Dysleksja 2, Prace z socjologii, pedagogiki, psychologii, filozofii

DYSLEKSJA

CZYLI

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ

REFERAT

PEDAGOGIZACJA RODZICÓW

Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i za granicą wykazują , że 10 - 15 % badanej populacji dzieci z niższych klas szkoły podstawowej ma specyficzne trudności w nauce czytania i pisania , uwarunkowane fragmentarycznymi zaburzeniami funkcji percepcyjno - motorycznych .

Według H. Spionek dzieci z różnymi zaburzeniami stanowią 70 - 90 % uczniów z niepowodzeniami szkolnymi . Wymagają one specyficznej opieki , intensywnych częstych i niekiedy długotrwałych ćwiczeń prowadzonych przez fachowców . Potrzebują także odrębnych metod nauczania , głównie w zakresie opanowania techniki czytania i pisania , oraz tolerancji i pełnej aprobaty ze strony szkoły , rodziny i całego środowiska .

Nauczyciele często przypisują im lenistwo , złośliwość , brak motywacji do nauki , a nawet upośledzenie umysłowe . Te negatywne opinie przyczyniają się do pogłębiania już istniejących zaburzeń oraz do powstawania nowych - nerwic , depresji , fobii szkolnych , zaburzeń zachowania .

Termin dysleksja oznacza trudności w opanowaniu umiejętności czytania .

DYSORTOGRAFIA - to trudności w opanowaniu poprawnej pisowni . Chodzi także o wszelkiego rodzaju odstępstwa od prawidłowego zapisu , nie tylko błędy ortograficzne .

DYSGRAFIA - oznacza trudności w zakresie techniki pisania , niski poziom graficzny pisma , a więc tzw. brzydkie , niekaligraficzne pismo .

Terminem HIPERDYSLEKSJA określamy trudności w czytaniu ze zrozumieniem . Czytanie jest prawidłowe , ale treść tekstu nie jest zrozumiała dla czytającego .

PSEUDODYSLEKSJA - to trudności w czytaniu i pisaniu , które są uwarunkowane zaniedbaniem środowiskowym , błędami dydaktycznymi szkoły , brakiem motywacji do nauki , przebywaniem w dwujęzycznym otoczeniu .

Większość badaczy jednak pojęciem dysleksji obejmuje nie tylko trudności w czytaniu, ale także współwystępujące z nimi trudnościami w pisaniu o charakterze dysgraficznym i dysortograficznym . Dysleksja jest więc zaburzeniem które nie tylko przejawia się niemożnością opanowania umiejętności czytania i pisania mimo prawidłowego rozwoju intelektualnego i dobrych warunków środowiskowych , w jakich dziecko się wychowuje .

Dlaczego te trudności występują ? Czym są spowodowane ?

Wielu specjalistów : lekarzy , pedagogów próbowało znaleźć odpowiedź na te pytania . W toku wieloletnich badań i obserwacji ustalono , iż przyczyną owych specyficznych trudności może być :

Mikrouszkodzenie centralnego układu nerwowego lub zaburzenia jego czynności powstałe w wyniku nieprawidłowego przebiegu ciąży ( choroby matki : wirusy , zatrucia , napromieniowania ) i porodu ( poród przedwczesny , poród przedłużony , zamartwica ) oraz urazy doznane we wczesnym dzieciństwie .
Predyspozycje dziedziczne - bardzo często rodzice lub inni krewni dzieci mieli również problemy z nauką czytania , pisania , byli leworęczni itp. .
Niedokształcenie niektórych okolic kory mózgowej na skutek nadprodukcji hormonów , np. tsetostoronu .

Najnowsze badania uwarunkowań dysleksji koncentrują się na poszukiwaniu „genu dysleksji” . Poza tym więcej jest chłopców dotkniętych tą przypadłością .

Te pierwotne przyczyny pociągają za sobą powstawanie przyczyn wtórnych , bezpośrednio odpowiedzialnych za kłopoty z opanowaniem umiejętności czytania i pisania . Do nich należą przede wszystkim :

zaburzenia funkcji percepcyjnych : spostrzegania wzrokowego i słuchowego ;
zaburzenia funkcji ruchowych , głównie motoryki rąk ;
zaburzenia koordynacji wzrokowa - ruchowej ;
zaburzenia uwagi funkcji językowych .

OBJAWY DYSLEKSJI :

w pisaniu :

trudności w pisaniu ze słuchu ,
mylenie liter b-p , d-b , d-g , u-n , m-w , n-w , s-z , dz-c , sz-s , o-a ,

ł-l-t , e- ę ,

trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami , dwuznakami , głoskami tracącymi dźwięczność ,
nie różnicowanie e - en - em , ą - om - on ,
opuszczanie drobnych elementów liter , opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów ,
przestawianie liter w wyrazach ,
przestawianie szyku dyktowanych wyrazów ,
błędy ortograficzne ( ó-u , rz-ż , ch-h ) wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej ,
zniekształcanie graficznej strony pisma , wolne tempo pisania .

w czytaniu :

wolne tempo ,
błędy w czytaniu ( zmiana liter , opuszczanie liter , zmiana brzmienia , nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów ) ,
trudności we właściwej intonacji czytanego tekstu ( zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie ) ,
rozpoznawanie napisów po cechach przupadkowych ( zgadywanie ) ,
opuszczanie całego wiersza ,
zmiana kolejności liter i wyrazów ,
niechęć do czytania , zwłaszcza głośnego .

w nauce innych przedmiotów :

trudności w rysowaniu ( np. błędne rozplanowanie rysunku , zbyt silne lub zbyt słabe naciskanie ołówka , błędny kierunek odwzorowywania ) .
trudności w nauce języków obcych ( rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów ) ,
trudności w uczeniu się pamięciowym ( tabliczka mnożenia , nauka wierszy , ciągi słowne , np. nazwy miesięcy , dni tygodnia ) ,
trudności w nauce geografii ( np. niewłaściwa orientacja w stronach świata ) ,
trudności w nauce geometrii ( np. trudności w różnicowaniu kształtów , zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej itp.).
trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego ( błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni , obniżona sprawność ruchowa ) .

Symptomem charakterystycznym dla dyslektyka jest nierównomierna koncentracja uwagi i wolne tempo pracy ( nie nadążanie na klasówkach i dyktandach za tempem klasy ) oraz błędy w pisaniu , które ujawniają przezwyciężone wady wymowy .

Trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane wymienionymi zaburzeniami występują jednocześnie najczęściej u uczniów klas młodszych . Wcześniej ustępują trudności w czytaniu , dłużej ( a nawet przez całe życie ) utrzymują się trudności z poprawną pisownią . U niektórych jednak dzieci trudności w czytaniu pozostają trwałą cechą i przejawiają się bardzo wolnym tempem czytania i słabym rozumieniem czytanego tekstu . Uczeń - dyslektyk dotkliwiej odczuwa swoje trudności w klasach starszych , ponieważ musi się wówczas uczyć wielu przedmiotów za pomocą czytania i pisania . Okres dorastania stwarza też nowe problemy związane ze zwiększeniem pobudliwości , trudnością z koncentracją uwagi , szybką męczliwością , które dodatkowo utrudniają naukę .

Wyniki badań wykazują , że dysleksja nie mija z wiekiem . Część młodzieży dyslektycznej częściej powtarza klasy w szkole średniej , zmienia szkoły , popada w konflikt z nauczycielem . Niepowodzenia prowadzą niejednokrotnie do obniżonej somooceny , depresji , nerwic i zachowań aspołecznych . Uczniowie nie potrafiący przezwyciężać swoich trudności dyslektycznych w szkole podstawowej rezygnują z nauki w szkołach średnich , co zamyka im drogę na wyższe studia .

Dysleksja nie przekreśla jednak całkowicie możliwości odniesienia sukcesów w nauce . Badania ujawniły ważną rolę takich cech osobowości , jak : większa potrzeba osiągnięć , dominacji , autonomii , niekonwencjonalności w myśleniu i postępowaniu oraz pewności siebie . Do grona wybitnych ludzi - dyslektyków należeli m.in. H.Ch. Andersen , T.A. Edison , W. Chrchill , A. Einstein , król Norwegii - Olaf i jego córka Astrid . W Polsce natomiast do dysleksji przyznają się m.in. Jacek Kuroń i Jacek Żakowski .

Formy pomocy :

Pomoc nauczyciela i pedagoga szkolnego ( indywidualizacja wymagań ) .
Zespoły korekcyjno - kompensacyjne w szkole ( terapia pedagogiczna w grupie ) .
Poradnie psychologiczno - pedagogiczne i poradnie Polskiego Towarzystwa Dysleksji ( diagnoza i terapia pedagogiczna indywidualna lub grupowa , dzieci i młodzieży ) .
Klasy terapeutyczne w masowych szkołach podstawowych .
Oddziały dłuższego pobytu i intensywnej terapii .

Formy ćwiczeń w czytaniu :

Dzieci dyslektycznych nie można zmuszać do głośnego czytania .

W pracy terapeutycznej stosuje się następujące formy ćwiczeń :

Czytanie całościowe sylab i wyrazów ,
Czytanie wyrazów , zdań i tekstów sylabami ,
Czytanie sylab i wyrazów w krótkich ekspozycjach ,
Czytanie naprzemienne sylab , wyrazów i zdań - tzn. nauczyciel czyta na przemian z dzieckiem - jedną sylabę czyta dziecko , drugą nauczyciel .
Czytanie selektywne głośne i ciche ( wybiórcze ) ,
Czytanie z przesłoną ( w okienku ) .
Czytanie chóralne .
Ćwiczenia w rozumieniu treści .

Ćwiczenia w pisaniu :

Ćwiczenia w pisaniu powinny następować po ćwiczeniach czytania i obejmować ten sam materiał dydaktyczny ( opracowane sylaby , wyrazy czy zdania powinny być następnie przepisane , napisane z pamięci lub ze słuchu ) ;
Od początku i przez cały okres ćwiczeń należy zwracać uwagę na prawidłowość kierunku kreślenia liter , zwłaszcza owali (odwrotnie do ruchu wskazówek zegara ) , rozpoczynając od miejsca 2 na tarczy .
Przy wprowadzaniu nowych liter należy stosować wzory sprzyjające ich połączeniu .
Nie należy zbyt długo pracować na pojedynczych literach , ponieważ sprzyja to utrwalaniu nawyków literowania , głoskowania przy czytaniu i pisaniu .
Wdrażać dziecko do autokontroli ( poprzez stałe zastanawianie się nad poprawnością zapisu i sprawdzanie tej poprawności ) .
Wszystkie błędy powinny być poprawione . Najwłaściwszy sposób to wymazywanie błędów , dlatego w początkowym okresie nauki wskazane jest pisanie ołówkiem .
Prawidłowa postawa przy pisaniu , zwłaszcza ułożenie ręki u dzieci leworęcznych

( tzn. przedramię , dłoń i narzędzie pisarskie powinny znajdować się w jednej linii poniżej linii pisma ) .

Ćwiczenia w pisaniu nie mogą trwać zbyt długo .
Należy stosować :

Zasadę stopniowania trudności ,
Zasadę indywidualizacji ,
Zasadę systematyczności .

Dyslektycy są to dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych , które nie potrafią podołać wymaganiom programu obowiązującego w danym kraju . Potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania , metod nauczania dostosowanych do ich potrzeb , ograniczeń i możliwości oraz specjalnie przygotowanych pedagogów , których , niestety , brakuje .

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty stanowi , iż system ten zapewnia dostosowanie treści , metod i form nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów , a także umożliwia im korzystania z opieki psychofizycznej i specjalnych form pracy dydaktyczno - wychowawczej szkoły , a wśród nich zajęcia korekcyjno - wyrównawcze dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi .

Rozporządzenie z dnia 25 maja 1999 r. określa , iż pomoc psychofizyczna i pedagogiczna w szkole oraz innych placówkach opiekuńczo - wychowawczych udzielana jest w formie zajęć dydaktyczno - wyrównawczych i zajęć specjalistycznych : korekcyjno - kompensacyjnych , logopedycznych , socjoterapii oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym .

Rozporządzenie MEN z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad oceniania , klasyfikowania i promowania uczniów mówi o dostosowaniu wymagań do możliwości ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się lub deficyty rozwojowe uniemożliwiające sprostanie wymaganiom edukacyjnym wynikającym z programu nauczania. Ponadto MEN już w 1994 r. przedstawiło swoje stanowisko dotyczące oceniania pisemnych prac z języka polskiego w sytuacji orzeczenia dysortografii i /lub/ dysgrafii ucznia . Ocena pisemnych prac z języka polskiego jest wówczas oceną uwzględniającą szeroki zakres wiadomości i umiejętności określonych programem nauczania tego przedmiotu . O wystawieniu oceny niedostatecznej nie może decydować jeden rodzaj błędów , uwarunkowanych określoną dysfunkcją . W recenzji pracy nauczyciel zobowiązany jest uwzględnić informację o typach błędów stwierdzonych przez poradnię i roli tego orzeczenia w indywidualizowaniu oceny pracy pisemnego egzaminu . Ocena ta dotyczy również pisemnych prac z języka polskiego w czasie egzaminów wstępnych do szkół ponad podstawowych oraz egzaminu dojrzałości . Ponadto nauczyciel klasyfikuje ucznia dyslektycznego na podstawie wypowiedzi ustnych , a prace pisemne ocenia przede wszystkim na podstawie ich treści . Ocena powinna dotyczyć przede wszystkim poprawności wypowiedzi ustnych i strony merytorycznej prac pisemnych ; również w klasach starszych powinno się w zasadzie stosować dodatkową ocenę opisową .

Jak postępować z dyslektykiem ? - wskazówki dla rodziców :

Uważnie należy obserwować trudności dziecka w pisaniu i czytaniu , a w przypadku wątpliwości należy jak najszybciej skontaktować się z poradnią psychologiczno - pedagogiczną .
Nie traktować dziecka jakby było chore czy leniwe , spróbować dopingować je do pokonywania swoich trudności ewentualnie pod kierunkiem specjalisty .
Nie zmuszać dziecka do rezygnowania z zabawy .
Skłonić dziecko do wykonywania codziennie ćwiczeń ( ok. 30 min. ) .
Kontrolować i egzekwować wykonanie ćwiczeń , chwalić i nagradzać za wysiłek .
Zaakceptować dziecko , stawiać mu wymagania dostosowane do jego możliwości .
Starać się być życzliwym i wyrozumiałym , wspierać dziecko w pokonywaniu trudności w pisaniu i czytaniu .

Dzieci dyslektyczne są często posądzane o to , że źle się uczą , bo są leniwe , nerwowe i nie mają chęci do nauki , a należałoby to zinterpretować tak : unika wysiłku umysłowego , czytania i pisania, bo szybko się przy tym męczy i nie może sprostować stawianym mu wymaganiom .

O dysleksji mówi się w ostatnich latach coraz częściej i coraz więcej jest dzieci cierpiących na tego typu zaburzenia . Nadal wiedza o nich jest zbyt mała i to zarówno wśród nauczycieli , jak i wśród rodziców . Konieczne jest zatem upowszechnianie tej wiedzy , aby każde dziecko mogło jak najwcześniej otrzymać właściwą pomoc i rozwijać się na miarę swoich możliwości .

LITERATURA :

1. Barczak W.: Dziecko z trudnościami w nauce . Czy można mu pomóc ? „Życie Szkoły”

nr 4/2001

2. Dąbrowska M.: O dysleksji . „Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze” nr 1/2001

3. Jankowska M.: Trudności uczniów w pisaniu i czytaniu . „Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze” nr 10/2001

4. Mazur D.: Dziecko z trudnościami w czytaniu i pisaniu . Leniwe , niezdolne czy ... dyslektyczne ? „Życie Szkoły” nr 4/1999

5. Wójtowicz E.: Czy dysleksja jest chorobą ? „Życie szkoły” nr 10/1997

6. Zając R.: O dzieciach „ryzyka dysleksji” w świetle obserwacji sześciolatków . „Życie Szkoły” nr 10/1995