Etapy i procedura opracowywania diagnozy przez kuratora - zagadnienia praktyczne

Zbierane przez kuratora informacje koncentrują się na różnego rodzaju problemach osoby diagnozowanej np. na szkodliwości popełnionego przestępstwa, warunkach rodzinnych, uzależnieniach, zaburzeniach psychicznych, miejscu zajmowanym przez nią w społeczeństwie. Obserwacja środowiska pozwala na pełniejsze przedstawienie sytuacji małoletniego.

Założenia diagnozy:

1. Sądowe postępowanie opiekuńcze ma na celu przede wszystkim ochronę dobra dziecka.

2. Postępowanie w sprawach nieletnich zmierza przede wszystkim do ich dobra poprzez uzyskanie m.in. korzystnych zmian w ich osobowości i postępowaniu.

3. Polityka karna wiąże się ściśle z polityką społeczną, a wymierzana w jej ramach sprawiedliwość nie traktuje sprawcy przestępstwa jako jednostki zasługującej wyłącznie na potępienie, ale ujmuję go jako członka społeczeństwa.

Proces opracowywania diagnozy przebiega przez następujące etapy:

1. Zbieranie informacji.

Źródłami gromadzonych przez kuratora informacji są przede wszystkim dokumenty, z którymi powinien się zapoznać i przeprowadzone przez niego wywiady.

a) Dokumentami są akta sprawy sądowej, w związku z którą zlecono przygotowanie diagnozy, akta spraw wcześniejszych, dane o karalności. Akta dostarczają informacji o personaliach osoby badanej, jej przestępczości, współsprawcach, wyrażanym podczas przesłuchania stosunku do popełnionego przestępstwa, wcześniejszych spraw opiekuńczych. Mogą zawierać także pewne informacje o sytuacji bytowej, zawodowej.

Dokumentami mogą być także opinie psychologiczne, lekarskie, opinie z zakładów pracy, szkoły, placówki opiekuńczo - wychowawczej czy wszelkie utrwalone na piśmie dane o zdrowiu, świadectwa szkolne i zeszyty, potwierdzenie ostatniej wypłaty.

b) Wywiad pełni ważną funkcję diagnostyczną, jego opracowanie jest już swoistego rodzaju diagnozą. Cele i zakres przedmiotowy wywiadów zależą od rodzaju spraw, w których są one przeprowadzane.

Przeprowadzane są w sprawach:

- rodzinnych

- opiekuńczych

- karnych

Dotyczą:

- rodzin osób małoletnich

- rodzin osób nieletnich

- rodzin osób dorosłych

Do czego służy wywiad środowiskowy:

- służy lepszemu wywiązywaniu się sądów z ich funkcji orzeczeniowej'

- służy dobremu planowaniu i prowadzeniu nadzorów i dozorów

- stanowi pomoc w pracy placówek i zakładów karnych

Najbardziej istotną część przeprowadzonego wywiadu stanowi rozmowa z osoba diagnozowaną i członkami jej rodziny. Rozmowa jest interakcją, jest to kontakt wzajemny, w którym nawiązuje się jakieś sympatie lub antypatie, kurator może zetknąć się ze sprawami całkowicie sobie obcymi, z ludźmi innej kultury, odmiennych poglądów i obyczajów. Rozmowa powinna być wcześniej przez kuratora dokładnie zaplanowana, dlatego że wymaga właściwego sposobu prowadzenia rozmowy. Kurator postrzegany jest jako przedstawiciel sądu, od którego zależy rozstrzygnięcie sprawy. Bardzo ważny jest sposób rozpoczęcia rozmowy: przedstawienie się, wyjaśnieniu celu rozmowy, podkreślenie że celem nie jest skrzywdzenie badanej osoby. Osobą udzielającą wywiadu powinna być osoba diagnozowana, jak również ktoś z rodziny.

Najlepiej, aby miejscem wywiadu był dom rodzinny, dający możliwość poczynienia różnych obserwacji.

Obserwacja stanowi element wywiadu środowiskowego, jest bardzo ważnych źródłem informacji o osobie diagnozowanej, jej środowisku, warunkach, w jakich żyje. Przeprowadzana w trakcie wywiadów powinna mieć charakter celowy, wcześniej zaplanowany.

OBSERWACJA:

- Dostarcza odpowiedzi na pytania, których nie trzeba już było w ogóle zadać, lub stanowi dobry punkt wyjścia właśnie do zadawania pewnych pytań.

- może dotyczyć środowiska zamieszkania osoby badanej

- może jej podlegać mieszkanie osoby badanej, w którym przeprowadza się wywiad

- obejmuje osoby przebywające w mieszkaniu

- nastawiona jest na osobę, której dotyczy diagnoza: jej wygląd, sposób ubrania, palenie przez nią papierosów, wyczuwany zapach alkoholu, znaki po ukłuciach igłą na przedramieniu, nerwowość, jąkanie, niedosłuch, nadmierna ruchliwość itp.

- polega na interpretowaniu spostrzeżeń, stanowi wartościowe źródło informacji o osobie badanej

Sprawą techniczną, ale mającą duże znaczenie praktyczne, jest robienie notatek w trakcie prowadzenia rozmowy. Notowanie jest na ogół niezbędne ze względu na zawodność pamięci prowadzącego rozmowę, którego uwaga skupiona jest na kilku sprawach naraz i niektóre kwestie mogą nie zostać zapamiętane.

Zakończenie rozmowy bardzo ważne znaczenie. Należy je tak przeprowadzić, by rozmówca miał przekonanie, że zadowolił nasze oczekiwania i przyczynił się do wyjaśnienia interesujących nas zagadnień.

W wywiadach- diagnozach ustalane są następujące problemy:

1) Środowisko rodzinne - poznanie środowiska ma podstawowe znaczenie dla zrozumienia zarówno uwarunkowań postępowania badanego, jak obecnej sytuacji życiowej i wychowawczej. W rozpoznaniu środowiska rodzinnego uwzględnia się następujące kwestie:

a) strukturę rodziny i osoby wspólnie zamieszkującej

b) wykształcenie i zawód rodziców, miejsce zatrudnienia

c) warunki mieszkaniowe i materialne rodziny

d) problemy występujące w rodzinie

e) stosunek rodziny do badanego i stosowane wobec niego metody

f) obecność w rodzinie osób udzielających wsparcia

g) korzystanie z pomocy, wsparcia jakiejś instytucji

2. Opracowanie zebranych informacji.

Jest to podsumowanie przeprowadzonych czynności, opisanie ich i ułożenie w logiczną i spójną całość. Przedstawienie informacji zebranych jest bardzo ważne, ponieważ wskazuje dalszą drogę badanego i zawiera analizę jego sytuacji życiowej.

Podsumowanie powinno:

- być pisane prostym i zrozumiałym językiem, bez używania specjalistycznych terminów

- zawierać przypomnienie, z jakiś źródeł korzystano, na jakich materiałach opiera się diagnoza, co winno być jeszcze zbadane, co udało się zbadać lub nie

- zawierać interpretację zgromadzonego materiału, zaznaczenie istotnych kwestii w tej sprawie

- odpowiedzieć na pytanie, czy w opisanym środowisku rodzinnym dobro dziecka jest zagrożone, czy potrzebne byłoby zastosowanie wobec rodziców jednego ze środków przewidzianych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich

- wskazać, jaki istnieje związek między stwierdzonymi faktami

- zawierać ocenę kontekstu w jakim występują opisywane zachowania dziecka

- wskazywać problemy wymagające w danym przypadku rozwiązania

- zawierać prognozę, której opracowanie jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem dla kuratora

W podsumowaniu opracowanych informacji kurator może posłużyć się metodą graficzną i za pomocą „ linii życia” przedstawić sytuację podopiecznego. Oto przykładowa „linia życia”

3. Przygotowanie wniosków:

Wyprowadzane z wywiadu wnioski postulujące właściwą w danym przypadku interwencję stanowią bardzo ważny aspekt w całej diagnozie. Wyciągając odpowiednie wnioski kurator ma obowiązek zwrócić uwagę na to, że człowiek którego poznał może się zmienić, że udzielone mu wsparcie, dyscyplinujące bariery ustanowionej kontroli, jego kontakty z innymi ludźmi, podjęte leczenie, objęcie oddziaływaniem wychowawczym - mogą być w tym pomocne. Aby zaproponować odpowiednie środki, kurator musi znać odpowiednie regulacje prawne, wiedzieć co ma do swojej dyspozycji sąd, dyrektor zakładu karnego, placówki, kurator sądowy, pracownik socjalny itp. Powinien także znać istniejące na danym terenie możliwości:

- kształcenia

- uzyskania pracy

- leczenia

- resocjalizacji

- uzyskania pomocy dla rodziny

Wnioski kuratora nie mogą trafić w próżnię, musi istnieć dla ich realizacji odpowiednie zaplecze instytucjonalne i otwarcie się społeczeństwa na ludzi, który znaleźli się na jego marginesie, a zwłaszcza na dzieci i młodzież, których dobro jest sprawą ogólnospołeczną.

---