Filon z Aleksandrii także Philo Judaeus, Yedidia, Filon Żyd, Filon Aleksandryjski (gr. Φίλων ὁ Ἀλεξανδρεύς Philon ho Aleksandreus, łac. Philo) urodził się przed 10 p.n.e. i zmarł po 40 n.e. - filozof i teolog żydowski, pozostający pod wpływem kultury greckiej, pochodzący z bogatej i wpływowej rodziny. Dzieło filozoficzne Filona jest wielką syntezą myśli greckiej i żydowskiej. Jego brat był bankierem Heroda Agryppy I a bratanek, Tyberiusz Juliusz Aleksander, prokuratorem Judei.
Filon pisał po grecku. Został wychowany w kręgu kultury hellenistycznej i znajdował się pod wpływem takich filozofów jak: Platon, Arystoteles, Posejdonios, neopitagorejczycy. Ich poglądy usiłował pogodzić z prawdami i zasadami religii żydowskiej.
Filon był twórcą nowej, filozoficzno-judaistycznej koncepcji Boga, jako pierwszy sformułował tezę, że zadaniem filozofii jest poznanie Boga. Wcześniej rozważania filozoficzne wychodziły od świata i potem ewentualnie docierały do Boga. Konsekwencją tego jest dualizm świata i Boga. Według Filona Bóg jest jeden, nie ma postaci złożonej - jest bytem jednolitym, niezłożonym (zob. Deus omnia simplex). Jest niezmienny, wieczny, czyli nieograniczony, transcendentny ontologicznie (istniejący ponad światem) i epistemologicznie (niedający się poznać ludzkim zmysłom i rozumowi - teologia negatywna), istniejący sam z siebie. Bóg jednocześnie jest osobą dobrą, wszechpotężną i wszechwiedzącą. Platońskie idee są Jego myślami i siłami. Najpotężniejszym z tych idei - sił jest Logos - pośrednik między Bogiem a światem oraz anioł i syn Boży. To za ich pośrednictwem następuje oddziaływanie na świat materii odwiecznej, materii będącej jednocześnie nosicielem nicości i zła. Materia jest bierna, złożona, wtórna i zmienna.
Myśl filozoficzna Filona nie przyjęła się i nie wywarła wpływu na myślicieli żydowskich, przez których już sama myśl o odwieczności materii została potępiona. Większy rozgłos Filon znalazł wśród filozofów pogańskich - neoplatończyków oraz wśród teologów chrześcijańskich, takich jak: Klemens Aleksandryjski, Orygenes, Święty Ambroży oraz Augustyn z Hippony.
Fundamentem dla Filona jest „Pięcioksiąg” Mojżesza ale nie w oryginalnej wersji, tylko w przekładzie greckim - „Septuaginta”. „Septuaginta”, czyli tłumaczenie Biblii pochodzące z okresu od III do II w. p.n.e. była jedynym oficjalnym przekładem diaspory żydowskiej. Filon uprawiał alegorezę, czyli wyjaśniał Biblię alegorycznie, szukając w niej ukrytych treści filozoficznych. Tekst rozumiany dosłownie dla Filona jest znakiem ukrytej natury, która ujawnia się w alegorii. Metoda interpretacji alegorycznej była w czasach Filona rozpowszechniona w niektórych kręgach żydowskich oraz w środowisku hellenistycznym. W ten sposób gramatycy aleksandryjscy interpretowali Homera i Hezjoda.
Jego pisma zachowały się tylko częściowo.
Filozoficzne:
Quis omnis probus liber est (Każdy człowiek cnotliwy jest wolny),
De aeternitate mundi (O wieczności świata),
Alexander sive de eo quod rationem habeant bruta animalia (Aleksander, czyli o tym, że nierozumne zwierzęta mają rozum),
De providentia (O Opatrzności).
Historyczne:
Contra Flaccum (Przeciw Flakkusowi),
Legatio ad Gaium (Poselstwo do Gajusza),
De virtutibus (O cnotach).
Wśród dzieł apologetycznych:
De vita Mosis (O życiu Mojżesza),
De vita contemplariva (O życiu kontemplacyjnym).
Egzegetyczne i teologiczne:
De Abrahamo
De Josepho
De migratione Abrahami
Quod Deus Sit Immutabilis
Quaestiones in Exodum
Quaestiones in Genesim