Pomoc społeczna
Polityka społeczna jest jedną z polityk prowadzonych przez państwo, a jej efektami jest pomoc społeczna. Pomoc ta miała swój początek już w XII w. W Polsce również ten wiek można uznać za początek istnienia pomocy społecznej. Początkowo przejawiała się ona działalnością fundacyjną, znane były takie fundacje jak fundacja Władysława Hermana i innych. Jednak podstawą do stwierdzenia, iż funkcjonowała taka pomoc w państwie było funkcjonowanie powstających szpitali. Sławą zasłynęło hospicjum we Włocławku. Zasługą jednak rozrostu sieci szpitali była działalność nie państwa a duchowieństwa. Ciekawostką z okresu nowożytnego było istnienie zarządzenia odnoszącego się do opieki nad psychicznie chorymi. To było już przejawem zainteresowania się państwa swoimi obywatelami i zaczątkiem jego opiekuńczej działalności. W 1496 roku ze względu na rozszerzanie się wśród społeczeństwa żebractwa została uchwalona ustawa, która podejmowała drażniący temat. Unormowania jednak dotyczyły tylko stwarzania ewidencji żebraków i tworzenia ich list, a także zapoczątkowała działalność polegająca na dawaniu świadectw osoba ubogim, które to uprawniały ich do żebrania. Ewidencje sporządzane miały być przez wadze miast, parafie a nawet przez właścicieli wsi. XVI wiek natomiast to wzrost pomocy społecznej. Świadczona ona jednak była nie przez państwo, a bractwa. Związane to było z kontrreformacją, która to spowodowała wzrost ilości różnych bractw, które podjęły się działalności charytatywnej. W późniejszym okresie wzrost pomocy zdrowotnej przejawiający się wielością ówczesnych szpitali doprowadzi to tego, iż liczba ich przekracza znacznie liczbę szkól. W tedy założycielami tych placówek medycznych nie było już tylko duchowieństwo, ale także osoby świeckie głównie magnaci i mieszczaństwo, choć nie brakowało również fundatorów szlacheckich. Ówczesne placówki nie stanowiły jednak profesjonalnych szpitali z opieka medyczną, byty to jedynie domy o charakterze przytułków dla tych biednych, którzy nie mieli się gdzie podziać i byli schorowani. Ze względu na to, iż każdy biedny mógł tam znaleźć schronienie zaczęły się one często przekształcać w swoiste domy pijaków. Fundatorzy tych placówek zajmowali się zorganizowaniem opieki w tych domach, jednak charakter tej pomocy wiązała się ściśle z bogactwem ich założycieli. Prawdziwe szpitale zaczęły powstawać za sprawą zakonu bonifratrów, którzy zakładali szpitale przy klasztorne. Zakon ten zasłużył się także tym, iż jeden z jego braci pomógł władcy Zygmuntowi III, a nagroda za ten chwalebny czyn było wybudowanie przez krakowskich mieszczan klasztoru dla zakonu. Rozwój ich prowadzi do rozwoju szpitali przyklasztornych ich dewiza jednak nie było wyłącznie ratowania życia i zdrowia, ale także ducha. Natomiast wiek XVII to początek powstawania innych jednostek pomocy, jakimi były domy dla sierot, pełniły one funkcję ochronną i wychowawczą. Epoka oświecenia to kolejne przemiany szpitalnictwa na ziemiach polskich. Istniejące już domy zaczęto przekształcać na bardziej profesjonalne ośrodki lecznicze. Przykładem reform w jednostce medycznej może być szpital imienia Św. Ducha. To tu jego zarządzający kardynał Lipski w 1739 roku napisał dekret stanowiący, iż chorych należy zróżnicować ze względu na ich dolegliwości oraz nakazał ustanowić wewnętrzny regulamin jednostki, który skutkować miał ulepszeniem organizacji i funkcjonowania szpitala. Regulamin ustanawiał obowiązek oznaczenia sal w szpitalu, zawieszania kartek z napisana diagnozą i ewentualną dietą na łóżkach pacjentów, nakazywał również stworzenia kartotek chorym i wypisywanie ich po uprzednim skonsultowaniu się z lekarzem. Zawiera ona także jak wytyczne dotyczące wyglądu sal tzn. ile ma być łóżek jak ona mają wyglądać, jakie maja być odległości między nimi. Podejmował on wiec, bardzo istotne elementy funkcjonowania tej jednostki. Kolejną istotną instytucją było Hospicjum Dzieciątka Jezus w Warszawie. Budynek by bardzo nowoczesny, składał się z 10 sal a mieścił 300 osób. Posiada także sale szkolne, kuchnie, magazyn, sale dla obłąkanych oraz pomieszczenia dla personelu. XIX wiek czas, gdy Polska jest podzielona wówczas to, zaczną się w niej ważne zmiany społeczne. Wartością nadrzędną dla obywateli staje się naród, który przecież jest zagrożony, pozostałe teorie i poglądy zbaczają na boczny tor, albo znikają. Dotknęło to także doktryn duchownych, które również zaczęły zamierać. Jednak kościół nie poddaje się i skupia swoją pomoc i naukę na pomoc tej części społeczeństwa, która mieszka na wsi. Przełom XIX i XX wieku to czas ważnych i znacznych przeobrażeń, zachodziły intensywne przemiany w przemyśle a wraz z nimi zachodzi znaczny postęp cywilizacyjny, zmiana stylu życia itp. Nie sprzyjało to jednak wszystkim, gdyż ogromna większość odczuwała negatywnie te przeobrażenia, ze względu na pogarszającą się ich sytuację materialną i życiową. Warto zwrócić uwagę na pewne źródła nauki wywodzące się z dawnych czasów, z których teraz czerpiemy niezmierzone pokłady wiedzy. Nauka o pomocy socjalnej, rozwijała się przez długi okres i owocuje teraz coraz to nowszymi rozwiązaniami. Okres międzywojenny cechuje się opieką zdrowotną, która świadczona była zazwyczaj przez lekarzy prowadzących wolną praktykę. Pomoc społeczna obligatoryjnie należała do związków samorządu terytorialnego. Była ona również przedmiotem zainteresowań parafii i organizacje charytatywnych, które to również świadczyły pomoc. Po 1945 roku niezmiennie podstawą prawną dotyczącą pomocy społecznej była niezmiennie ustawa z sierpnia 1923r. W 1958 powołano Polski Komitet Pomocy Społecznej wraz z Polskim Czerwonym Krzyżem i innymi organizacjami społecznymi i kościelnymi realizowały omawianą pomoc. Dopiero ustawa z listopada 1990r. o pomocy społecznej regulowała najistotniejsze kwestie społeczne. Ówcześnie obowiązuje już nowy akt normatywny z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
W Polsce pomoc społeczna jest jedną z gałęzi, którymi zajmuje się polityka społeczna. Celami podlegającymi realizacji jej są ułatwienie ludziom, rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, w których sami sobie nie radzą i nie mogą ich przezwyciężyć bez wsparcia państwa. Do tych działań korzystają zarówno z własnych środków jak również z oferowanych.
Pojęcie „polityka społeczna” powstało na przełomie XVIII i XIX wieku. Definiuje się je jako zamierzone działanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji, zmierzających do poprawy warunków bytu i pracy ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia. Podstawowymi materiami zajmującymi się przez politykę społeczną można zaliczyć: pracę zgodną z kwalifikacjami, właściwy dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalne spędzanie wolnego czasu od pracy. Oprócz wymienionych spraw zajmuje się również kształceniem zawodowym i propagowaniem kultury oraz zwalczaniem patologii społecznej.
Współcześnie obiektem wyjątkowych zainteresowań polityki społecznej w Polsce są ograniczenia, które hamują możliwości zaspokajania fundamentalnych potrzeb ludzkich. Kwestie społeczne cechują się tym, iż istnieją w ogromnych ilościach i dotykają jednostki i rodziny borykające się trudną sytuacją życiową. Utrzymuje się, że najbardziej istotnymi problemami społecznymi w Polsce są przede wszystkim: ubożenie ludności, bezrobocie, problemy patologii społecznej, kwestia mieszkaniowa, ochrona zdrowia, luka edukacyjna. "Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi”.
Formalna pomoc społeczna różni się znacząco od pomocy otrzymywanej w sposób nieformalny, czyli dzięki rodzinie, znajomym, ludziom dobrej woli. Pomoc społeczna formalna charakteryzuje się przede wszystkim cyklicznym i regularnym sposobem udzielania pomocy przez wykwalifikowanych w tym zakresie pracowników w ramach formalnych podmiotów pomocy społecznej. Pomoc społeczna i jej działalność nie opiera się na uzyskiwaniu jakichkolwiek profitów celem jej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb jednostki lub rodziny. Podmioty świadczące ten rodzaj działalności wykonują ją w sposób bezpośredni a ich przeznaczeniem jest dotarcie do określonych jednostek. Zapoczątkowane jest to postępowaniem rozpoznawania potrzeb, zdiagnozowaniem sytuacji potrzebujących osób i sporządzeniem właściwego i optymalnego planu pomocy. Poprzez realizację działań należących do omawianej instytucji staję się ona podstawą funkcjonowania państwa i społeczeństwa a jej cele spostrzegane są jako bardzo ważne i jednocześnie wzbudzają pewne kontrowersje.
Zadania i postulaty tej instytucji mogą być formułowane na wiele sposobów, uzależnione to jest od uznanego w danym społeczeństwie modelu państwa, czy jest to państwo opiekuńcze czy pozostawia swoich obywateli samym sobie, a także związana jest ona od funkcjonowania pomocy społecznej. Zasadniczym zadaniem pomocy społecznej jest przeciwdziałanie ciężkim sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz zjednoczenie ich ze społeczeństwem.
Rodzaj, forma i wielkość świadczenia powinny być stosowne do sytuacji powodujących konieczność udzielenia pomocy. Osoby korzystające ze tego rodzaju wsparcia są obowiązane są do kooperacji w rozwiązywaniu ich ciężkiej sytuacji.
Prawo do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej zgodnie z art.5. przysługuje:
1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz. 1175, z późn. zm.), zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy;
obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
„Art. 7. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) przemocy w rodzinie;
8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze;
11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy;
12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13) alkoholizmu lub narkomanii;
14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.”
Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek, samej osoby zainteresowanej, jej przedstawicielowi ustawowemu, bądź też innej osobie, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawicielowi ustanowionemu ustawowo. Pomoc społeczna może być także udzielana z urzędu.
Zgodnie z att.36. świadczeniami z pomocy społecznej są:
1) świadczenia pieniężne:
a) zasiłek stały,
b) zasiłek okresowy,
c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
d) zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
e) pomoc dla rodzin zastępczych,
f) pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
g) świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców;
2) świadczenia niepieniężne:
a) praca socjalna,
b) bilet kredytowany,
c) składki na ubezpieczenie zdrowotne,
d) składki na ubezpieczenia społeczne,
e) pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
f) sprawienie pogrzebu,
g) poradnictwo specjalistyczne,
h) interwencja kryzysowa,
i) schronienie,
j) posiłek,
k) niezbędne ubranie,
l) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
n) mieszkanie chronione,
o) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
p) opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo-wychowawczej,
q) pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych,
r) szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.
Pomoc społeczna niezwykle silnie określa rodzinę jako podstawową komórkę społeczną i jej w największym stopniu oferuje wsparcie. Musi jednak ewoluować wraz zmianami, jakie mają miejsce w rodzinach, wychodzić naprzeciw nowym problemom. Ustawa o pomocy społecznej precyzyjnie określa zadania administracji rządowej i samorządowej. Zgodnie z nią organy administracji państwowej i samorządowej, współpracują również na tym obszarze z organizacjami społecznymi, jak Polski Czerwony Krzyż, związki wyznaniowe, stowarzyszenia charytatywne, fundacje itp. Ciężar obowiązków związanych z pomocą społeczną został przeniesiony z administracji rządowej na gminy. Wyodrębniono zadania własne gminy, za, które ona ponosi koszty i zlecone finansowane przez państwo.
Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:
1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;
2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej;
3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;
4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;
5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;
6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego;
7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom które nie mają dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego;
9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz które nie mieszkają z matką, ojcem lub rodzeństwem;
10) praca socjalna;
11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych;
13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną;
14) dożywianie dzieci;
15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;
16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;
17) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
18) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników
Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy:
1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;
2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną;
5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.
Wpływ na pomoc społeczeństwu polskiemu, które tego potrzebuje wciąż największym stopniu ma państwo i od jego polityki w tym zakresie jest ona uzależniona.
Wzrost bezrobocia skutkuje zwiększoną ilością osób korzystających pomocy socjalnej. Państwo swą polityką stara się zmniejszyć te skutki, ale z niewielkim rezultatem. Urzędy pracy nie spieniają swojej podstawowej funkcji, jaka jest zwalczanie bezrobocia. Polityka socjalna państwa jest prowadzona w dużym zakresie, ale nie skutecznie.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.