Akty prawa miejscowego
Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa, wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej.
- Celem istnienia APM jest
* decentralizacja procesu prawotwórczego
* powiązanie części regulacji prawnych z warunkami lokalnymi
* zapewnienie AP sprawnego reagowania na sytuacje, wymagające szybkiej interwencji prawa
Miejsce w aktów prawa miejscowego w hierarchii źródeł prawa
Według Konstytucji z 1997r. akty prawa miejscowego są przepisami stojącymi niżej w hierarchii źródeł prawa niż ustawa i są też od ustawy zależne. Zawierają normy o charakterze generalnym, czyli takie, w których adresat został określony ogólnie i skierowane są do obywateli lub podmiotów organizacyjnie niezależnych od samorządu gminy.
Akty prawa miejscowego muszą być wydane na podstawie i w granicach ustawy, część z nich może bowiem dotyczyć wyłącznie spraw nie uregulowanych w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Zachowane muszą być pozostałe zasady tworzenia prawa. Akt musi więc zostać wydany na podstawie wyraźnego, a nie opartego na domniemaniu, upoważnienia ustawowego i tylko w granicach tego upoważnienia. Ponadto musi być zgodny z innymi powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Z art. 88 Konstytucji wynika także obowiązek ogłaszania aktów prawa miejscowego, bowiem warunkiem ich wejścia w życie jest właśnie ogłoszenie.
Z art. 87 ust.2 i art.94 Konstytucji wynika, że do ich ustanawiania powołane są terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego, zaś przepisy obowiązują na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb stanowienia regulują ustawy: o samorządzie gminnym , o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa oraz o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, a także ustawy odrębne, zawierające szczegółowe kompetencje dla określonych organów do stanowienia aktów prawa miejscowego.
Rodzaje aktów prawa miejscowego
W ramach przepisów prawa miejscowego wyróżniamy następujące rodzaje aktów prawa miejscowego:
1) akty zawierające statuty
Upoważnienie do wydawania statusu ma charakter generalny i wiąże się z ustawowym upoważnieniem dla jednostek samorządu terytorialnego do samodzielnego uregulowania materii statutowych. Przez nadanie takiego upoważnienia państwo przenosi na wspólnoty samorządowe pewien swój zakres kompetencji do stanowienia prawa. Korzystanie z upoważnienia do ustalania statusów należy do cech samorządu terytorialnego w naszym kraju. Stanowienie to ma charakter autonomiczny, bowiem decydują tutaj tylko i wyłącznie organy samorządu terytorialnego. Statusy są uchwalane w drodze uchwał, są przyjmowane przez organy stanowiące.
2) akty zawierające przepisy wykonawcze, czyli akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień
Organy jednostek samorządu terytorialnego, jak również organy administracji rządowej mogą wydawać akty prawne prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Stanowią o tym ustawy z 5 czerwca 1998 r. (o samorządzie województwa i o samorządzie powiatowym),o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z 23 stycznia 2009 roku oraz ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990r. W przypadku tych przepisów musi istnieć wyraźne upoważnienie ustawowe do wydania przepisów o takim charakterze. W upoważnieniu takim określa się przesłanki tworzenia norm prawnych niższego rzędu, określa się przedmiot regulacji, zakres regulacji, jak również sposób regulacji. Upoważnienie takie powinno również zawierać wyraźne określenie, co do organu, który ma być właściwym do wydania tych przepisów oraz w upoważnieniu tym powinien być zakreślony katalog spraw przekazanych do uregulowania.
3) przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych
Przepisy porządkowe wydawane są w oparciu o generalne upoważnienie zawarte w ustawach o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (art. 60), o samorządzie powiatowym (art. 41) i o samorządzie gminnym (art. 40 ust. 3 i 4). Przepisy o charakterze porządkowy wydają także dyrektorzy urzędów morskich na podstawie art. 48 ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Art. 60 ustawy z 23 stycznia 2009 r. stanowi, iż wojewoda może wydawać przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych. Rada Powiatu wydaje przepisy porządkowe formie uchwały na szczeblu powiatu. Odstępstwo od tej reguły przewiduje ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym stanowiąc w art. 42 ust. 2, że w przypadkach niecierpiących zwłoki powiatowe przepisy porządkowe może wydawać zarząd powiatu. Na szczeblu gminnym przepisy porządkowe ustanawiane są przez radę gminy w drodze uchwały. W sytuacjach niecierpiących zwłoki, jeżeli chodzi o gminę przepisy może wydać wójt w drodze zarządzenia. Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane, jeżeli dana materia uregulowana jest w ustawie lub w innych przepisach powszechnie obowiązujących, czyli przepisy porządkowe mogą być wydawane jedynie wówczas gdy dana kwestia nie jest uregulowana w ustawie ani w przepisach powszechnie obowiązujących stanowionych zarówno przez centralne organy państwa bądź terenowe organy administracji rządowej.
S. Trociuk, Samorząd terytorialny, wydawnictwo Prawno-Ekonomiczne INFOR, Warszawa 1999r
Dz. U. Nr 32, poz. 131