04.04.2012
Temat: Narząd wzroku.
Wstęp
Ściany gałki ocznej.
Ośrodki refrakcyjne.
Narządy dodatkowe.
Oko = gałka oczna + nerw wzrokowy
Ad.1
Gałka oczna otoczona pochewką zwaną torebką Tenona jest pogrążona w tkance tłuszczowej oczodołu. Składa się ona z wycinku 2 kul o różnym promieniu. Segment przedni w postaci 1/6 obwodu to rogówka (cornea), a segment tylny 5/6 obwoduto twardówka (sclera). Częśc pośrednia między nimi to rąbek twardówki (limbus sclere). W rąbku przebiega zatoka żylna twardówki (sinus venosus sclere) zwana kanałem Schlemma. Gałka oczna zawiera nieskończenie wiele południków, które łączą biegun rogówkowy z biegunem twardówkowym. Równik (equator) w liczbie 1 opasuje gałkę oczną w jednakowej odległości między biegunami. Odległośc między 2 biegunami to tzw. oś optyczna. Oś optyczna nie pokrywa się z osią oczodołu. Kąt między osią optyczną a osią oczodołu wynosi 23 stopnie. W osi oczodołu przebiegają nerwy wzrokowe. Wejście nerwu wzrokowego jest 3mm donosowo od bieguna tylnego. Gałka oczna jest narządem wydrążonym, czyli zawiera ścianę i jamę w postaci 3 komór. Ścianę tworzą 3 błony: włóknista, naczyniowa i nerwowa. W części przedniej gałki ocznej buduje tylko błona włóknista, czyli rogówka. Komora przednia i tylna wypełnione są cieczą wodnistą ( humor aquosus). Komora szklista (camera vitrea) jest wypełniona przez ciałko szkliste (corpus vitrea) które nie ma zdolności regeneracyjnych. Jego ubytek jest zastępowany cieczą wodnistą. Komora przednia jest ograniczona z przodu przez rogówkę a z tyłu przez tęczówkę (iris) oraz powierzchnię przednią soczewki. Przez otwór w tęczówce, czyli źrenicę (pupilla) ciecz wodnista przepływa z komory tylnej do komory przedniej, a potem wchłania się w kącie tęczówkowo-rogówkowym do zatoki żylnej twardówki (pierścień, który otacza rogówkę). Komora tylna jest ograniczona od przodu przez ścianę tylną tęczówki, od boku ciało rzęskowe (corpus ciliare), z tyłu ciało szkliste, jego błona (membrana hyaloidea), przyśrodkowo torebka soczewki. Ciało szkliste jest objęte ze wszystkich stron przez błonę szklistą.
Podczas rozwoju płodowego ciało szkliste jest zaopatrywana przez tętnice ciała szklistego od tętnicy środkowej siatkówki. Na kilka tygodni przed porodem tętnica ta zanika i ciało szkliste jest pozbawione tworów nieprzepuszczających światło.
Ad.2
Błona włóknista (tunica fibrosa) składa się z 3 części: rogówki (cornea), rąbka twardówki (limbus sclere) i twardówki (sclera).
Rogówka jest bardziej wypukła niż twardówka na podobieństwo szkiełka od zegarka. Rogówka w odróżnieniu do twardówki nie posiada naczyń krwionośnych ani limfatycznych, ale za to jest bardzo silnie unerwiona. W razie uszkodzeń rogówki napełzają do niej naczynia krwionośne od spojówki i przestaje by przezroczysta.
Twardówka jest grubą nieprzezroczystą błoną o białawym zabarwieniu, która spełnia funkcję ochronną dla gałki ocznej i stanowi miejsce przyczepu mięśni prostych i skośnych. W miejscu w którym nerw wzrokowy opuszcza gałkę oczną występuje ona w postaci blaszki sitowej (lamina cribrosa sclere). Rogówka składa się z 5 warstw (podac warstwy z bochenka :D). Na całym obszarze występują sploty nerwowe. Jest bardzo silnie unerwiona czuciowo. Zatoka żylna twardówki wypełniona jest cieczą wodnistą. Przyjmuje ciecz wodnistą a odchodzi od niej 4 lub 6 żył wirowatych, w których płynie krew żylna.
Błona naczyniowa (tunica vasculosa) składa się z 3 części: naczyniówki (choroidea), ciała rzęskowego i tęczówki (iris).
Błona naczyniowa zawiera naczynia rzęskowe długie i krótkie, które zaopatrują twardówkę, ciało rzęskowe i tęczówkę a nie zaopatrują siatkówki.
Ciało rzęskowe składa się głównie z mięśnia rzęskowego, który zawiera włókna gładkie podłużne, czyli południkowe i włókna okrężne i skośne. Wysyła ono ku soczewce wyrostki rzęskowe. Wyrostki te łączą się z soczewką poprzez tzw. więzadło Zinna przenosząc działanie mięśnia rzęskowego na soczewkę. Skurcz mięśni południkowych spłaszcza soczewkę (patrzenie w dal). Skurcz włókien okrężnych zmniejsza napięcie na więzadła Zinna i soczewka uwypukla się. Wyrostki rzęskowe ciała rzęskowego produkują ciecz wodnistą.
Tęczówka kształtem przypomina stożek ścięty, którego podstawa łączy się z ciałem rzęskowym. Mniejsza podstawa stanowi źrenicę. Tęczówka jest silnie unaczyniona i ma 2 pierścienie tęczówki: mniejszy przy końcu źrenicznym i większy przy połączeniu się z ciałem rzęskowym. W tęczówce znajdują się również 2 mięśnie gładkie: zwieracz źrenicy o przebiegu okrężnym i bardziej powierzchownie niż rozwieracz źrenicy (dilator pupille). Rozwieracz ma układ promienisty. Zwieracz jest unerwiony parasympatycznie przez nerw III, a rozwieracz sympatycznie. Powierzchnia tylna tęczówki jest wysłana siatkówką. Medriasis - rozszerzenie źrenicy. Błona nerwowa , czyli siatkówka (retina) jest wypustką tak jak nerw wzrokowy międzymózgowia. Kontynuacją siatkówki jest właśnie nerw wzrokowy. Siatkówka powleka od wewnątrz błonę naczyniową, a więc ma 3 części: naczyniówkowa (chorioidea), rzęskowa (ciliaris), tęczówkowa (iridica). Tylko część naczyniówkowa jest częścią wzrokową siatkówki (pars optica retinea). Pozostała część, czyli ślepa (pars ceca retinea) jest utworzona przez jej część rzęskową i tęczówkową. Częśc wzrokowa ma 10 warstw, część ślepa 2. Miejsce pprzejścia - ten uskok następuje nagle i nazywa się rąbkiem siatkówki (ora serrata). Rąbek siatkówki to granica między częścią wzrokową a częścią ślepą siatkówki. Odpowiada mu przejście naczyniówki w ciało rzęskowe (leży na tym samym poziomie).
Miejsce gdzie nerw wzrokowy opuszcza siatkówkę to plamka ślepa (macula ceca), czyli tarcza nerwu wzrokowego. Siatkówka ma swoje własne unaczynienie nie mające nic wspólnego z naczyniówką. Najlepsze miejsce widzenia jest w plamce żółtej, gdzie dochodzi oś optyczna.
Siatkówka składa się z 10 warstw, ale najważniejsze warstwy dla widzenie to warstwy 4, 6, 8. Czopki i pręciki leżą w warstwie 4 licząc od zewnątrz. Czopki i pręciki leżą najbliżej naczyniówki. Stanowią 1 neuron drogi wzrokowej. 2 neuron to komórki dwubiegunowe siatkówki w 6 warstwie. Komórki zwojowe siatkówki leżą w 8 warstwie i oddają akson, które tworzą nerw wzrokowy. W siatkówce jest 20 razy więcej pręcików niż czopków. Ok 120mln pręcików i 6mln czopków. Czopki to receptory widzenia barwnego a pręciki widzenia konturowego (o zmierzchu). W plamce żółtej są warstwy tylko od 1 do 4 a inne zanikają. Składa się ona głównie z czopków.
Ad.3
Ośrodki łamiące światło to rogówka, ciecz wodnista, soczewka i ciało szkliste. Zdolność łamiąca gałki ocznej wynosi 58D z czego na rogówkę przypada 42D. Zdolność łamiąca soczewki zmienia się w zależności od jej kształtu a inne są stałe. Struktury beznaczyniowe jak rogówka i soczewka są odżywiane przez ciecz wodnistą. Jest ona wytwarzana z przesączu przez ciało rzęskowe. Jaskra - zwiększone ciśnienie śródgałkowe przy braku odpływu cieczy wodnistej przez żyły wirowate.
Soczewka składa się z jądra i kory. Zarówno jądro jak i kora mają budowę warstwową przypominając budową cebulę i powleczona jest torebką. Ma biegun przedni i tylny ale promień krzywizny części przedniej jest większy (jest mniej wypukła). Soczewka ma jeden równik. Wokół równika dochodzą wyrostki rzęskowe z więzadła Zinna. Wszystkie te struktury kąpią się w cieczy wodnistej. Soczewka ma zdolność łamiącą 15D.
Ad.4
Mięśnie gałki ocznej (gałkoruchowe) występują w liczbie 7: 4 proste górny, dolny, przyśrodkowy i boczny, 2 skośne górny i dolny i dźwigacz powieki górnej. Z wyjątkiem mięśnia skośnego dolnego mięśnie te tworzą koszyczek dla gałki ocznej, którego szczyt tworzy pierścień ścięgnisty wspólny (annulus tendineus communis). O ile mięśnie proste przyczepiają się przed równikiem o tyle skośne za nim.
Powięzie gałki ocznej. Powięź powlekająca ścianę oczodołu nazywa się okostną oczodołu. Łączy się z obu tarczkami powiekowymi. Gałka oczna jest objęta pochewką Tenona. Ta powięź Tenona jest najsilniejsza przyśrodkowo, na dole i z boku tworząc jakby nosidełko dla gałki ocznej zwane czasem więzadłem wieszadłowym gałki ocznej. Częśc włókien ścięgnistych prostego bocznego i przyśrodkowego wytwarza tzw. więzadła kontrolujące, które zapobiegają nadmiernej rotacji zewnętrznej albo wewnętrznej. Spojówka (coniunctiva) tworzy sklepienie górne i dolne worka spojówkowego. Spojówka zawiera szczególnie dużo gruczołów, które się nazywają komórkami Goblera. Kształt w danej chwili szpary powiek zależy od działania od m. dźwigacza powieki górnej i m. okrężnego oka.
Przyśrodkowo w kącie szpary ocznej (cantus medialis) znajduje się wysepka skóry z gruczołami potowymi i łojowymi zwana mięskiem łzowym. Łzy są produkowane w gruczole łzowym położonym w części górno-bocznej oczodołu. Częśc głęboka gruczołu leży nad dźwigaczem powieki górnej a część powierzchowna pod dźwigaczem powieki górnej. Przewody wyprowadzające tych gruczołów przechodzą przez część powierzchowna gruczołu. Po usunięciu części powierzchownej, część głęboka również przestaje działac. Przewodami wyprowadzającymi łzy dostają się do worka spojówkowego skąd przez mruganie rozprowadzane są po części przedniej gałki ocznej wytwarzając na niej tzw. film łzowy. Następnie łzy zbierają się w kącie przyśrodkowym szpary ocznej gdzie na obu powiekach górnej i dolnej są punkty łzowe. Skupisko łez w kącie przyśrodkowym nazywa się jeziorkiem łzowym (lacus lacrimalis) i uchodzą do woreczka łzowego leżącego w bruździe łzowej ograniczonej przez crista lacrimalis ant. I post.. Woreczek łzowy to ślepe zakończenie górne przewodu nosowo łzowego, który uchodzi do przewodu nosowego dolnego.