PRAWO FINANSOWE - WYKŁADY.
Wykład z dnia 27.04.2012 r.
Kryteria klasyfikacji dochodów publicznych.
Klasyfikacja dochodów publicznych jest rozbudowana.
Kryterium podmiotowe.
To kryterium bierze pod uwagę podmioty od których dochody publiczne są pobierane.
I z punktu widzenia tego kryterium dochody publiczne dzieli się na:
Dochody pobierane od osób fizycznych
Dochody pobierane od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej
Teoretycznie większość dochodów publicznych może być pobierana od obu tych podmiotów , nie mniej można nawet należy odrębność tych podmiotów w tej klasyfikacji teoretycznej uwzględnić.
Dlatego, że do kryterium przesądza o odmiennym sposobie pobierania tych dochodów , stosowaniu innych zwolnień czy innego rodzaju ulg.
Kryterium budżetu.
Chodzi tu mianowicie o rodzaj budżetu do którego są dochody odprowadzane.
Z tego punktu widzenia dzielimy dochody na:
Dochody budżetu państwa
Dochody budżetów samorządowych
Ten podział z punktu widzenia budżetu ma także swoje prawidłowości tzn. podział dochodów między dochody budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnego czy samorządów terytorialnych powinien być dokonany w taki sposób aby obu tym budżetom zapewnić wystarczające środki finansowe na realizację zadań które są przewidziane przez państwo i samorządy terytorialne.
Stąd też często się mówi w kontekście tego podziału że wyłącznie formalne wyposażenie organów samorządowych choćby nawet w szeroki zakres uprawnień i obowiązków ale bez prawnego wyposażenia tych organów środki finansowe którymi mogą realnie dysponować stwarzałby tylko iluzję samodzielności tych podmiotów .
Czyli chodzi o realne wyposażenie obu tych budżetów w środki finansowe którymi mogą rozporządzać w celu realizacji zadań które im przysługują a nie tylko o wyposażenie formalne uprawnienia i obowiązki które stwarzałyby wyłącznie bez realnych środków finansowych pewną iluzję co do samodzielności tych podmiotów.
Kryterium funkcji.
Funkcje czyli zadania tych podmiotów .
Z tej perspektywy dochody publiczne dzieli się na:
Dochody zasadnicze
To są takie dochody których głównym celem jest cel fiskalny, tzn. dochody zasadnicze dostarczają państwu czy samorządom wspomnianym wcześniej środków pieniężnych niezbędnych do realizacji zadań.
Dochody uboczne
To są tego typu dochody których podstawowym zadaniem jest realizacja celu innego niż fiskalny , np.: może być to cel o charakterze represyjnym czy prewencyjnym, czyli grzywny, kary pieniężne , mandaty itd.
Kryterium tzw. ostatecznego pobrania dochodów .
Z punktu widzenia tego kryterium wyróżnia się:
Dochody bezzwrotne
To są tego typu dochody które raz uiszczone na rzecz państwa czy samorządu nie zostają zwrócone podmiotowi od którego zostały pobrane czyli : podatki, opłaty, cła.
Dochody zwrotne
To są takie dochody które stanowią przejściowe zasilenie budżetu , dlatego że po ustalonym okresie powinny one być temu podmiotowi od którego te dochody otrzymano, powinny być zwrócone np.: pożyczki i kredyty.
Kryterium tzw. wzajemnego świadczenia.
Jest tego rodzaju kryterium które opiera się na świadczeniu w wzajemnym ale jest to świadczenie które pochodzi ze strony podmiotu prawa publicznego .
Polega na tym, że jeżeli wpłacający podmiot tzn. podmiot który uiszcza jakąś kwotę pieniężną na rzecz państwa czy samorządu , jeżeli otrzymuje od tego podmiotu świadczenie wzajemne czyli jakąś czynność urzędową czy jakąś usługę to w takiej sytuacji mamy do czynienia z dochodem o charakterze odpłatnym.
Natomiast jeżeli podmiot prawa publicznego pobierając dochód nie daje żadnego świadczenia wzajemnego tak jak ma to miejsce w przypadku podatku to mamy do czynienia z dochodem nieodpłatnym.
Kryterium dochodów ekwiwalentnych i nie ekwiwalentnych.
I ten dochód odpłatny ma także swój podział, mianowicie może mieć :
charakter ekwiwalentny
charakter nie ekwiwalentny
Rozróżnienie na dochód odpłatny ekwiwalentny i nie ekwiwalentny opiera się na stosunku świadczenia ze strony państwa lub samorządu do wielkości samych dochodów .
To kryterium odpłatności podzielone na odpłatność ekwiwalentną i nie ekwiwalentną opiera się na pewnym stosunku wartości tego wzajemnego świadczenia do wielkości samego dochodu.
I w sytuacji w której wzajemne świadczenie ze strony podmiotu prawa publicznego jest w swojej materialnej wartości porównywalne do wielkości dochodu to ma charakter ekwiwalentny. Tzn. że państwo świadczy wzajemny ekwiwalent .
Natomiast jeśli świadczenie wzajemne materialnie rzecz biorąc to zagadnienie to jeżeli to świadczenie jest z punktu widzenia materialnego nie proporcjonalnie niższe niż wielkość dochodu to dochód ma wprawdzie charakter odpłatny bo świadczenie wzajemne istnieje ale ma wymiar nie ekwiwalentny dlatego że świadczenie nie stanowi ekwiwalentu w stosunku do wielkości dochodu .
Kryterium podziału na tzw. możliwość egzekwowania dochodów.
Mianowicie możemy mówić o dochodach:
Przymusowych
Przymusowe to są takie które mogą być pobrane w drodze administracyjnej egzekucji. Np.: pobrane z wynagrodzenia czy wyegzekwowane w drodze czynności komorniczych . np. : w taki sposób mogą być wyegzekwowane podatki, mandaty czy cła.
Dobrowolnych
To są takie które nie mogą być wyegzekwowany w sposób przymusowy. Zaliczymy tu darowizny.
Kryterium wynikające z przepisów prawa.
Tzn. czy przepisy prawa nakazują popieranie jakiegoś dochodu czy też wyłącznie dają możliwość pobierania tego dochodu po spełnieniu dodatkowych warunków przewidzianych ustawowo.
Można dokonać też podziału dochodów publicznych na:
Obligatoryjne
Fakultatywne
Fakultatywnym dochodem są np.: dochody na rzecz samorządu ale też typu dochody które są prowadzone na podstawie referendum lub rozpisanego np.: wśród mieszkańców gmin .
Kryterium okoliczności pobrania.
Tu dochody możemy podzielić na :
Zwyczajne
Są to dochody pobierane w normalnych sytuacjach, powtarzające się, mają charakter stały.
Nadzwyczajne
Prowadzone w sytuacjach nadzwyczajnych .
Kryterium dochodów powtarzających się bądź sporadycznych.
Dochody powtarzające się
Dochody z tytułu działalności gospodarczej.
Dochody sporadyczne
Dochody sporadyczne, jednorazowo jak zdarzenia, np.: podatek od spadku, darowizny.