Zasada elekcyjności tronu pol. ukształt. się pod koniec XIVw., za Jag.była elekcja w ramach dynastii, po śmierci ZA(1572-I wlk bezkrólewie) ukszt. się elekcja viritim (pop.przez śr.szlachtę), prawo wyboru każdy szlachcic co się zjawił na polu elekc., na czele państwa podczas bezkrólewia stał prymas(interrex):kierujacy administracją, reprez.RP na zewn, mający obowiąz.przygot.elekcji; I faza - konwokacja (posłowie danych ziem zawiązali konfederację genaralną-kaptur,zatwierdzono skład sądów kapt., ustalono czas i regulamin elekcji); sejm elekc.we wsi Wola pod W-wą (wysłuch.obcych posłów, przedst. kandydatów na króla i układano pacta conventa); sejm koron.(przysięga, koron.); kandydaci: arcyks.Ernest Habsburg(syn cesarza Maks.II) pop.część magn.,gł.litewskiej; H.Walezy(brat króla Fr, KarolaIX)pop.część hierarchii kośc., zamieszany w rzeź hugenotów w noc św.Bartłom. 23/24.08.1572-przysięga toleracji wyzn; car IwanIVGroźny pop.szlachta litew.i rus.;król Szw.JanWaza;ks.7grodu S.Batory. wygrał HW (1573),w 1574 sejm koron.Kraków, przysięga art.henryk. i ucieka,obejm. tron po zmarłym bracie; art.henr.-zbiór zasad ustr.RP, określ. prawa i obowiąz.króla, gwarant. niezmiennosc ustroju, wskazując że król:podlega prawom RP, może siąść na tronie tylko przez elekcję viritim, musi zwoływać sejm co 2lata na 6tyg, nie może wypow.wojny i zawier.pokoju bez opinii senatu,zwoływ.posp.rusz. i nakł.podatków bez zgody sejmu, musi przestrzeg. tolerancji relig.;gdyby nie przestrzegał tego przewidywano możliw.wypowiedz. mu posłusz.;pacta conventa(osobiste zobowiąz.elekta wobec szlachty, kandydat skł.obietnice, dzieki nim mogl wygrac,HW zgodzil się poslubic AnneJag. I wprowadzić eskadrę franc.na Bałtyk, celem zwalczania żeglugi narewskiej; II bezkrólewie 1575 ,podwójna elekcja, magn.litew. i część senatorów okrzyknęła królem cesarza Maks.II Habsb, szlachta bała się rozszerz. kontrreformacji i wojny z Turcją(uznałaby ten wybór za groźny dla swoich interesów),okrzyknęła więc królem RP A.Jag.i wybrała SB na jej męża;Batory przybył szybciej do Krakowa i został koron.w 1576;w 1577 konflikt między SB a Gdańskiem obleganym przez wojsko.rozejm:Gd.zapłacił kontrybucję i uznał SB królem,SB zawiesił statuty Karnk owskiego, ograniczające suwerenność Gd.;SB sprawował kuraterię nad umysłowo chorym ks.Prus przez brandenb.linię Hochenzolernów, w zamian za kasę, którą wykorzystał na wojnę z Moskwą;wojna o Inflanty:od 1575 IG panował nad Infl.,armia polska po dowódz.SB uderzyła na ziemię połocką, odcinając Ros.od Moskwy,w 1579 zdobyto Połock,w 80 Wlk Łuki,w 81 pod dowódz.het.J.Zamoyskiego oblężenie twierdzy Psków, zakończ.rozejmem w Jamie Zapolskim 1582:Ros.zwró ciła Infl,zrzekła się ziemi połockiej (Moskwa odcięta od Bałt.-Szw.zajęli Narwę),w 1578 oddano szlachcie sądownictwo apelac.w ręce Tryb.Litew.i Koronnego ,reforma wojsk.:2tys .armia(piechota wybraniecka)chłopi z dóbr królewskich(1ch. z 20łanów),unowocześn. artylerii, drukarnia obozowa,1582 kalend.gregoriański,79 Akad.Wilno ;SB nie zrealizował najw.marzenia o wojnie z Turc.w sojuszu z innymi p.katol. o niezależn.7grodu