Krioterapia - Zastosowanie skrajnie niskich temperatur w celu osiągnięcia lokalnego efektu kriodestrukcji lub kriostymulacji.
Głównym skutkiem działania zimna na organizm w trakcie kriozabiegu jest w początkowym okresie obniżenie się ciepłoty skóry i tkanek podskórnych nawet o kilka stopnie Celsjusza. Obniża się także temperatura mięśni, ale znacznie wolniej. Następuje skurcz naczyń krwionośnych w skórze, wywołany zmniejszeniem przepływu krwi, który utrzymuje się przez około 1 min. po zabiegu. Skutkiem tego jest gorsze zaopatrzenie tkanek w tlen i składniki odżywcze, a także mniejsze tempo przemiany materii. Już 4 min. po zabiegu zachodzi odwrotna reakcja. Następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Kilkugodzinne przekrwienie w obrębie tkanek sprzyja nie tylko lepszej przemianie materii, ale również usuwaniu z tkanek szkodliwych produktów metabolizmu. Zimno działa przeciwbólowo, a także hamująco na procesy zapalne. Paradoksalnie stosując zimno wywołuje się ogrzanie tego miejsca, które nas interesuje. Następuje także stymulacja immunologiczna. Korzystne oddziaływanie niskich temperatur przejawia się także zmniejszeniem napięcia mięśniowego.
Leczenie zimnem stosowali już starożytni Egipcjanie około 2500 lat p.n.e. Hipokrates - V wiek p.n.e. - zalecał hipotermię dla zmniejszenia obrzęku, krwawienia i bólu, zaobserwował bowiem, że zimno ma właściwości przeciwbólowe. Fakt ten potwierdzili później chirurdzy. Wprowadzenie w 1978 roku do profilaktyki leczenia krioterapii całego ciała, przypisuje się Japończykowi Toshiro Yamanchiemu. Zainspirowany pozytywnymi wynikami leczenia badaczy japońskich, w 1980 roku zespół prof. Reinhardta Frickiego z Niemiec nawiązuje współpracę z ośrodkiem japońskim i przenosi ją we wszystkich jej formach stosowanych do Europy. Polska krioterapia powstała w 1983 roku w Katedrze Rehabilitacji Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowanej przez prof. dr hab. med. Zdzisława Zagrobelnego.
Kriochirurgia na żylaki
W medycynie typowo estetycznej metody kriochirurgiczne są wypierane przez dynamicznie rozwijające się lasery. - Ze względu na to, że rozwój dermatologii estetycznej zmierza ku bardziej precyzyjnym metodom, krichirurgia traci na znaczeniu. W ostatnich latach głównie rozwija się sprzęt laserowy, chirurg z warszawskiej kliniki Epi-Centrum, gabinetach, w których dostępna jest zarówno krichirurgia, jak i terapia laserowa, kriochirurgia jest wykorzystywana w węższym zakresie. Wykorzystanie kriochirurgii w medycynie estetycznej, to w przypadku usuwania brodawek wirusowych, byłaby to metoda polecana co najmniej na równi z innymi metodami. - Najpopularniejsze zabiegi to leczenie niewydolności żylnej, czyli żylaków. Operowane żylaki są metodą kriostripingu - mówi dr n. med. Konrad Czajkowski szef Kriomed, jeden z pionierów kriochirurgii w Polsce.
Według Konrada Czajkowskiego plusem kriochirurgicznego usunięcia żylaków jest precyzja oraz mała inwazyjność, w porównaniu z innymi rodzajami zabiegów. - Zabieg nie wymaga stosowania narkozy, czy znieczulenia ogólnego. Wystarczy zastosowanie tylko miejscowego znieczulenia. Pacjent po zabiegu kriochirurgicznym wstaje i na własnych nogach idzie do domu, podczas gdy tradycyjne metody leczenia żylaków wymagają długotrwałego procesu rekonwalescencji. Po zabiegu kriochirurgicznym wymagane są tylko opatrunki uciskowe noszone przez dwa tygodnie. Sam zabieg trwa około od 1,5 do 2 godz., a jego koszt to 2,5 tys. zł. - Jeżeli chodzi o ekonomię leczenia zaawansowanej niewydolności żylnej, prowadzącej do owrzodzenia, to z wyliczeń wynika, że koszty jakie pacjent poniesie przez rok na materiały opatrunkowe, znacznie przewyższą cenę zabiegu kriochirurgicznego - twierdzi Konrad Czajkowski.
Ciekłym azot oraz podtlenek azotu
Urządzenia do kriochirurgii można podzielić na dwie kategorie. Urządzenia o technice otwartej i o technice zamkniętej. - Technika otwarta, to są wszystkie urządzenia, które stosują nośnik niskiej temperatury w sposób otwarty. Tego typu urządzenia wykorzystują ciekły azot w bezpośredniej aplikacji nośnika niskiej temperatury na skórę. Koszt samego ciekłego azotu dla kliniki, która wykonuje dużą liczbę zabiegów jest sporym obciążeniem. - Przykładowo 20-litrowa butla ciekłego azotu starcza na 100 zabiegów. Taka butla z azotem może kosztować około 1 tys. a aparat do aplikacji ciekłego azotu może kosztować w granicach 6-7 tys. zł. Do zabiegów kriochirurgicznych korzystniejsze jest wykorzystanie podtlenku azotu. - 20-litrowa butla tego gazu powinna wystarczyć na około 300-400 zabiegów. Butle z podtlenkiem azotu są także wielokrotnie tańsze od butli z ciekłym azotem. Aparat na podtlenek azotu z podstawowym kompletem sond, służących do wykonywania zabiegów w technice zamkniętej, to koszt około 10-12 tys. zł. Jedna sonda do zabiegu kriochirurgicznego kosztuje około 1,5 tys. zł. - Taka sonda może być wykorzystywana przez lata
Zimno na raka prostaty
Nie trzeba ciąć skóry, otwierać brzucha i naświetlać. Zamiast tego wystarczy jedna lub dwie dziurki, przez które lekarz wprowadza igłę do chorego miejsca i błyskawicznie je zamraża. Te zalety kriochirurgii zostały docenione w USA. Dotychczas stosowano ją głównie w kardiologii (np. w zaburzeniach rytmu serca), jednak coraz częściej sięgają po nią inni specjaliści, np. onkolodzy czy radiolodzy. Ponad 5 tys. radiologów zebrało się w San Diego, w Kalifornii, na dorocznym zjeździe amerykańskiego Towarzystwa Radiologii Interwencyjnej. Ogłoszono tam wyniki dwóch programów badawczych, które mogą dać początek całkiem nowym standardom w walce z rakiem prostaty i nerki. - Nasze wyniki dowodzą, że krioablacja jest równie skuteczna w leczeniu raka prostaty, co naświetlania, chirurgia czy terapia hormonalna, a wiąże się za to z mniejszym obciążeniem dla pacjenta - przekonywał w San Diego dr Gary Onik z Uniwersytetu Środkowej Florydy w Orlando. Każdego roku w Polsce rozpoznaje się raka prostaty u ponad 7 tys. mężczyzn, a ponad 3,6 tys. z tego powodu umiera. Kierowany przez dr Onika zespół w ciągu ostatnich 12 lat zastosował tę metodę leczenia u 120 mężczyzn, u których rozpoznano guza prostaty. Igłę wkłuwano w cewnik, przez który wpuszczano w okolicę guza mieszankę odpowiednich gazów obniżających temperaturę do ok. -70º C. Wszyscy pacjenci wrócili do domu jeszcze tego samego dnia, w którym wykonano zabieg.
Krioterapia ogólnoustrojowa wykorzystuje w procesie leczenia niskie temperatury. Czynnikiem schładzającym cały organizm jest zimne powietrze o temperaturze od -110 do -160 stopni Celsjusza. "Zabieg" w kriokomorze trwa od 2 do 3 minut i poprzedzony jest badaniem lekarskim, oraz przygotowaniami do pobytu w komorze kriogenicznej. Pacjenci stosują ochronę dróg oddechowych, głowy, rąk, oraz stóp i podudzia. Prowadzący terapeuta przed wejściem pacjentów do komory udziela im instrukcji i wskazówek. Następuje wprowadzenie do przedsionka, który jest pomieszczeniem adaptacyjnym o temp. -60 stopni Celsjusza. Następnie pacjenci bez terapeuty przechodzą do komory właściwej. U dorosłego człowieka krótki, bardzo intensywny wpływ krańcowo niskich temperatur uruchamia reakcje hormonalną powodującą wzrost przemiany tkankowej i podwyższenie ciepłoty tkanek. Zastosowanie ogólnoustrojowe temperatur kriogenicznych wywołuje szczególną formę termoregulacji, której skutki są niezwykle korzystne miejscowo a ich suma daje efektywny sposób odnowy biologicznej. Zaobserwowano wyraźny wzrost odporności ustroju. Ma to szczególne znaczenie u osób uprawiających wysiłek sportowy wyczynowo lub rekreacyjnie. Jest to doskonała metoda odnowy biologicznej, pozwalająca w szybki i efektywny sposób zregenerować organizm po wytężonym wysiłku. Sprzyja również szybszemu złagodzeniu dolegliwości, zwłaszcza bólowych, powstałych np. w wyniku uprawiania sportu. Po zabiegu w kriokomorze prowadzone są ćwiczenia fizyczne w dobranych programach, z uwzględnieniem rodzaju dolegliwości, możliwości wysiłkowych i ruchowych, ogólnego stanu zdrowia.
Cała terapia wpływa korzystnie na układ immunologiczny, działa przeciwbólowo, spowalnia procesy starzenia oraz wpływa na poprawę samopoczucia, co zostało potwierdzone licznymi badaniami i obserwacjami o charakterze naukowym.
Kriokomory niskich temperatur produkowane przez CREATOR to nowoczesne urządzenia chronione prawem patentowym. Kabiny złożone są z dwóch pomieszczeń. Przedsionka w którym można uzyskać temperaturę - 60 C, gdzie pacjenci przez kilkadziesiąt sekund adoptują się przed wejściem do drugiego pomieszczenia komory zabiegowej z temperaturą od -110C do -160 C. Łączny czas pobytu wynosi w zależności od schorzenia od 2 do 3 minut.
Technicznie komora kriogeniczna składa się z pięciu podstawowych układów tj.:
obudowy
chłodzenia
przygotowania powietrza oddechowego
sterowania - gwarantującego poprawną pracę kriokomory.
systemów zapewniających bezpieczeństwo
Czynnikiem chłodzącym jest ciekły azot, mający temperaturę - 196 C. Dostawy azotu oraz zbiorników wraz z instalacją próżniową, Creator realizuje przy współpracy ze światowym potentatem w tym zakresie, na podstawie zawartej umowy. Współpraca ta daje gwarancję najniższych kosztów eksploatacji urządzenia oraz zastosowania przy jego produkcji najbardziej nowoczesnych rozwiązań technicznych. W jej efekcie w listopadzie 2006 firma Creator otrzymała Srebrny Medal na Targach Wynalazczości , Badań Naukowych i Nowych Technik” Brussels Eureka 2006” w Brukseli. Budowę komory kriogenicznej stanowi modułowa konstrukcja ścian wykonana w formie płyt. Izolacje ścian kriokomory wykonane są z materiałów, które cechują unikatowe parametry izolacyjne. Sprawia to, że część zewnętrzna komory zachowuje temperaturę pokojową, pomimo tak niskiej temperatury wewnątrz. Umożliwia ona utrzymanie żądanej temperatury oraz stabilną pracę. Osiągnięcie i utrzymanie odpowiedniej temperatury dokonuje się przez wymienniki ciepła zainstalowane w przedsionku i komorze zabiegowej.
Pomiar temperatury odbywa się na wysokości około 40 cm nad podłogą. Odpowiednie rozmieszczenie i konstrukcja wymienników ciepła zapewnia dobry rozkład temperatury w całej kriokomorze, co gwarantuje przeprowadzenie skutecznego zabiegu. Układ przygotowania powietrza oddechowego stanowi specjalistyczny zespół , efektem pracy którego jest możliwość wprowadzenia do komory zabiegowej maksymalnie oczyszczonego i suchego powietrza o temperaturze od -100 do -120 C w ilości umożliwiającej kilkakrotną jego wymianę w ciągu godziny. Z układem tym współpracuje system odciągu powstającej mgły. Współpraca tych układów zapewnia komfort zabiegu, zmniejsza bowiem uczucie zimna, utrzymuje przejrzystość atmosfery w komorze zabiegowej oraz neutralizuje wpływ powietrza zewnętrznego, które dostaje się do komory podczas wejścia i wyjścia pacjentów. Układ sterowania zlokalizowany jest w dwóch niewielkich szafach. Nad poprawną pracą kriokomory czuwa elektroniczny układ sterowniczy firmy Mitsubishi Electric, który zapewnia automatyczne sterownie wszystkich podzespołów kriokomory, umożliwia ustawienia temperatury i czasu zabiegu. Układ ten monitoruje poziom tlenu w komorze zabiegowej i pomieszczeniu przed komorą maszynowni - oraz sygnalizuje wszelkie nieprawidłowości w pracy kriokomory. W skrajnych przypadkach zagrożenia dla pacjenta i personelu obsługującego np. podczas spadku poziomu tlenu poniżej 17% lub awarii układu pomiaru temperatury - wyłącza jej działanie i odcina dopływ medium chłodzącego przy zbiorniku.
Wnętrze komory jest bezpieczne dla pacjenta. Ściany pokrywają wykładziny boazeryjne z drewna lipowego. W komorze umieszczona jest kamera monitorująca przebieg zabiegu. Drzwi komory zabiegowej i przedsionka wyposażone w okna. Umożliwia to kontakt wzrokowy z pacjentem, co w efekcie zmniejsza stres spowodowany przebywaniem w ekstremalnych warunkach. Ważnym elementem bezpieczeństwa jest konstrukcja zamków drzwi, umożliwiająca ich otwieranie pod naciskiem ciężaru ciała, bez konieczności korzystania z klamki w sytuacji kiedy pacjent ma potrzebę natychmiastowego opuszczenia komory zabiegowej. Potrzebę wyjścia pacjent może również zasygnalizować wciskając przycisk alarmowy, który znajduje się wewnątrz komory zabiegowej. Sygnał dźwiękowy i świetlny daje znak terapeucie do natychmiastowego przerwania zabiegu, a elektroniczny układ sterujący automatycznie odcina dopływ czynnika chłodzącego do wszystkich układów.
Krioterapia ogólnoustrojowa jest metodą terapeutyczną od blisko 15 lat, polega ona na 2-3 minutowym pobycie w temperaturze -110stC.
Kriokomora składa się z dwu pomieszczeń .przedsionka adaptacyjnego gdzie panuje temp. -50stC i pacjent przebywa ok. 40sek. Oraz komory właściwej oddzielonej drzwiami wahadłowymi gdzie następuje właściwe schładzanie od 2-3 min.Pacjenci w trakcie terapii są ubrani skarpety, rękawiczki, drewniaki na nogach oraz nauszniki-mężczyźni w spodenkach zaś kobiety w strojach kąpielowych.Układ oddechowy pacjenta chronimy maseczką chirurgiczną wyłożoną gazą.Zabiegi kriogeniczne ogólnoustrojowe w leczeniu ambulatoryjnym stosujemy w sesjach po 10 , zaś w rehabilitacji sportowców i w przygotowaniach do zawodów sportowych stosuje się dwa zabiegi kriogeniczne dziennie oddzielone sześciogodzinną przerwą.Efekty w postaci zmniejszenia bólu , obrzęku, rozluźnienia mięśni szkieletowych i zwiększenia ich siły utrzymują się 2-4 godz. Czas ten należy wykorzystać na intensywną kinezyterapię.
Wielu autorów prowadząc badania nad zastosowaniem niskich temperatur do terapii i rehabilitacji kładzie nacisk na konieczność ćwiczeń fizycznych jako nieodłącznego elementu zabiegów .
Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na organizm człowieka.
Działanie p/bólwe prowadzi do zmniejszenia a bardzo często ustąpienia bólu, wywołane jest zwiększoną produkcją betaendorfin ,czynnościowego wyłączenia przez czynnik zimna receptorów czuciowych i ich połączeń z proprioreceptorami , zwolnionego przewodnictwa we włóknach czuciowych jak również wyłączenia czynnościowego bólu przez .bramki kontrolne. w/g teorii Melzack Walla. Zmniejszenie obrzęku, przekrwienie czynne ukrywające się w tkankach poddanych działaniu niskich temperatur sprzyja przyspieszeniu przemiany materii i przyspiesza eliminację produktów przemiany materii, jednocześnie ulega intensyfikacji przepływ w naczyniach chłonnych.
Rozluźnienie napięcia mięśniowego i wzrost siły mięśni jest następstwem zmniejszonego dopływu do rdzenia kręgowego bodźców segmentowego hamowania stymulacji- gamma motto neuronów oraz zwolnienia przewodnictwa w neuronach ruchowych. Z zapisu wysiłkowego mięśni w badaniach elektromiograficznym po krioterapii wynika , że siła mięśniowa ulega znacznej poprawie. Ważnym efektem jest również korzystny antydepresyjny wpływ na psychikę manifestujący się poprawą nastroju i ustąpieniem zmęczenia.
Działania ogólnoustrojowe niskich temperatur ułatwia odnowę biologiczną organizmu , skraca znacznie okres rekonwalescencji , przyspiesza złuszczenie naskórka, uaktywnia przepływ chłonki w tkance podskórnej. Krioterapia ogólnoustrojowa powoduje wzrost stężenia surowicy krwi ACTH kortyzonu, adrenaliny i noradrenaliny oraz testosteronu (u mężczyzn) .
Badania biochemiczne i morfologiczne krwi wykonane po 10 zabiegach krioterapii ogólnoustrojowej wykazują wzrost poziomu hemoglobiny , leukocytów płytek krwi w porównaniu z parametrami wyjściowymi. To samo dotyczy poziomu glikemi i kreatyniny .
Oznaczenia OB. I odczynu Waalera-Rosego nie wykazywały zmian znamiennych statystycznie, zaś u wszystkich pacjentów obserwowano obniżenie poziomu seromukoidu, (zwiększenie stężenia seromukoidu w surowicy krwi obserwujecie u chorych z rozpoznaniem ZZSK)
Porównując oksydacyjną odpowiedź na stymulację granulocytów obojętnochłonnych chorych na RZS przed i po zastosowaniu krioterapii na całe ciało stwierdzono, że krioterapia normalizuje odpowiedź granulocytów na stymulację, a zatem działa przeciwzapalnie.
Badania pacjentów z astmą oskrzelową nie wykazywały w trakcie kuracji w kriokomorze zaburzeń oddechowych. Po wyjściu z kriokomory pacjenci swobodniej, -łatwiej oddychali.
Omówione efekty stosowania krioterapii ogólnoustrojowej pozwalają na zmniejszenie dawki, a często odstawienie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Jest to niezwykle istotne w schorzeniach przewlekłych obejmujących narząd ruchu takich jak; RZS, ZYSK, zmiany zwyrodnieniowe - zwłaszcza uogólnione. Podkreślić trzeba,iż nie można przerywać stosowania leku podstawowego.
Badania wpływu kriokomory na układ krążenia wykazały brak zmian w zapisie EKG, w obrazie częstości akcji serca sporadycznie zdarzały się zaburzenia tak jak i skoki ciśnienia tętniczego.
Badania mikrokrążenia wykazały, iż w trakcie krioterapii następuje zamknięcie zwieraczy przedwłośniczkowych i uczynnienie przetok tętniczych .żylnych trwające od kilka do kilkunastu sekund. Następnie następuje rozszerzenie naczyń i zamknięcie przetok tętniczo -. żylnych trwające kilka godzin, co daje w efekcie przyspieszenie przepływu krwi przez naczynia. Efekt ten został potwierdzony w badaniach kapilaroskopowych wykonanych metodą kontaktowej termografii ciekłokrystalicznej i badaniami termowizyjnymi.
Podsumowując działanie niskich temperatur na organizm ludzki należy stwierdzić, iż krioterapia ogólnoustrojowa jest godną polecenia , nowoczesną , efektywną i bezpieczną metodą terapeutyczną w wielu schorzeniach w sporcie i w odnowie biologicznej.