Terminologia ( technika pisania)
synteza wzrokowa
Zdolność do różnicowania liter pod względem graficznym i dobierania ich.
Analiza i synteza słuchowa
Umiejętność składania w całość wyrazów z zasłyszanych głosek lub przeczytanych liter (synteza) oraz rozkładania zasłyszanych słów na głoski /analiza/.
Pamięć wzrokowa
Zdolność do zapamiętywania kształtów liter oraz całych wyrazów, co znacznie ułatwia czytanie i ortograficzne pisanie.
Pamięć słuchowa
Zdolność do zapamiętywania kolejno następujących po sobie sekwencji słownych oraz ich przechowywania.
Słuch fonemowy
Umiejętność rozróżniania najmniejszych składników wyrazu, czyli fonemów (głosek).
Dysleksja
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym.
Dysgrafia
Zniekształcanie graficznej strony pisma.
Dysortografia
Trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem licznych błędów w tym typowych błędów ortograficznych.
Mikrouszkodzenia w mózgu
Zaburzenia procesów poznawczych, zaangażowanych w proces nabywania umiejętności czytania i pisania.
Metoda sylabowa
Sposób nauczania i kształcenia umiejętności czytania i pisania. Metoda, która rozwija wszystkie funkcje poznawcze, jest łatwa w uczeniu się i nauczaniu. Szczególnie przydatna w przezwyciężaniu trudności w czytaniu i pisaniu. Można ją stosować także w szkolnictwie specjalnym.
Lateralizacja
Przewaga stronności ciała.
Lateralizacja prawostronna - silniejsze prawe oko, ręka i noga.
Lateralizacja lewostronna - silniejsze lewe oko, ręka i noga.
Lateralizacja skrzyżowana - np. silniejsze lewe oko, prawa ręka lub odwrotnie. Lateralizacja skrzyżowana może powodować trudności w czytaniu i pisaniu.
Badanie psychologiczne
Ustala poziom rozwoju umysłowego oraz rozwoju funkcji poznawczych potrzebnych do nauki czytania i pisania.
Terapia pedagogiczna
Specjalistyczne zajęcia dla dzieci mających trudności szkolne. Prowadzone są przez specjalistę - terapeutę pedagogicznego. Zajęcia mają na celu przezwyciężenie niepowodzeń szkolnych, poprzez odpowiednio postawioną diagnozę pedagogiczną i właściwie dobrane ćwiczenia.
Mechanizmy czytania i pisania
Umiejętności czytania i pisania są bardzo ważne w życiu każdego człowieka. Służą one ludziom do wymiany informacji z otoczeniem, zdobywania wiedzy i umiejętności, rozwijania zainteresowań. Czytanie i pisanie są zaliczane do wyższych czynności psychicznych.
CZYTANIE to tworzenie dźwiękowej formy, czyli słowa, na podstawie jego obrazu graficznego, czyli wyrazu.
PISANIE to rozpoznawanie dźwięków wchodzących w skład wypowiadanego słowa, przyporządkowanie im odpowiednich znaków graficznych, czyli liter oraz zapisanie ich w odpowiedniej kolejności, najlepiej płynnym ruchem ręki.
Wykształcenie umiejętności czytania i pisania jest wynikiem współpracy różnych okolic mózgu i wymaga współdziałania wszystkich procesów poznawczych, czyli analizatorów. Wyróżniamy trzy analizatory:
Wzrokowy - przy pomocy którego osoba czytająca dokonuje podziału tekstu na mniejsze elementy (np. na sylaby, litery) i różnicuje znaki graficzne, czyli litery pod względem np. kształtu, kierunku, wielkości.
Osoba pisząca, aby napisać wyraz musi rozpoznać dźwięki wchodzące w jego skład i przyporządkować im odpowiednie znaki graficzne, czyli litery, we właściwej kolejności.
Słuchowy - przy pomocy którego osoba czytająca zamienia rozpoznane litery na odpowiadające im głoski i składa w słowo.
Osoba pisząca zamienia usłyszane słowo na mniejsze elementy (np. na sylaby), przyporządkowuje im odpowiednie znaki graficzne, czyli litery i zapisuje.
Ruchowy - przy pomocy którego osoba czytająca porusza gałkami ocznymi.
Osoba pisząca, płynnym ruchem zapisuje w sposób czytelny znaki graficzne, czyli litery, również przy współpracy ruchów gałek ocznych.
Aby proces nauki czytania i pisania mógł przebiegać właściwie, muszą prawidłowo działać, a także współdziałać wszystkie analizatory. Wystarczy, że któryś z nich działa nieprawidłowo, lub zaburzona jest współpraca między nimi, aby powstały trudności w czytaniu i pisaniu. Opis objawów trudności w czytaniu i pisaniu można znaleźć na odpowiednich podstroniach.
Najskuteczniejszą i najprostszą metodą, która uczy, kształci i doskonali technikę czytania i pisania jest metoda sylabowa.
Metoda sylabowa jest znana od wielu lat i szczególnie wykorzystywania w terapii pedagogicznej do przezwyciężania trudności uczniów w czytaniu i pisaniu. Jest bardzo prosta w uczeniu i nauczaniu. Rozwija wszystkie funkcje poznawcze (analizator wzrokowy, analizator słuchowy w tym słuch fonemowy, analizator ruchowy) oraz współpracę między nimi (tzw. koordynację).
Celem nauczania tą metodą jest całkowite wyeliminowanie głoskowania z nauki czytania oraz wykorzystanie naturalnej skłonności każdego człowieka do mówienia sylabami. Mówienie sylabami to spowolnienie mowy, jest naturalne i nie trzeba się go uczyć, w przeciwieństwie do głoskowania, które jest sztuczne i zmienia dźwiękowy obraz wyrazu (o tym więcej piszę w części poświęconej metodzie głoskowej).
Metoda sylabowa uczy płynnego czytania i pisania poprzez łączenie - przenikanie się tych dwóch czynności. Uczeń pisze z jednoczesnym wypowiadaniem sylab, co prowadzi do wyrobienia nawyku samokontroli i tworzenia mocnego powiązania dźwięku z jego obrazem graficznym i ruchem ręki. Metoda ta opiera się na zasadzie stopniowania trudności, czyli przechodzenia od wyrazów krótkich o prostej budowie do coraz dłuższych, o budowie trudniejszej.
Metoda sylabowa nadaje się nie tylko do terapii trudności w zakresie czytania i pisania, ale znakomicie sprawdza się w nauce i kształceniu czytania i pisania wszystkich dzieci. Takich, które dopiero zaczynają naukę oraz tych, które chcą doskonalić te umiejętności. Powodem, dla którego metoda sylabowa jest tak mało popularna i rzadko stosowana do nauki w klasach zerowych, jest brak odpowiednio opracowanego sposobu wprowadzania liter w oparciu o tę metodę oraz brak odpowiedniego podręcznika do nauczania. Ja odpowiadając na potrzeby w tym zakresie, opracowałam sposób wprowadzania liter przy pomocy sylab i zawarłam go w książce „Piszę-czytam”. Chodziło mi o całkowite wyeliminowanie głoskowania z nauki czytania. To się udało dzięki nowatorskiej metodzie wprowadzania liter w sylabach, a nie jak zazwyczaj uczy się, pojedynczo w tzw. izolacji. Zapewniam, że umiejętność głoskowania nie jest potrzebna w nauce czytania, wręcz je utrudnia, a nawet uniemożliwia (o tym więcej w części poświęconej metodzie głoskowej). Sposób uczenia, który proponuję, stosuję od lat. Udało mi się wykształcić wiele dzieci, które teraz osiągają dobre wyniki w szkole. Zachęcam do dyskusji na temat metody sylabowej na forum. Zapraszam do podzielenia się na forum swoimi doświadczeniami osoby, które korzystały z proponowanego przeze mnie sposobu nauczania i zakupiły moje książki: „Piszę - czytam”, „Lubimy sylaby”, „Już czytamy i piszemy”.
Metodę wprowadzania liter z pomocą sylab i nauki czytania i pisania metodą sylabową zawarłam w książce „Piszę-czytam”. Następna książka „Lu-bi-my sy-la-by” kształci technikę czytania i pisania metodą sylabową. Trzecia z kolei „Już czytamy i piszemy” doskonali technikę czytania i pisania metodą sylabową. Wszystkie ukazały się nakładem wydawnictwa Annał. Ukończenie przez ucznia całego kursu składającego się trzech wymienionych książek gwarantuje opanowanie techniki płynnego czytania oraz poprawnego pisania. Opis książek znajduje się na stronie wydawnictwa.
Jeśli uczący
ma trudności w przepisywaniu,
ma trudności w pisaniu z pamięci,
ma trudności w odtwarzaniu kształtów liter (nie pamięta ich),
myli litery o podobnym kształcie (np. m-n, d-b, d-g, n-u, u-w, l-t-ł, o-a),
pomija drobne elementy liter (np. kropki, kreski, „ogonki”)
źle rozmieszcza pismo w zeszycie,
nie stosuje interpunkcji (kropki, przecinki, myślniki)
posługuje się pismem lustrzanym (odwrócone litery jak odbicie w lustrze)
przestawia litery podczas przepisywania,
to zaburzona jest analiza i synteza wzrokowa, w tym pamięć wzrokowa.
Powodem mogą być:
Wada wzroku - aby ją wykluczyć lub potwierdzić należy pójść z dzieckiem do okulisty.
Mikrouszkodzenia w mózgu - aby potwierdzić lub wykluczyć należy udać się z dzieckiem na badanie psychologiczne.
Pomoc:
Okulary w przypadku stwierdzonej wady wzroku.
W przypadku mikrouszkodzenia nauka pisania metodą sylabową, która rozwija wszystkie funkcje poznawcze, a także analizator wzrokowy i pamięć wzrokową.
Jeśli uczący:
pisze wolno, nie nadążając za tempem klasy,
ma małą precyzję ruchów dłoni i palców,
zniekształca graficznie pismo,
pisze nieczytelnie,
nie potrafi utrzymać pisma w liniaturze,
nie stosuje połączeń między literami,
pisze niepłynnie,
następuje szybkie męczenie się ręki,
ma trudności w odczytaniu swojego pisma,
to zaburzona jest sprawność manualna lub koordynacja wzrokowo-ruchowa.
Powodem mogą być:
Słaba sprawność ręki - spowodowana ogólną słabszą sprawnością ruchową dziecka, które niechętnie bierze udział w zabawach ruchowych.
Słaba współpraca między wzrokiem i ręką - wzrok nie podąża za ruchami ręki podczas pisania.
Wada wzroku - aby ją wykluczyć lub potwierdzić należy udać się z dzieckiem do okulisty.
Nadpobudliwości dziecka, które nie może się skupić na wykonywanym zadaniu.
Pomoc:
Okulary w przypadku stwierdzonej wady wzroku.
Więcej zabaw i ćwiczeń rozwijających ogólną sprawność fizyczną.
Ćwiczenia grafomotoryczne - kreślenie różnie ukierunkowanych linii, figur, szlaczków, wzorów literopodobnych - także w liniaturach.
Nauka pisania metodą sylabową, która rozwija wszystkie funkcje poznawcze w tym również sprawność manualną i koordynację wzrokowo-ruchową.
Pisanie bezwzrokowe
Pisanie bezwzrokowe (inaczej pisanie dziesięcioma palcami lub pełnopalcowe) - system wprowadzania znaków na klawiaturze maszyny do pisania lub komputera. Pozycja poszczególnych klawiszy jest przy tym opanowywana tak, by kontrola czy sterowanie wzrokowe były zbędne.
Klawiatura w układzie programisty (QWERTY) powszechnie używana w Polsce utrudnia bezwzrokowe pisanie w języku polskim. W celu wpisania np. litery ł konieczne jest jednoczesne naciśnięcie klawisza AltGr i L, co wpływa negatywnie na osiąganą szybkość pisania. Szczególnie niedogodną okolicznością jest fakt domyślnego stosowania w tym celu w wielu systemach jedynie prawego klawisza Alt. Gdy jednocześnie należy nacisnąć klawisz po prawej stronie klawiatury (L, O, N) jest to niewygodne i obniża efektywność pisania. Dlatego osoby preferujące ten układ klawiatury w pisaniu bezwzrokowym często stosują rozwiązania umożliwiające uzyskiwanie polskich liter również z lewym Altem.
Po kilkudziesięciu godzinach ćwiczeń można uzyskać znacznie szybsze wpisywanie tekstów niż przy pisaniu sterowanym wzrokiem. Przy pisaniu tekstów na komputerze możliwe jest śledzenie wyniku na monitorze, przy przepisywaniu nie trzeba odrywać wzroku od brudnopisu. Podstawową i jedyną wadą jest konieczność poświęcenia kilkudziesięciu godzin na trening. Przy pisaniu sterowanym wzrokiem efekt nauki jest szybki, ale już po krótkim czasie nie można osiągnąć dalszej poprawy wyniku.
Przy metodzie bezwzrokowej w klasie mistrzowskiej osiągane są wyniki powyżej 700 znaków na minutę. Na międzynarodowych turniejach obserwuje się wyniki powyżej 1000 uderzeń na minutę. Posiadaczką obecnego Rekordu Guinnessa jest Barbara Blackburn, z wynikiem 1060 znaków na minutę na klawiaturze w układzie Dvoraka.