DOBRA OSOBISTE - POJĘCIE I RODZAJ

Dobra osobiste - pojawiają się wielokrotnie w przepisach Kodeksu cywilnego oraz w innych aktach prawnych. Dobra osobiste są to niemajątkowe, indywidualne wartości świata uczuć, stanu życia psychicznego człowieka (S. Grzybowski).

Dobrami osobistymi człowieka są w szczególności:

1. zdrowie

2. wolność

3. cześć (godność i dobre imię)

4. swobodę sumienia

5. nazwisko lub pseudonim

6. wizerunek

7. tajemnicę korespondencji

8. nietykalność mieszkania

9. twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską.

Cechy dóbr osobistych:

1. Dobra osobiste są wartościami wysoko cenionymi przez ustawodawcę oraz społeczeństwo. Dobra osobiste są dobrami chronionymi prawem. Konstrukcja tych dóbr odwołuje się do wartości moralnych uznanych w społeczeństwie.

2. Dobra osobiste są atrybutem każdej osoby fizycznej. Ze względu na charakter dóbr osobistych są one nieodłącznie związane z człowiekiem bez względu na jego wiek, stan zdrowia czy psychiki. Istotną cechą dóbr osobistych jest ich ścisły związek z podmiotem, któremu służą.

3. Dobra osobiste są wartościami o charakterze niezbywalnym i niedziedzicznym. Następstwem ścisłego powiązania dóbr osobistych z podmiotem jest wygaśnięcie wszystkich dóbr osobistych z chwilą ustania istnienia podmiotu, któremu służyły. Stąd też moment śmierci człowieka oznacza też, w zasadzie, ustanie ochrony jego dóbr osobistych. Nie oznacza to jednak, że poza wszelką ochroną pozostaje pamięć o osobach już nieżyjących. Osoby im bliskie mogą domagać się ochrony własnych dóbr osobistych związanych na przykład z kultem pamięci osoby najbliższej. Dobra osobiste jako ściśle związane z osobą nie mogą być przenoszone na inne osoby, bowiem nie dają się oddzielić od podmiotu, któremu służą. Podobnie roszczenia służące ochronie dóbr osobistych są nieprzenoszalne.

4. Dobra osobiste są wartościami o charakterze niemajątkowym. Dobra osobiste nie dają się wprost wyrazić w kategoriach ekonomicznych, co nie przekreśla faktu, że reperkusje ich naruszenia mogą się odbijać w sferze majątkowej.

5. Dobra osobiste jako wartości obiektywne.

6. Dobra osobiste są wartościami o zmiennym zakresie. Dobra osobiste są odczuwane i uznawane w danym konkretnym społeczeństwie. Wraz ze zmianami warunków życia społecznego i ewolucją poglądów dotyczących dóbr osobistych - zmienia się ich zakres.

Za dobro osobiste uznawana jest sfera życia prywatnego jednostki czy inaczej sfera prywatności. Jest ona wymieniana w przepisach Konstytucji RP (art. 47, 51, 76), w której dobro to uzyskało wysokie uznanie. Przepis wyraźnie statuuje zakaz naruszania „prywatnej sfery życia” bez zgody osoby zainteresowanej, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działalnością publiczną danej osoby.

Naruszeniem prywatności jest już samo zachowanie godzące w spokój psychiczny człowieka, przejawiające się w podsłuchiwaniu, śledzeniu, filmowaniu, nagrywaniu wypowiedzi, nawet jeśli nie zostaną później opublikowane.

Kolejnym dobrem osobistym, o którym mówi się, że poszerza katalog z art. 23 KC, jest integralność seksualna, w piśmiennictwie nazywana również swobodą życia seksualnego czy też czystością. Podstawy do wyodrębnienia integralności seksualnej jako dobra osobistego człowieka istnieją zarówno w porządku prawnym (wyraźnie wspomina o niej art. 445 § 2 KC), jak i w opinii społecznej.

POJĘCIE PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

Prawo własności intelektualnej - nazywane jest prawem na dobrach niematerialnych. Normy te zawarte są głównie w prawie cywilnym.

Dobra niematerialne - to dobra występujące w obrocie cywilno-prawnym, które nie posiadają postaci materialnej, dlatego stanowią one wynik twórczości artystycznej, naukowej i wynalazczej.

Własność intelektualna - to wytwory ludzkiego umysłu mające charakter niematerialnej i nie będącej rzeczami, należą do nich, np.: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe (np. BMW, Mercedes, Pepsi Cola), odkrycia naukowe, oznaczenia, utwory literackie, artystyczne, naukowe, programy komputerowe.

FORMY I ZAKRES OCHRONY INTELEKTUALNEJ

Formy i zakres ochrony własności intelektualnej dzielimy na:

1. niesformalizowane - ochrona powstaje automatycznie bez spełnienia jakichkolwiek formalności, np. prawa autorskie do utworu i prawa pokrewne.

2. Sformalizowane - polegają na ochronie w oparciu o prawa wyłączne, udzielane przez właściwy urząd patentowy w trybie rejestracji, np. patent na wynalazek, prawo ochronne na znak towarowy, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji topografii scalonej (komputery), prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego.

PRAWO AUTORSKIE

Pierwsza istota ochrony prawami autorskimi polega na tym, że dany utwór jest przedmiotem prawa autorskiego nawet wtedy, gdy ma postać nieukończoną.

Druga istota polega na tym, że wyłączne prawo do korzystania z utworu przysługuje tylko twórcy, nie musi on spełniać żadnych formalności.

Rodzaje praw autorskich:

1. autorskie prawa osobiste obejmują:

• autorstwo utworu

• oznaczenia utworu (imię i nazwisko autora)

• nienaruszalność treści i formy

• decyzja o jego pierwszym publicznym udostępnieniu

• prawo do wynagrodzenia

• nadzór nad sposobem korzystania z utworu

2. autorskie prawa majątkowe obejmują:

• prawo do wynagrodzenia

• zwielokrotnienie utworu

• prawo do rozpowszechniania

• prawo czerpania korzyści z obrotu utworem

Zakres ochrony własności intelektualnej:

1. autorstwo - niezależnie od okoliczności

2. ochrona terytorialna - uzależnione na jakim terytorium wydaje czy pisze książki, prawa państwa kraju w którym mieszka autor

3. ochrona pod względem czasowym

4. ochrona pod względem formalnym - konkretne przepisy regulują bądź umowa. Zasada swobody umów - podmioty podejmują decyzje czy dana umowa ma być, np. kradzież własności intelektualnej. Kradzież własności intelektualnej to najpoważniejsze naruszenie praw autorskich, może polegać na np. przywłaszczeniu cudzego autorstwa do całości utworu lub jego części, albo włączeniu do swego utworu fragmentów utworu innych osób bez zaznaczenia tego albo też wykorzystania fabuły i kluczowego pomysłu. Przykładem kradzieży własności intelektualnej może być plagiat.

Powielanie i rozpowszechnianie utworów chronionych - programy komputerowe i utwory muzyczne, wideopiractwo.

Na jakich zasadach autorskie prawa majątkowe mogę przejść na inne osoby?

Odp. Prawa dziedziczne oraz umowa.

Jakie utwory wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji?

Odp. Już rozpowszechnione, krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów oraz mowy wygłaszane na publicznych zebraniach.

Po ilu latach gasną autorskie prawa majątkowe?

Odp. Po 70 latach od śmierci twórcy.

Jakie utwory nie stanowią prawa autorskiego?

Odp. Akty normatywne (rozporządzenia, ustawy), urzędowe dokumenty, opublikowane opisy patentowe lub ochronne oraz proste informacje prasowe.

Komu przysługują autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego?

Odp. Każdemu wykonawcy, producentowi oraz wydawcy.

Kiedy utwór nazwiemy utworem opublikowanym?

Odp. Gdy został zwielokrotniony a jego egzemplarze zostały udostępnione publicznie.

Co to jest własność przemysłowa?

Odp. Wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, know-how.

Wynalazki - przedmiotem wynalazku może być tylko rozwiązanie techniczne. Musi to być rozwiązanie nowe ale na skalę światową, musi się nadawać do przemysłowego stosowania. Za wynalazki nie uznaje się: metody matematyczne, teorie naukowe, wytwory o charakterze estetycznym.

Wynalazki wyłączone z ochrony:

1. takie, które byłyby sprzeczne z porządkiem publicznym lub innymi obyczajami;

2. odmiany roślin i rasy zwierząt;

3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt.

Wzór użytkowy - to nowe i użyteczne rozwiązanie techniczne dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.

Wzór przemysłowy - to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części nadana w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu (opakowania, symbole graficzne, pisma typu graficznego).

Topografie układów scalonych - rozwiązanie polegające na przestrzennym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest aktywny oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.

Know-how - np. Metody kontroli, ulepszenia i udoskonalenia.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - 16.04.1993 r.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorstwa lub klienta (przedsiębiorcy).

Przedsiębiorcą w rozumieniu tej ustawy jest każda osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która prowadząc chociażby ubocznie działalność zarobkową lub zawodową uczestniczy w działalności gospodarczej.

Czyny nieuczciwej konkurencji to w szczególności:

1. oznaczenie przedsiębiorstwa wprowadzające w błąd;

2. wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług;

3. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa;

4. nakłanianie do niewykonania umowy lub obowiązków pracowniczych;

5. naśladownictwo produktu;

6. rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji;

7. utrudnianie dostępu do rynku;

8. promocja;

9. system argentyński.

Odpowiedzialność z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji:

1. odpowiedzialność cywilna - przykłady: zaniechanie niedozwolonych działań, usunięcie skutków tych działań, naprawienie wyrządzonej szkody (np. moralne), wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści;

2. odpowiedzialność karna - przykłady: kara grzywny, ograniczenie wolności i pozbawienie wolności do lat 8.

---