OŚ W5 03.11.2009

Recykling, recyklizacja (ang. recycling) - jedna z kompleksowych metod ochrony środowiska naturalnego. Jej celem jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz zmniejszenie ilości odpadów.

Według ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628) pod pojęciem recyklingu "rozumie się taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii."

Recykling jest systemem organizacji obiegu materiałów, które mogą być wielokrotnie przetwarzane. W skład systemu wchodzą elementy:

• właściwa polityka ustawodawcza państwa sprzyjająca recyklingowi,

• rozwój technologii przetwarzania odpadów, przede wszystkim w celu wykorzystania jak największej ich części,

• projektowanie dóbr z możliwie najszerszym wykorzystaniem w nich materiałów podatnych na recykling,

• projektowanie dóbr możliwie jednorodnych materiałowo, co upraszcza ich późniejszy demontaż i segregację odpadów.

• projektowanie dóbr będących połączeniem różnych materiałów w taki sposób, aby ich późniejsze rozdzielenie na elementy zbudowane z jednorodnych materiałów było maksymalnie ułatwione,

• projektowanie dóbr w taki sposób, aby jak najwięcej ich części składowych nadawało się do powtórnego wykorzystania bez przetwarzania lub przy minimalnych nakładach na doprowadzenie do postaci pełnowartościowej,

• system oznaczania zarówno opakowań produktów, jak i elementów składowych tych produktów, w celu ułatwienia rozpoznawania i segregacji odpadów.

• edukacja proekologiczna społeczeństwa oraz promowanie i organizacja zachowań proekologicznych,

• logistyka sortowania, gromadzenia i odbioru zużytych dóbr oraz ich elementów składowych,

• przetwarzanie (uprzednio przygotowanych) odpadów i odzyskiwanie z nich surowców.

Ze względu na rodzaj stosowanych technologii wyodrębnia się recykling:

• surowcowy,

• materiałowy,

• chemiczny,

• energetyczny.

Ze względu na istnienie różnorodnych wypróbowanych, użytecznych oraz bezpiecznych pod względem ekologicznym technologii fabrykowania odpadów, opartych na wymienionych formach recyklingu, powszechnie stosowane dotychczas proste spopielanie śmieci, zdaje się być niezbyt inteligentnym rozwiązaniem.

Recykling chemiczny - obejmuje procesy, w których zużyte materiały odpadowe, przetwarzane są do materiałów o innych właściwościach fizyko - chemicznych, np.:

1. wytwarzanie materiałów termoizolacyjnych ze stłuczki szklanej,

2. wytwarzanie olejów opałowych z tworzyw sztucznych,

3. wytwarzanie materiału termoizolacyjnego z makulatury,

4. wytwarzanie gazu energetycznego ze zużytych opon, itd.

Odzysk to szerokie pojęcie, które zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku O odpadach obejmuje wszelkie działania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzysku z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania.

Odzysk obejmuje również recykling energetyczny, zwany też odzyskiem energii. Jest to proces, w którym odzyskuje się w części energię zużytą na wytworzenie wyrobów i towarów, usuniętych po zużyciu na wysypisko, w tym także odpadów opakowaniowych.

Recykling energetyczny obejmuje nie tylko spalanie odpadów, lecz także wytwarzanie z odpadów paliw stałych, ciekłych i gazowych oraz przetwarzanie ich na materiały termoizolacyjne - czyli recykling chemiczny.

Przykładem może być makulatura, która w różny sposób uczestniczy w obiegu materiałowo-energetycznym. Spalanie makulatury - to recykling energetyczny. Z kolei materiał termoizolacyjny wytworzony z makulatury (patrz recykling chemiczny) można wykorzystać do ocieplania budynków i zaoszczędzić w związku z tym znaczne ilości energii - to również jest recykling energetyczny. Podobnie można zdefiniować energetyczny recykling stłuczki szklanej.

Recykling energetyczny można prowadzić dla każdej grupy materiałowej odpadów osobno. Wymaga on wtedy selektywnej zbiórki, segregacji i selekcji odpadów opakowaniowych. W zależności od rodzaju odpadów i użytej technologii można otrzymać paliwo stałe, ciekłe lub gazowe.

Współpraca Zakładów Małej Energetyki wytwarzających "energię środowiskową" w procesie recyklingu energetycznego odpadów (ERO) z lokalnymi zakładami energetycznymi, powinna być poszerzona o współpracę z lokalnymi źródłami surowców, jakimi są systemy selektywnej zbiórki w gminach.

Recykling surowcowy jest procesem przetwarzania materiałów i wyrobów odpadowych do postaci surowców, z których te materiały i wyroby zostały wytworzone. Proces ten obejmuje wysokotemperaturowy rozkład organicznych materiałów odpadowych na proste związki chemiczne. Przykładem takiego recyklingu może być proces rozkładu tworzyw sztucznych do postaci gazu złożonego z tlenku węgla CO i wodoru H2, który jest z kolei surowcem wykorzystywanym do produkcji pierwotnych tworzyw sztucznych.

Istnieje również recykling organiczny, który rozumie się przez obróbkę tlenową, w tym kompostowanie, lub beztlenową odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan.

Fitoremediacja - technologia oczyszczania środowiska (gleby, wód gruntowych i powierzchniowych, osadów ściekowych i powietrza), która wykorzystuje ponadprzeciętne zdolności niektórych gatunków roślin do akumulacji substancji zanieczyszczających lub do ich degradacji. W skład fitoremediacji wchodzą:

• fitoekstrakcja,

• fitostabilizacja,

• fitodegradacja,

• fitowolatilizacja,

• rizofiltracja.

Metoda	Mechanizm działania	Oczyszczane media
Fitoekstrakcja	Pobieranie i gromadzenie metali w tkankach, a następnie mechaniczne usuwanie roślin	Gleba, powietrze, woda
Fitodegradacja	Pobieranie i degradacja związków organicznych	Wody powierzchniowe i gruntowe, gleby w obrębie rizosfery
Ryzofilizacja	Pobieranie metali przez korzenie roślin	Wody powierzchniowe i gruntowe
Fitostabilizacja	Przekształcenie, z udziałem korzeni, związków chemicznych w ich mniej przyswajalne formy	Gleba, wody gruntowe
Fitoewaporacja	Przeprowadzenie pierwiastków lub związków w ich lotne pochodne	Gleba, wody gruntowe

Biohydrometalurgia - Pozyskiwanie metali poprzez ługownie ich z rud dzięki przeprowadzeniu w formy rozpuszczalne z wykorzystaniem mikroorganizmów (np.: Thiobacillus ferrooxidans).

Elektrośmieci to zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Są nimi zużyte, przestarzałe lub zepsute pralki, lodówki, komputery, telefony, świetlówki i żarówki energooszczędne, telewizory, sprzęt audio, żelazka, telefony, wiertarki i inne podobne sprzęty zasilane na prąd lub na baterie.

Wszystkie elektrośmieci zawierają się w 10 grupach:

1. Wielkogabarytowe urządzenia AGD: chłodziarki, lodówki, zamrażarki, pralki, suszarki do ubrań, zmywarki, kuchenki elektryczne, piekarniki, grzejniki elektryczne oraz klimatyzatory i wentylatory

2. Małogabarytowe urządzenia AGD: odkurzacze, maszyny dziewiarskie, żelazka, tostery, frytkownice, rozdrabniacze, miksery, młynki do kawy, noże elektryczne, suszarki, depilatory, golarki, zegarki oraz wagi

3. Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny: komputery, drukarki, laptopy, kopiarki, kalkulatory, faksy, terminale, aparaty telefoniczne - tradycyjne i komórkowe

4. Sprzęt RTV: radioodbiorniki, telewizory, dyktafony, magnetofony, kamery, video, dvd, sprzęty hi-fi, wzmacniacze i instrumenty muzyczne

5. Sprzęt oświetleniowy: świetlówki, żarówki energooszczędne, lampy wyładowcze oraz żyrandole

6. Narzędzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia , narzędzia do obróbki drewna i metalu, narzędzia do nitowania, skręcania, spawania, lutowania, rozpylania oraz kosiarki

7. Zabawki, sprzęt relaksacyjny i sportowy: kolejki elektryczne, tory wyścigowe, gry video, kieszonkowe gierki, komputerowo sterowane urządzenia do ćwiczeń sportowych, automaty na żetony

8. Przyrządy medyczne: sprzęt do dializoterapii, radioterapii, badań kardiologicznych, wentylacji płuc, zamrażarki laboratoryjne, testery płodności i inne elektryczne urządzenia medyczne

9. Przyrządy do kontroli: czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty, urządzenia pomiarowe i panele kontrolne

10. Automaty do wydawania: napojów, słodyczy oraz bankomaty 

Od 21 października 2005 r. obowiązuje w Polsce ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, według której, wszystkie zużyte urządzenia działające na prąd lub na baterie, m.in.: pralki, lodówki, miksery, mikrofalówki, golarki elektryczne, telefony komórkowe, telewizory, wiertarki, komputery, a także świetlówki i żarówki energooszczędne to odpady, których nie można wyrzucać razem z innymi odpadami do śmietnika. Zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie, elektrośmieci pochodzące z gospodarstwa domowego można oddać bezpłatnie i w dowolnej ilości do utworzonego w tym celu punktu zbierania, a także do sklepu przy okazji dokonywania zakupu nowego sprzętu (w myśl zasady stary za nowy, bez względu na markę).

4

---