Recykling i prawo
ochrony środowiska w
Polsce

Wykład czwarty

1. Recykling

Recykling, recyklizacja (ang. recycling) – jedna z metod

ochrony

środowiska .Jej celem jest ograniczenie zużycia surowców

naturalnych

oraz zmniejszenie ilości odpadów.

Według ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U.
z 2001 r. Nr 62 poz. 628) pod pojęciem recyklingu "rozumie się taki
odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub
materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu
uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub
o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem
odzysku energii.„
Zasadą działania recyklingu jest maksymalizacja ponownego
wykorzystania tych samych materiałów, z uwzględnieniem
minimalizacji nakładów na ich przetworzenie, przez co chronione są
surowce naturalne, które służą do ich wytworzenia oraz surowce

służące do ich późniejszego przetworzenia.

3

Recykling odbywa się w dwóch obszarach: produkowania dóbr oraz
późniejszego powstawania z nich odpadów. Założenia recyklingu
zakładają wymuszanie odpowiednich postaw producentów dóbr,
sprzyjających produkcji materiałów jak najbardziej odzyskiwanych

oraz

tworzenie odpowiednich zachowań u odbiorców tych dóbr.
Recykling jest systemem organizacji obiegu materiałów, które mogą
być wielokrotnie przetwarzane.

W skład systemu wchodzą elementy:



właściwa polityka ustawodawcza państwa sprzyjająca

recyklingowi,



rozwój technologii przetwarzania odpadów, przede wszystkim

w celu wykorzystania jak największej ich części,

4



projektowanie dóbr z możliwie najszerszym wykorzystaniem w nich

materiałów podatnych na recykling,



projektowanie dóbr będących połączeniem różnych materiałów

w taki sposób, aby ich późniejsze rozdzielenie na elementy

zbudowane z jednorodnych materiałów było maksymalnie

ułatwione,



projektowanie dóbr w taki sposób, aby jak najwięcej ich części

składowych nadawało się do powtórnego wykorzystania bez

przetwarzania lub przy minimalnych nakładach na doprowadzenie

do postaci pełnowartościowej,



system oznaczania zarówno opakowań produktów, jak i elementów

składowych tych produktów, w celu ułatwienia rozpoznawania

i segregacji odpadów.

5



edukacja proekologiczna społeczeństwa oraz promowanie i

organizacja zachowań proekologicznych,



logistyka sortowania, gromadzenia i odbioru zużytych dóbr

oraz ich elementów składowych,



przetwarzanie (uprzednio przygotowanych) odpadów i

odzyskiwanie z nich surowców.

6

2. Analizy kosztów i zysków

Punkty zdawania szkła i plastikowych butelek do ponownego
przetworzenia – woj. pomorskie.

Prowadzone są debaty na temat ekonomicznej wydajności recyclingu.
Gminy często widzą korzyści podatkowe z wdrażania programów
recyclingowych, przede wszystkim związane ze zredukowanymi
kosztami składowisk odpadów. Badania prowadzone przez Duński
Uniwersytet Techniczny wykazały, że w 83% przypadków recycling jest
najefektywniejszą metodą pozbywania się odpadów z gospodarstw
domowych. Dodatkowo obok korzyści podatkowych, uzasadnienie dla
recyclingu leży w tym, co ekonomiści nazywają efektami

zewnętrznymi,

nieocenionymi kosztami i korzyściami, które powstają dla jednostek

nie

związanych z prywatnymi transakcjami.
Przykłady dotyczą: wzrastającego obciążenia powietrza i gazów
cieplarnianych powstałych w wyniku spalania, zredukowanych
niebezpiecznych odpadów wymywanych ze składowisk odpadów,
zredukowanego zużycia energii, zredukowania odpadów i konsumpcji,
które prowadzą do redukcji szkodliwej dla środowiska aktywności

górnictwa.

8

Bez mechanizmów takich, jak podatki i subsydia dla internalizacji
skutków ubocznych, biznes będzie je ignorował pomimo kosztów
nałożonych na społeczeństwo. Aby stworzyć inne niż podatkowe
korzyści relewantne ekonomicznie, rzecznicy uruchomili akcję
legislacyjną prowadzącą do wzrostu zapotrzebowania na materiały
odnawialne. Na drodze faworyzowania recyclingu Agencja Ochrony
Środowiska Stanów Zjednoczonych (The United States Environmental
Protection Agency – EPA) zauważyła, że nakłady na recycling
zredukowały w kraju emisję dwutlenku węgla do atmosfery do 49
milionów m² netto w 2005 roku. W Wielkiej Brytanii na podstawie
Programu Odpadów i Zasobów (Waste and Resources Action
Programme) ustalono, że nakłady na recyclingu w Wielkiej Brytanii
redukują emisję CO

2

o 10-15 milionów ton rocznie.

9

Należy spełnić pewne wymagania, aby recycling stał się ekonomicznie
możliwy i środowiskowo efektywny. Do nich należą adekwatne źródło
recyklatów, system, który pozyskuje te recyklaty ze strumienia
odpadów w pobliżu fabryk zdolnych do przetwarzania recyklatów
i potencjalne zapotrzebowanie na produkty recyklingu. Te dwa
wymagania są często nie brane pod uwagę, jednakże bez nich rynek
przemysłowy produkcji wykorzystujący zebrane materiały i rynek
konsumentów dla produktów wytwarzanych nie jest kompletny i staje
się rzeczywiście tylko „zbieraniem”.

10

3. Handel

Niektóre kraje wprowadzają do obrotu handlowego nieprzerobione
recyklaty. Niektóre skarżyły się, że ostateczna przyszłość recyklatów
sprzedanych w innym kraju nie jest znana i że mogą one znaleźć się na
wysypisku zamiast zostać przerobione. Zgodnie z jednym z raportów
w Ameryce 50-80% komputerów przeznaczonych do recyclingu nie
zostały aktualnie przerobione. Istnieją raporty o imporcie nielegalnych
odpadów do Chin, które są demontowane i przerabiane dla zysku
pieniężnego bez uwzględnienia zdrowia pracowników lub szkód jakie
niesie to za sobą dla środowiska. Rząd chiński zabronił takich praktyk,
co jednak nie umożliwiło wyeliminowania ich.

11

Niektóre regiony mają utrudnione użycie lub eksport tak wielu
materiałów jak przerabiają. Ten problem jest szeroko
rozpowszechniony, jeśli chodzi o zielone szkło. Wiele zielonego szkła
jest wysyłane do przerabiania poza obszarem Ameryki Środkowo-
Wschodniej, gdzie nie produkuje się wystarczająco dużo wina do
użycia wszystkiego przerobionego materiału. Dodatkowe szkło musi
być niszczone do budowy materiałów lub do wtórnego zastosowania
w regularnym cyklu odpadów.
W niektórych stanach USA program nazywany RecycleBank płaci
ludziom kuponami do recyclingu, uzyskując pieniądze od lokalnych
władz na redukcję w powierzchni wysypisk śmieci, która musi być
nabyta. Wykorzystuje to pojedynczy proces potoku, w którym

wszystkie

materiały są automatycznie sortowane.

12

4. Prawodawstwo w Polsce

Polskie prawo nakłada obowiązek selektywnego zbierania wielu
rodzajów odpadów na samorządy gminne i przedsiębiorców
wprowadzające towary na rynek. Obowiązek recyklingu jest
realizowany zazwyczaj w formie procentu (opakowania, baterie czy
bioodpady) lub masy (zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny), który
w danym roku ma zostać poddany recyklingowi. Samorząd lub
przedsiębiorca są wówczas odpowiedzialne spełnienie celu.

Najważniejsze akty prawne regulujące gospodarkę odpadami i ich
recykling:
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku
w gminach (Dz.U. 1996 Nr 132 poz. 622 z późniejszymi zmianami)

13



Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62

poz. 628 z późniejszymi zmianami)



Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638 z późniejszymi

zmianam



Ustawa z dnia 11 maja 2001 r.o obowiązkach przedsiębiorców

w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie

produktowej (Dz.U. 2001 Nr 63 poz. 639 z późniejszymi zmianami)



Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym

i elektronicznym (Dz.U. 2005 Nr 180, poz. 1495 z późniejszymi

zmianami)



Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach

(Dz.U. 2009 Nr 79 poz. 666 z późniejszymi zmianami).

14

Ważniejsze obowiązki przedsiębiorców:



Zgłoszenie marszałkowi województwa, właściwemu ze względu

na siedzibę przedsiębiorcy, rozpoczęcia działalności objętej

przepisami ustawy w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej

działalności oraz zgłaszanie zmian danych zawartych w

zgłoszeniu oraz zgłoszenie likwidacji działalności.



Prowadzenie tzw. ewidencji dodatkowej w sposób umożliwiający

ustalenie ilości wprowadzonych na rynek opakowań i produktów

wymienionych w załącznikach do ustawy z dnia 11 maja 2001 r.

o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania

niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie

depozytowej, uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz

obliczenie opłaty produktowej.

15



Uzyskanie wymaganego przepisami prawa poziomu odzysku

i recyklingu.



Złożenie właściwemu marszałkowi, w terminie do dnia 31

marca za poprzedni rok kalendarzowy, rocznego sprawozdania

dotyczącego ilości wprowadzonych na rynek opakowań

i produktów, wielkości osiągniętych poziomów odzysku
i recyklingu i jeżeli nie uzyskano wymaganego poziomu

odzysku

i recyklingu, naliczenie opłaty produktowej.



Wniesienie opłaty produktowej na konto właściwego urzędu

marszałkowskiego do 31 marca następnego roku

kalendarzowego.

16

5. Prawo Ochrony Środowiska w Polsce

Podstawowym organem państwowym w dziedzinie ochrony
środowiska, który nadaje status prawnej ochrony konkretnym

obiektom

i obszarom przyrodniczym, jest Minister Ochrony Środowiska. Pełni on
funkcje planistyczne, gospodarcze, koordynacyjne, kontrolne. Swoje
zadania realizuje przy w współpracy z innymi ministrami, także przy
pomocy Głównego Konserwatora Przyrody i Głównego Geologa Kraju.
Organami doradczymi ministra są: Państwowa Rada Ochrony Przyrody
i Państwowa Rada Ochrony Środowiska. Na szczeblu województwa
podstawowym organem ochrony środowiska jest wojewoda. Kontrolą
prawna oraz monitoringiem środowiska zajmuje się Państwowa
Inspekcja Ochrony Środowiska, która jest bezpośrednio

podporządkowana Ministrowi Ochrony Środowiska.

17

Do instytucji systemu prawnej ochrony środowiska
w Polsce zalicza się:



Naczelne organy państwowe (Sejm RP, Senat, Rada Ministrów,

Prezydent RP), których zadaniem jest stanowienie prawa ochrony

środowiska (oraz polityka ekologiczna państwa)



Naczelny organ administracji państwowej (MOŚ), koordynujący

ochronę i kształtowanie środowiska, racjonalne wykorzystywanie

jego zasobów, ochronę przyrody ożywionej i nieożywionej,

gospodarkę zasobami naturalnymi, gospodarkę wodną



Organ kontrolny (PIOŚ), który kontroluje przestrzeganie przepisów

w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania

zasobów przyrody (tzw. policja ekologiczna) oraz zajmuje się

monitoringiem środowiska (badanie stanu środowiska)

18



Terenowy organ administracji państwowej (wojewoda),

zajmujący się wydawaniem rozporządzeń, aktów prawnych

obowiązujących na terenie województwa



Lokalny organ samorządowy (powiat, gmina), kontrolujący

przestrzeganie przepisów o ochronie środowiska i przyrody (oraz

wydający decyzje o lokalizacji np. zakładów produkcyjnych

i odpowiedzialny za porządek, gospodarkę odpadami, ochronę

przed hałasem, zanieczyszczeniem środowiska)

19

Na system prawnej ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce
składają się następujące elementy:



Przepisy ustrojowe odnoszące się do ochrony środowiska – zawarte w

Konstytucji, zawarte w przepisach określających kompetencje, prawa i

obowiązki samorządów oraz organów rządowych w ochronie środowiska



Przepisy o randze ustawowej – ustawy podstawowe i regulujące



Przepisy wykonawcze do poszczególnych ustaw



Umowy międzynarodowe

Ustawy podstawowe (inaczej generalne, specjalnie poświecone
ochronie środowiska; nie uchylają one innych przepisów dotyczących
ochrony środowiska
Ustawy regulujące – związane (regulujące gospodarowanie
poszczególnymi elementami środowiska, ujmujące także problemy ich
ochrony) oraz ustawy częściowo poruszające problematykę ochrony

środowiska.

20

Instytucje i środki prawne związane z ochroną środowiska zostały
podzielone na trzy grupy:



regulująco-prewencyjno-ochronne



zarządzania



przymusu i represji

W pierwszej grupie występują:
- instytucja obszaru ochronnego np. park narodowy, rezerwat
przyrody);
- dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczonych wodę,

glebę

i powietrze atmosferyczne;
- dopuszczalnego stopnia hałasu, wibracji i promieniowania;
instytucje odpowiedzialności za naruszenie stanu środowiska;
- środki prawne o charakterze ekonomicznym
- instytucje specjalnych funduszów i fundacji
- instytucje należności opłat
- ulgi podatkowe i inwestycyjne

- dotacje oraz nagrody

21

W druga grupa obejmuje instytucje prawne z zakresu zarządzania (np.
planowanie społecznego-gospodarcze, przestrzenne, inwestycyjne.
Grupę trzecią stanowią środki prawne o przewadze treści policyjnych,
zapewniające realizację obowiązku administracyjnego (np. instytucja
wykroczenia, przestępstwa).

W polskim systemie prawnym wyróżnia się wiele rodzajów
odpowiedzialności, które mogą mieć zastosowanie do
przypadków nie przestrzegania wymagań ochrony
środowiska:



odpowiedzialność administracyjną, cywilną, karną, pracowniczą,

zawodową, organizacyjną, konstytucyjną (przed Trybunałem Stanu) i

prawno międzynarodową.

22

Najbardziej rozwinięte podstawy prawne z zakresu odpowiedzialności
administracyjnej mają w polskim prawie sankcje związane z funkcją
reglamentacyjno-ochronną prawa w ochronie środowiska, w formie kar
pieniężnych wymierzanych jednostkom organizacyjnym za naruszenie
wymagań ochrony środowiska.
- Odpowiedzialność cywilna występuje w polskim prawie jako
odpowiedzialność kontraktowa.
- Odpowiedzialność karna (wykroczeniowa) wiąże się z realizacją
funkcji represyno-ochronnej. Przestępstwa ekologiczne są ścigane
z urzędu – oznacza to, że skargę karną do sądu sporządza
prokurator.

23

- Odpowiedzialność pracownicza oznacza powinność postępowania
w sposób zapewniający przestrzeganie wymagań ochrony środowiska.
- Odpowiedzialnością zawodową są objęci m.in. lekarze weterynarii,
który zawód polega na ochronie zwierząt oraz tzw. weterynaryjnej
ochronie środowiska.
- Odpowiedzialność organizacyjna jest w statucie danej organizacji.
- Odpowiedzialność konstytucyjna odnosi się do osób zajmujących
najwyższe stanowiska państwowe (również posłowie i senatorowie).

Podsumowując, można stwierdzić, że zagrożenia środowiska
i odpowiedzialność za przyrodę na wymiar ogólnoludzki. Człowiek musi
nabyć umiejętność życia w zgodzie z naturą, a nie w sprzeczności z
nią, oraz zdolność działania na rzecz ekologicznego dobra wspólnego.

24

Do najważniejszych organizacji uwzględniających w swojej
działalności problemy ekologiczne należą:

- Liga Ochrony Kraju
- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajonawcze
- Polskie Towarzystwo Botaniczne
- Związek Harcerstwa Polskiego
- Polski Związek Wędkarski
- Polski Związek Łowiecki
- Towarzystwo Ochrony Ptaków
- Polski Klub Ekologiczny

25

6. Zadania i uprawnienia Inspekcji
Ochrony Środowiska

W obecnym kształcie organizacyjnym Inspekcja Ochrony Środowiska
powstała na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony
Środowiska (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 z późn. zm.).



Z dniem 1 stycznia 1999 r., wraz z wejściem w życie reformy

administracyjnej kraju, Inspekcja Ochrony Środowiska włączona

została w skład służb, inspekcji i straży, zespolonych z wojewodą.

Zakres kompetencji organów Inspekcji Ochrony Środowiska
regulowany jest przez przepisy szczegółowe szeregu ustaw,
z których najważniejsze to:

 

26



ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

(Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.);



ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62

poz. 628 z późn. zm.);



ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz.

1229 z późn. zm.);



ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych (Dz. U. Nr 63 poz. 638 z późn. zm.) ;



ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców

w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o

opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63 poz.

639 z późn. zm.);



ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U.

Nr 89, poz. 991 z późn. zm.);

27



ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie

zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76 poz. 811 z późn. zm.);



ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności

(Dz. U. z 2004 Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.);



ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach

zubożających warstwę ozonową (Dz. U. Nr 121, poz. 1263);

ustawa z dnia 30 lipca 2004 r. o międzynarodowym obrocie

odpadami (Dz. U. Nr 191, poz. 1956 z późn. zm.);



ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów

wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202);



ustawa z dnia 29 lipca 2005 o zużytym sprzęcie elektrycznym

i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495).

28

Najważniejsze zadania Inspekcji zawarte w art. 2 ustawy o Inspekcji
Ochrony Środowiska to:

1. kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska
i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody,
2. kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze
środowiska oraz zakresy, częstotliwości i sposobu prowadzenia
pomiarów wielkości emisji,
3. udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
4. udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji
realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na
środowisko,
5. kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko
przed zanieczyszczeniem,

29

6. podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną
z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub
naruszeniem warunków korzystania ze środowiska,
7. współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami
kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz
organami administracji państwowej i rządowej, samorządu
terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi
i opiekunami społecznymi,
8. organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu
środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny
jego stanu oraz zachodzących w nim zmian,
9. opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych
i kontrolno-pomiarowych,

30

10. inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym
awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do
stanu właściwego,
11. kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych,
12. kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców
w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i opłacie depozytowej,
13. kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie
zezwoleń, z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie
postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi,
14. kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu, podlegających

ocenie

zgodności, w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań
dotyczących ochrony środowiska, określonych w przepisach

odrębnych,

31

15. weryfikacja rocznych raportów, o których mowa w ustawie o

handlu

uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych,
16. wykonywanie zadań określonych w ustawie o międzynarodowym
obrocie odpadami,
17.kontrola przestrzegania przepisów ustawy o recyklingu pojazdów
wycofanych z eksploatacji
18. kontrola przestrzegania przepisów ustawy o zużytym sprzęcie
elektrycznym i elektronicznym,
19.wykonywanie zadań związanych ze zbieraniem danych do
Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń oraz
prowadzeniem Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń (od 19 sierpnia 2007 r.)

32

Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują:



Główny Inspektor Ochrony Środowiska,



Wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony

środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony

środowiska, wchodzącej w skład zespolonej administracji

wojewódzkiej.

Na podstawie ustaleń kontroli Wojewódzki Inspektor
Ochrony Środowiska może:

1.

wydać zarządzenie pokontrolne,

2.

wydać decyzję administracyjną, w tym decyzję o

wymierzeniu administracyjnej kary pieniężnej,

33

3.

zażądać przeprowadzenia postępowania służbowego wobec

osób winnych uchybień,

4.

wstrzymać w trakcie kontroli działalność powodującą
naruszenie

wymagań ochrony środowiska lub na wniosek podmiotu

korzystającego ze środowiska wyznaczyć termin usunięcia
naruszeń,

5.

wstrzymać oddanie do użytku obiektu budowlanego, nie
spełniającego wymagań ochrony środowiska,

6.

wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o wszczęcie
postępowania administracyjnego,

7.

skierować do organów ścigania lub do sądu zawiadomienie

o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.

34

Ustawowe uprawnienia inspektora przeprowadzającego działania
kontrolne to między innymi:

1.

możliwość wstępu na teren nieruchomości lub obiektu, gdzie

prowadzona jest działalność gospodarcza,

2.

żądanie dokumentów i wyjaśnień,

3.

pobieranie próbek i przeprowadzanie badań i pomiarów,

4.

ocena sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym

środków transportu,

5.

nakładanie grzywien w formie mandatu karnego,

6.

ocena stosowanych technologii i rozwiązań technicznych,

7.

ocena sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej

wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą

pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy

próbek.

35

Zgodnie z ustawą - Prawo ochrony środowiska, wojewódzki inspektor
ochrony środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjne
kary pieniężne za:



przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju gazów

albo pyłów wprowadzanych do powietrza,



przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości, stanu lub składu

ścieków,



przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości pobranej wody,



naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji

składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób

magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o

odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania odpadów,



przekroczenie, określonych w pozwoleniach, poziomów hałasu,

przekroczenie, określonych w decyzjach, poziomów hałasu.

36

Oprócz omówionych wyżej możliwości wymierzania kar
w drodze decyzji administracyjnej, inspektor Inspekcji
Ochrony Środowiska jest uprawniony do nakładania
grzywien w drodze mandatu karnego za cały szereg
wykroczeń przeciwko środowisku i jego ochronie.
Szczegółowy wykaz wykroczeń objętych uprawnieniami tej
Inspekcji znajduje się w rozporządzeniu Prezesa Rady
Ministrów z dnia 13 września 2002 r. w sprawie nadania
inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do

nakładania

grzywny w drodze mandatu karnego (Dz. U. 151 poz. 1253).

37

7. Państwowy Monitoring Środowiska

Państwowy Monitoring Środowiska zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62
poz. 627 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą Poś, stanowi system
pomiarów,
ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i
rozpowszechniania informacji o środowisku.
Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) został utworzony ustawą z
dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska
(Dz. U. z 1991 r. Nr 77, poz. 335 z późn. zm.), w celu zapewnienia
wiarygodnych informacji o stanie środowiska. 10 lat później ustawa
Prawo ochrony środowiska wzmocniła
dodatkowo rangę PMŚ, definiując system jako obejmujący nie tylko
diagnozę stanu środowiska, ale także jego prognozę. Ustawa nałożyła
również obowiązek systematycznego gromadzenia, przetwarzania i
rozpowszechniania danych o środowisku (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy Poś).

38

Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na
rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne
informowanie organów administracji i społeczeństwa o:



jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu

standardów jakości środowiska lub innych poziomów

określonych przepisami oraz obszarach występowania

przekroczeń tych standardów lub innych wymagań,



występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych,

przyczynach tych zmian w tym powiązaniach przyczynowo-

skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem

elementów przyrodniczych (art. 25 ust.3 ustawy - Poś).

39

PMŚ obejmuje zadania wynikające z polityki ekologicznej
państwa, zaś informacja środowiskowa pochodząca z PMŚ
stanowi podstawę do oceny skuteczności aktualnej polityki
ekologicznej kraju oraz przesłankę do konstrukcji jej założeń na

kolejny

okres.
PMŚ realizuje także zadania, które wiążą się z wypełnianiem
podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę konwencji środowiskowych
oraz odpowiada na stale poszerzające się obowiązki raportowania o
presjach na środowisko i jego stanie do instytucji i agend unijnych
(Komisja Europejska i Europejska Agencja Środowiska).

40

Ważnym zadaniem merytorycznym PMŚ w latach 2010-2012 jest pełne
wdrożenie regulacji UE dotyczących monitoringu środowiska zawartych
w opublikowanych w ostatnim czasie dyrektywach; w odniesieniu do
podsystemu jakości powietrza oznacza to m.in. wdrożenie systemu
pomiarów i ocen zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5; w zakresie
monitoringu wód kontynuację prac związanych z pełnym wdrożeniem
wymagań ramowej dyrektywy wodnej oraz prace związane z badaniem
i oceną stanu wód Morza Bałtyckiego w związku z koniecznością
wdrożenia nie tylko wymagań Konwencji Helsińskiej lecz także
ramowej dyrektywy w sprawie strategii morskiej.

Informacje wytworzone w ramach Programu PMŚ będą stanowiły
materiał do raportu o stanie środowiska w Polsce, do opracowania
którego, GIOŚ jest zobligowany przepisami art. 25 b ustawy z dnia 20
lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr

44, poz. 287, z późn. zm.).

41

System PMŚ składa się z trzech bloków: presje, stan oraz
oceny i prognozy określających rodzaje i intensywność
oddziaływania na środowisko przy pomocy wybranych
wskaźników środowiskowych lub wskaźników
zrównoważonego rozwoju.

Zgodnie z zapisem ustawowym (art. 26 ust.1 ustawy – Poś),
biorąc pod uwagę potrzeby wynikające z polityki
ekologicznej państwa oraz międzynarodowe i krajowe
wymagania sprawozdawcze, w bloku „stan” przyjęto
następującą strukturę podsystemów:

42



monitoringu jakości powietrza,



monitoringu jakości wód,



monitoringu jakości gleby i ziemi,



monitoringu przyrody,



monitoringu hałasu,



monitoringu pól elektromagnetycznych,



monitoringu promieniowania jonizującego.

Państwowy Monitoring Środowiska zapewnia dane podlegające
udostępnianiu w myśl przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.),
regulujących sprawy swobodnego dostępu do informacji o środowisku.

43

Zgodnie z art. 23 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska Główny
Inspektor Ochrony Środowiska jest odpowiedzialny za opracowywanie
wieloletnich programów Państwowego Monitoringu Środowiska
obejmujących zadania wynikające z odrębnych ustaw, zobowiązań
międzynarodowych oraz innych potrzeb wynikających z polityki
ekologicznej państwa. Programy PMŚ są opracowywane od 1991 roku
(program na lata 2010-2012 jest siódmym z kolei i trzecim
realizowanym w cyklu trzyletnim).
Na poziomie krajowym zadania PMŚ wykonuje Główny Inspektor
Ochrony Środowiska przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony
Środowiska. (www.gios.gov.pl).

44

Na poziomie województw zadania Inspekcji
Ochrony Środowiska związane z PMŚ w imieniu
wojewodów wykonują wojewódzcy inspektorzy
ochrony środowiska przy pomocy wojewódzkich
inspektoratów ochrony środowiska. Ich zadania i
kompetencje określa art. 3 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o
Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 1991 r. Nr 77, poz.
335 z późn. zm.) i przepisach odrębnych.

Dziękuje