Metoda pracy w nadzorze
,, Tak jak nie istnieje uniwersalny lek na wszystkie choroby, tak również nie ma uniwersalnej recepty na wszelkie objawy niedostosowania społecznego, dysfunkcji rodziny czy też innych niepożądanych zjawisk społecznych.”
Konieczne jest więc zastosowanie odpowiedniej metody, która zapewni zindywidualizowane podejście zarówno do osób jak i do ich problemów. Takie wymagania spełnia niewątpliwie casework czyli praca z indywidualnym przypadkiem.
M. Heine rozróżniła 4 modele wykonywania nadzorów ( badając warunki efektywności nadzorów sprawowanych nad nieletnimi przez kuratorów społecznych):
Nadzór pozorny- aktywność kuratora sprowadza się do składania (w terminie) sprawozdań, zawierających bardzo często ogólnikowe informacje o podopiecznym. Ten sposób powinien być wykluczony z klasyfikacji nadzorów
Model kontrolno - informacyjny - kurator koncentruje się na kontroli wyznaczonych przez sąd kierunków funkcjonowania rodziców i małoletniego bądź nieletniego; ukazując możliwe następstwa wywołane niezrealizowaniem obowiązków nałożonych przez sąd lub nieprzestrzeganiem pewnych zasad postępowania.
Model kontrolno - opiekuńczy - kurator kontroluje poczynania podopiecznych oraz ingeruje w środowisko wychowawcze, eliminując negatywne czynniki mogące mieć wpływ na sytuację podopiecznego.
Model terapeutyczno - opiekuńczy - najbardziej zbliżony do modelu casework. Kurator jest osobą udzielającą rady i wsparcia, a nadzór przez niego sprawowany ma prowadzić do samowychowania podopiecznego dla dobra własnego i społeczności.
Zasady pracy kuratora w nadzorze prowadzonym metodą casework:
Zasada ,,twarzą w twarz". Treść jej reguły nakazuje kuratorowi wytworzyć silne pozytywne więzi emocjonalne między kuratorem a nieletnim. Istnienie tych więzi stanowi zasadniczy warunek oddziaływań wychowawczych.
Zasada akceptacji stwierdza, że należy akceptować nieletniego takim, jakim on jest.
Zasada optymizmu pedagogicznego, której mottem jest wiara w człowieka i jego zdolność do zmiany zachowań, postaw, a także hierarchii wartości przy wsparciu ze strony otoczenia i kuratora
Zasada respektowania ma doprowadzić do zmotywowania jednostki, tak , aby ona sama chciała skorygować swoje życie. Nie należy więc stosować zewnętrznych nacisków
Zasada indywidualizacji polega na indywidualnym podejściu do każdego podopiecznego oraz jego rodziny. Każdy bowiem ma specyficzne właściwości i problemy.
Zasada współuczestnictwa, zgodnie z nią kurator powinien czynnie pomagać podopiecznemu.
Zasada kompleksowego traktowania odnosi się zarówno do psychologicznego i socjologicznego jak i filozoficznego aspektu przypadku. Kurator zatem powinien zwracać uwagę na wszelkie uwarunkowania, które oddziałują na sytuację podopiecznego.
Zasada kształtowania perspektyw wymaga od kuratora podejmowania takich działań, które ukształtują u podopiecznego umiejętności planowania przyszłości, wyznaczania sobie celów, a także konsekwencji w ich realizacji.
Zasada współpracy ze środowiskiem oznacza konieczność współpracy kuratora z instytucjami środowiskowymi. Ułatwia to jednostce włączenie się do normalnego życia oraz przyspiesza przyswajanie społecznie akceptowanych norm.
Zasada systematyczności, której istotą jest planowanie, konsekwentność, regularność spotkań kuratora z podopiecznym oraz podporządkowanie czynności wychowawczych zaplanowanym celom.
Zasada szybkości polegająca na szybkości podjęcia przez kuratora nadzoru nad jednostką, a także natychmiastowej reakcji na wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu podopiecznego.
Zasada praworządności i humanizmu ogranicza samowolę kuratora w postępowaniu z podopiecznym; nie może on poniżać godności osobistej nieletniego czy tez stawiać mu bezpodstawnych zarzutów.
Etapy pracy kuratora w nadzorze:
W sprawowaniu nadzoru możemy wyróżnić 3 fazy postępowania:
fazę diagnozy przypadku nazywaną także fazą ustalenia sytuacji wyjściowej, która ma na celu bardzo dokładne rozpoznanie przypadku objętego nadzorem oraz odpowiedzenie na pytania:
- co jest?
- dlaczego jest to, co jest?
- jak można to zmienić?
Kurator zobowiązany jest:
określić przejawy zaburzeń czy też dysfunkcji
podać stopień ich nasilenia
podać problemy, z którymi boryka się podopieczny i przyczyny tych problemów
fazę opracowania planu pracy tzn. programowania oddziaływań naprawczych wobec podopiecznych, która jest wypadkową takich elementów jak:
- diagnoza przypadku
- wiedza pedagogiczna
- doświadczenia zawodowe kuratora
- środowiskowe i lokalne zasoby wsparcia, opieki, terapii
Program powinien być:
ukierunkowany na dany przypadek,
konkretny
realistyczny (ważny jest udział podopiecznego w ustalaniu planu)
elastyczny ( należy uwzględnić fakt, że nasze postrzeganie oraz interpretowanie poszczególnych sytuacji nie jest nieomylne. Nie można także pominąć dynamiki procesów, które zachodzą wokół podopiecznego i dotykają jego kryzysów)
zawierać takie sposoby oddziaływań, które będą aktywizować pozytywne zasoby zarówno podopiecznego jaki i jego otoczenia.
fazę pracy wychowawczo - resocjalizacyjnej czyli fazę właściwej pracy z przypadkiem. Ważną rolę odgrywają tutaj :
- przystosowanie
- akceptacja
- zrozumienie
- wytworzenie zewnętrznych i wewnętrznych więzi
W tej fazie możemy wyróżnić 3 tory przeplatających się oddziaływań:
działania etiotropowe , które pobudzają jednostkę do usunięcia przyczyn zaburzeń w zachowaniu
działania ergotropowe, polegające na wzbudzeniu u podopiecznego dążeń do działań naprawczych, pozostających w opozycji do dotychczas występujących nagannych zachowań i postaw
działania semiotropowe, wzmacniające rezultaty resocjalizacyjne, podtrzymujące aktywność jednostki w pożądanym kierunku
Współpraca ze środowiskiem w nadzorze kuratora
W sprawowaniu nadzoru ważną rolę odgrywa współpraca kuratora z instytucjami publicznymi, a także społecznymi, które udzielają pomocy osobom oraz grupom społecznym, z których wywodzą się podopieczni kuratorów. Zatem specjaliści w zakresie:
-pracy socjalnej
- terapii rodzinnej
- terapii uzależnień
- diagnozowania psychologiczno - pedagogicznego
A także :
- funkcjonariusze policji
Są „naturalnymi sprzymierzeńcami” kuratora.
Coraz większą uwagę zwraca się na potrzebę podejścia interdyscyplinarnego zarówno w pracy z przypadkiem jaki i współdziałania służb pomocy.