Ratownictwo Medyczne
W8 17. 04.2005
„Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest. Dawka [i czas ekspozycji] decyduje tylko czy coś nie jest trucizną.”
Paracelsus
Drogi wnikania trucizn do organizmu:
Doustne 78%
Przezskórne 7%
Skażenia gałek ocznych 6%
Wziewne 5%
Użądlenia, ugryzienia, ukąszenia 2,7%
Iniekcje (wstrzykiwanie) 0,3%
Rodzaje zatruć:
Przypadkowe 86,4%
Samobójcze 11%
Działanie niepożądane leków 1,8%
Inne, w tym zamachy terrorystyczne 0,8%
Pamiętaj!
W miejscu skażenia:
Szybko oceń rodzaj zagrożenia
Zadbaj o bezpieczeństwo własne i zespołu ratującego
Najczęściej niezbędna jest współpraca z odpowiednią jednostką ratownictwa chemicznego.
Oznakowanie substancji niebezpiecznych:
Materiały trujące
Materiały utleniające, podtrzymujące palenie
Materiały promieniotwórcze
Materiał zakaźny
Zagrożenie materiałem żrącym
Gazy niepalne i nietrujące
Materiały ciekłe zapalne
Materiały stałe zapalne
Materiały samozapalne
Strefy zagrożenia:
I strefa (czerwona)- „strefa śmierci” obszar, na którym występuje największe stężenie substancji. W strefie tej mogą przebywać tylko ratownicy stosujący odpowiednie środki obrony (np. ubrania gazoszczelne, aparaty oddechowe). Przebywanie w tej strefie musi być ściśle monitorowane.
II strefa (żółta)- obszar, w którym przebywają wszystkie służby biorące udział w akcji
III strefa (zielona)- obszar na zewnątrz strefy II, przebywają tam wszystkie pozostałe osoby.
Najczęstsze przyczyny zatruć w Polsce:
leki,
alkohole,
tlenek węgla.
Pierwsza pomoc w zależności od drogi wnikania trucizny do organizmu.
Oparzenia chemiczne.
Do oparzeń substancjami chemicznymi dochodzi najczęściej:
w wyniku pomyłek (złe oznakowanie butelek)
w awariach instalacji urządzeń chemicznych
w celach samobójczych
w wyniku ataków terrorystycznych
podczas działań wojennych
Substancje o charakterze zasadowym wnikają głęboko w tkanki powodując martwicę rozpływną ( mokra, ślimacząca się rana z wysiękiem).
Substancje o charakterze kwasowym powodują zazwyczaj powierzchniową martwicę skrzepową (sucha skorupa).
Pierwsza pomoc w skażeniach skóry i zatruciach przezskórnych:
zdjąć skażoną odzież używając rękawic ochronnych
zmyć skażoną skórę wodą z mydłem
Nie stosować odtrutek chemicznych (kwas, zasada). Szczególnie szybkie postępowanie konieczne jest w uszkodzeniach ciągłości skóry!
3x15 (15O C; 15 minut; 15 cm)
Pierwsza pomoc w zatruciach doustnych:
podać do wypicia dużą ilość letniej wody celem wywołania wymiotów.
Wyjątek: nieprzytomny, małe dzieci, chory z drgawkami
w zatruciu substancjami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi podać do wypicia małą ilość wody lub białko jaj kurzego (ścina substancje trujące)- nie prowokować wymiotów.
Pierwsza pomoc w skażeniu gałek ocznych:
przemyć oczy dużą ilością czystej letniej wody. Nie stosować odtrutek chemicznych.
Pierwsza pomoc w zatruciach wziewnych:
wynieść poszkodowanego na świeże powietrze
w razie konieczności resuscytacja wg ABC
Pamiętaj o ryzyku zatrucia ratownika podczas sztucznego oddychania metodą usta-usta!
Nie udzielaj pomocy w miejscu skażenia bez zabezpieczenia w strój ochronny i maskę , szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych.
Pierwsza pomoc w ukąszeniach i użądleniach:
szybki transport do miejsca podania swoistej odtrutki (surowicy).
Nie zaleca się odsysania ustami zranionego miejsca!
Zatrucie gazami drażniącymi:
Dymy, gazy, mgły, pyły
przemysł (amoniak, kwas solny)
rolnictwo (tlenki azotu)
gospodarstwa domowe (chlor w środkach czystości)
wojsko (sarin, iperyt)
Mechanizm działania toksycznego zależy od rodzaju substancji, jej rozpuszczalności w wodzie i tłuszczach oraz dawki i czasu ekspozycji.
Substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, formaldehyd) osadzają się na powierzchni błon śluzowych wywołując oparzenia chemiczne
Substancje średnio rozpuszczalne w wodzie (SO2) głęboka penetracja do oskrzeli i oskrzelików powodując podrażnienie błony śluzowej i skurcz oskrzeli.
Substancje dobrze rozpuszczalne w tłuszczach (tlenki azotu) uszkodzenie tkanki płucnej z toksycznym obrzękiem płuc.
Objawy:
ból głowy
nudności
wymioty
pieczenie za mostkiem
kaszel
duszność
Amoniak:
bezbarwny, trujący gaz, o ostrym „gryzącym' zapachu
Objawy zatrucia: wywołuje pieczenie w gardle, ślinotok, nudności, łzawienie, ból głowy, przy dużych dawkach może spowodować utratę wzroku.
Chlor:
silnie trujący i żrący gaz, dział głównie na drogi oddechowe i skórę; tworzy ciężki ścielący się obłok o żółtym zabarwieniu
Objawy zatrucia: wywołuje podrażnienie błon śluzowych oczu, górnych dróg oddechowych, łzawienie, kichanie, kaszel, obrzęk płuc, ślinotok.
Chlorowodór:
gaz bezbarwny, o duszącej woni, dymi w wilgotnym powietrzu; bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie wydzielając przy tym znaczną ilość ciepła i tworzy mocny HCL (kwas solny)
Objawy zatrucia: uszkodzenie szkliwa zębów, zapalenie spojówek i skóry.
Dwutlenek azotu:
gaz brunatno-żółty o przenikliwej drażniącej woni
Objawy zatrucia: działa drażniąco i dusząco- początkowo bez objawów. Typowe objawy zatrucia rozwijają się po okresie utajenia- kaszel, ból mięsni oddechowych, duszność, sinica, wymioty, drgawki, obrzęk
Zatrucia gazami spalinowymi:
Do zatrucia gazami dochodzi w wyniku wdychania par gazów z palących się, tlących lub rozkładanych termicznie substancji organicznych.
Zazwyczaj jest to zatrucie tlenkiem węgla i cyjanków.
Działanie gazów spalinowych zależy od głębokości penetracji w drogach oddechowych, uwarunkowanej ich rozpuszczalnością w wodzie lub tłuszczach oraz wielkością cząstek gazów.
Podział gazów ze względu na ich rozpuszczalność:
gazy łatwo rozpuszczalne w wodzie: osadzają się na wilgotnych błonach śluzowych górnego odcinka dróg oddechowych, wywierają lokalne działanie drażniące (NH3, HCl, Cl2)
gazy średnio rozpuszczalne w wodzie: wnikają do oskrzeli powodując skurcz (SO2, B2)
gazy trudno rozpuszczalne w wodzie i/lub łatwo rozpuszczalne w tłuszczach: powodują wysiękowe zapalenie oskrzelików i pęcherzyków płucnych, zwiększenie przepuszczalności ich ścian, po 2-24 godzinnym okresie bezobjawowym toksyczny obrzęk płuc (chlorowodór, ozon, tlenek azotu)
Objawy:
łatwo rozpuszczalne w wodzie: podrażnienie oczu, gardła, tchawicy, obrzęki głośni bóle głowy, zawroty, nudności
umiarkowana rozpuszczalność w wodzie: podrażnienie dróg oddechowych, kaszel
trudno rozpuszczalne w wodzie: niewydolność oddechowa z sinicą, zatrzymanie oddechu, zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności, drgawki pochodzenia ośrodkowego.
Zatrucie tlenkiem węgla:
gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku
powstaje przy niezupełnym spalaniu węgla lub gazu ziemnego w warunkach niedostatecznego dopływu tlenu
tlenek węgla charakteryzuje się 250 krotnie większym powinowactwem do hemoglobiny niż tlen co prowadzi do niedotlenienia tkanek.
Objawy:
niskie stężenie (CoHb 10-20%) zaburzenie świadomości, niepamięć wsteczna, zaburzenia wzrokowe, zawroty i bóle głowy, duszność, uczucie nudności, jasnoczerwone zabarwienie skóry.
Średnie stężenie (CoHb 30-50%) utrata przytomności, wzmożenie odruchów ścięgnistych, wymioty, hiperwentylacja, nadciśnienie.
Wysokie stężenie (CoHb >50%) utrata przytomności, napady drgawek toniczno-klonicznych, kurcze prostowników, hipowentylacja, sinica, wstrząs, śmierć.
Zatrucie dwutlenkiem węgla:
Gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku, cięższy od powietrza (gromadzi się w pobliżu ziemi)
Powstaje w procesie spalania i fermentacji przebiegającej z dostateczną ilością tlenu (w silosach, komorach fermentacyjnych, studniach wypierając z nich tlen)
Objawy zatrucia: ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach, kołatanie serca, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi, hipotonia, arytmia, zaburzenia sercowo-naczyniowe.