowej, roboty publiczne.

Przyczyny recesji

1. do 1990-91 r. szok typu popytowego - spada całkowity (zagregowany) popyt, restrykcyjny fiskalizm,
   spadek dochodu realnego gospodarstw domowych, wzrost stopy procentowej, spadek popytu
   inwestycyjnego, wysoka inflacja i koszty, wydatki państwa ulegają zmniejszeniu co widać w wydatkach
   socjalnych. Zrównoważenie finansów publicznych, spadek eksportu, spadek konkurencyjności naszej
   gospodarki, spadek popytu globalnego - obniżenie produkcji i wzrost bezrobocia.

2. od 1992 r. negatywny szok typu podażowego-zmiany w gospodarce

1. liberalizacja cen surowców i paliw - wzrost kosztów produkcji i jej ograniczenie - wzrost bezrobocia

2. wzrost kosztów kredytów - wzrost realnej stopy procentowej (i tempa dewaluacji),

3. zniesienie większości subsydiów państwowych i twarda polityka budżetowa - kroki które zmuszają
   do większej efektywności gospodarczej,

4. dewaluacja złotówki co przyczyniło się do wzrostu cen towarów importowanych i kosztów produkcji

5. ekspansywna polityka fiskalna i pieniężna - spadek stopy procentowej i wzrost presji inflacyjnej.

---