Zaburzenia nawyków i popędów.
Zaburzenia odżywiania
Zaburzenia nawyków i popędów -
uwagi wstępne
Mechanizm patogenezy objaśniany
teorią popędów
Powtarzanie działań bez racjonalnej
motywacji, prowadzące do
uzyskania przyjemności i uwolnienia
od napięcia
Zazwyczaj działania szkodzą osobie
Impuls nie poddający się kontroli
Patologiczny hazard F63.0 wg DCR-10
A - dwa lub więcej epizodów w ciągu
ostatniego roku
B - hazard nie przynosi zysku, ale jest
kontynuowany pomimo dyskomfortu
C- intensywne pragnienie gry, niezdolność
do opanowania siłą woli
D - pochłonięcie wyobrażeniami i
myśleniem dotyczącym gry i okoliczności
towarzyszących
Piromania F63.1 wg DCR-10
A. Dwa lub więcej aktów podpalenia
bez uchwytnych motywów
B. Intensywny popęd do podpalenia z
uczuciem napięcia i ulgi po
podpaleniu
C. Pochłonięcie myśleniem i
wyobrażeniami dotyczącymi ognia
(np. wypatrywanie pożaru)
Kleptomania F63.2 wg DCR-10
A. Dwie lub więcej kradzieże bez
uchwytnego motywu zysku dla
siebie lub innych osób (kradzież
przedmiotu, bo się podoba, a nie
dlatego, że jest wartościowy)
B. Intensywny popęd do kradzieży z
uczuciem napięcia przed kradzieżą
i ulga po dokonaniu kradzieży
Trichotylomania F 63.3
A. Zauważalna utrata włosów
spowodowana przez uporczywe i
nawracające wyrywanie sobie włosów
B. Odczuwanie intensywnego popędu do
wyrywania sobie włosów z uczuciem
napięcia i ulgi
C. Wcześniej nie występowało zapalenie a
skóry, a wyrywanie włosów nie jest
reakcją na urojenia i omamy
Zaburzenia odżywiania - uwagi ogólne
Wieloczynnikowy mechanizm patogenezy i
etiologii
Czynniki osobowościowe
Czynniki biologiczne (genetyczne,
neurochemiczne, hormonalne)
Czynniki rodzinne
Czynniki społeczno-kulturowe
Jadłowstręt i bulimia mogą zmieniać obraz
kliniczny (może wystąpić upodobnianie się),
ale mają najczęściej inną etiologię.
Czynniki osobowościowe
Przy anoreksji:
Wysoki poziom aspiracji, niezależny od realnych
możliwości
Wysoki poziom tłumionej agresji.
Perfekcjonizm, obsesyjność, wytrwałość
Skłonność do unikania urazów
Przy bulimii:
Impulsywność i labilność emocjonalna
Podatność na inne zaburzenia kontroli zachowań
impulsywnych (skłonność do hazardu, nadużywanie
leków, lekkomyślne znajomości)
Podobnie jak przy bulimii może występować
perfekcjonizm i obsesyjność
Czynniki biologiczne
W anoreksji wskazuje się na uwarunkowania
genetyczne (dziedziczność - do 60%),
nieprawidłowe funkcjonowanie neuroprzekaźników i
neuromodulatorów oraz zaburzenia trzech osi
hormonalnych (trudno oszacować w jakim stopniu są
to przyczyny, a nie skutki choroby)
W bulimii występują uwarunkowania genetyczne
(dziedziczność -30-60%), istnieją dowody na spadek
aktywności receptorów podwzgórzowych serotoniny,
zaburzenia hormonalne występują, ale mają z reguły
charakter wtórny
Czynniki rodzinne
Potwierdzono związek anoreksji z problemami w systemie rodzinnym na poziomie relacji między rodzicami i między osobą chorą i każdym z
rodziców z osobna. Wskazuje się na unikowe sposoby rozwiązywania konfliktów, sztywność relacji, posługiwanie się nadmiernym wiązaniem
i blokowanie procesu uzyskiwania autonomii.
Badania wskazują na mniej specyficznych nieprawidłowości w rodzinach z bulimią. Rodzinne czynniki ryzyka w tym wypadku to:
chaotyczny model funkcjonowania sytemu
rodzinnego, rodzina rozbita, patologie w rodzinie
(uzależnienia, zaburzenia kontroli impulsów)
Czynniki społeczno-kulturowe
Wzrost zachorowalności na anoreksję wynika
m.in. z tego, że społeczeństwa krajów
rozwiniętych silnie kształtują nawyki dietetyczne
oraz promują model urody oparty na szczupłej
sylwetce. Zachowanie kontroli nad figurą kojarzy
się z sukcesem życiowym.
Bulimia również występuje w krajach dobrobytu;
może stanowić próbę pogodzenia dwóch
dominujących tendencji kulturowych: do
nieograniczonej konsumpcji i do sukcesu
życiowego (wyobrażonego jako bycie szczupłym
i zdrowym)
Zaburzenia odżywiania się wg
ICD-10 (F 50) - kryteria diagnostyczne
F 50.0 Jadłowstręt psychiczny
Spadek wagi lub brak przybytku wagi, prowadzący do masy
ciała niższej co najmniej o 15% od oczekiwanej
Spadek wagi jest osiągany poprzez unikanie tuczących
pokarmów oraz dodatkowo: wymioty lub ćwiczenia lub
przyjmowanie leków (np. przeczyszczających)
Zaburzony obraz własnego ciała, samoocenianie się jako
osoby otyłej, zaburzający strach przed przytyciem, który
prowadzi do narzucania sobie niskiego progu masy ciała
Zaburzenia hormonalne (np. zanik miesiączkowania)
DSM-IV uwzględnia dwa podtypy jadłowstrętu: restrykcyjny
(stałe ograniczanie podaży kalorii) oraz bulimiczny
(sporadyczne ataki objadania się i stosowanie środków
przeczyszczających)
Kryteria diagnostyczne c.d.
F 50.2 Żarłoczność psychiczna
Nawracające epizody przejadania się (co najmniej 2 razy
tygodniowo w ciągu 3 miesięcy)
Utrzymywanie się uporczywej koncentracji na jedzeniu i
odczuwanie przymusu jedzenia
Przeciwdziałanie „tyciu” poprzez co najmniej jedną z metod:
prowokowanie wymiotów, środki przeczyszczające, głodówki,
leki obniżające łaknienie
Zaburzająca obawa przed otyłością, samoocenianie siebie
jako osoby otyłej
Wg DSM IV epizody objadania się charakteryzują się jedzeniem
w krótkim czasie (np. 2 godz) takiej ilości pokarmu, która dla
większości ludzi byłaby za duża; jednocześnie występuje
poczucie braku kontroli nad jedzeniem. Wyróżniono typ
„przeczyszczający” i „nieprzeczyszczający”.
Inne kategorie zaburzeń odżywiania
Jadłowstręt psychiczny atypowy
Atypowa żarłoczność psychiczna
Przejadanie się jako reakcja na stres
(otyłość reaktywna)
Wymioty psychogenne