LEKI NEUROLEPTYCZNE

• niejednorodna grupa pod względem budowy chemicznej

• cechą charakterystyczną jest wpływ blokujący na receptory dopaminergiczne oraz noradrenergiczne α₁

• wpływają na ogół hamująco na napęd ruchowy i wywierają działanie uspokajające

• wywołują zaburzenia czynności układu pozapiramidowego (parkinsonizm, dyskinezizm), wyrazem działania na układ pozapiramidowy jest zjawisko katalepsji (bezruch, niemożność inicjowania ruchów dowolnych)

• hamują odruchy warunkowe np. odruch unikania, a także osłabiają pobudzenie ruchowe po podaniu środków nasilających przekaźnictwo dopaminergiczne

Katalepsja jest to zjawisko występujące u zwierząt po podaniu dużych dawek neuroleptyków, najsilniej działają pochodne fenotiazyny i butyrofenonu. Właściwości takich nie posiadają klozapina i pochodne benzamidu np. sulpiryd. Katalepsja polega na zaburzeniach w układzie pozapiramidowym. Leki wywołujące silną katalepsję mają również właściwości wywoływania parkinsonizmu. U ludzi katalepsja może wystąpić przy przedawkowaniu neuroleptyków, spotykana jest także w katatonicznej schizofrenii. Uważa się, że katalepsja zależy od zablokowania czynności receptorów dopaminergicznych D₂ w prążkowiu.

Poza katalepsją i objawami parkinsonizmu (zahamowanie aktywności ruchowej, zwiększona sztywność mięśni, drżenie mięśniowe), leki neuroleptyczne mogą wywołać objawy przeciwstawne, czyli dyskinezy (przymusowe ruchy, dotyczące także mięśni głowy, np. żwaczy). Związane są one z rozwijaniem się nadwrażliwości receptorów dopaminergicznych.

Oddziaływanie neuroleptyków na receptory D₁:

• leki posiadające dużo powinowactwo do tych receptorów (np. klozapina) wywołują słabsze objawy pozapiramidowe, a szczególnie tzw. późne dyskinezy

• blokowanie receptorów D₁ może hamować powstawanie nadwrażliwości receptorów D₂, a więc procesu, od którego zależy powstawanie dyskinez

Procesy kojarzeniowe są hamowane przez leki neuroleptyczne (mechanizm tego działania wiąże się prawdopodobnie z hamowaniem przekaźnictwa katecholaminergicznego oraz z działaniem cholinolitycznym.

Większość neuroleptyków wywiera działanie uspokajające, niektóre działają w tym kierunku słabiej lub mocniej lub mogą wywierać wpływ aktywujący (tzw. neuroleptyki aktywujące), należą do nich flufenazyna i flupentiksol.

Działanie depresyjne na ustrój jest charakterystyczną cechą neuroleptyków, istnieją wyjątki - pochodne tioksantenu, tioridazyna, lewomepromazyna, cyjamemazyna, alimemazyna. Niektóre (flupentiksol, lewomepromazyna) wywierają nawet wyraźne działanie przeciwdepresyjne, może to zależeć od rozwijających się adaptacyjnych zmian receptorowych, zwraca się też uwagę na silne działanie blokujące receptory serotoninergiczne 5-HT₂. Działanie to może prowadzić do słabej aktywacji neuronów dopaminergicznych, co łagodzi zaburzenia parkinsonowskie i wpływa korzystnie na „negatywne” symptomy schizofrenii.

WPŁW NA ORGANIZM

• nasilenie wydzielania prolaktyny wskutek zniesienia hamującego wpływu dopaminy na wydzielanie tego hormonu w przysadce ↑PRL

• hamowanie wydzielania gonadotropin przysadkowych ↓ gonadotr.

• zaburzenie cyklu miesiączkowego ↓GH

• wpływ depresyjny na wydzielanie hormonu wzrostu ↓ACTH

• chlorpromazyna poprawia łaknienie, haloperidol i pimozyd są skuteczne w zaburzeniach łaknienia

• pochodne fenotiazyny potęgują działanie narkotycznych leków przeciwbólowych, niektóre np. lewomepromazyna wykazują również własne działanie przeciwbólowe

• pochodne fenotiazyny wywołują hipotermię wskutek zaburzenia czynności ośrodków termoregulacji w podwzgórzu, jest to związane z blokowaniem przekaźnictwa w układach noradrenergicznym i serotoninergicznym (↓NA, ↓5HT)

• przeciwwymiotne działanie neuroleptyków wiąże się z blokowaniem receptorów D₂ w obszarze chemorecepcyjnym opuszki, hamują one wymioty wywołane środkami dopaminomimetycznymi (apomorfina, pochodne alkaloidów sporyszu)

• pochodne fenotiazyny (chlorpromazyna) obniżają próg drgawkowy, mechanizm działania wiąże się z hamowaniem neurotransmisji katecholaminergicznej (↓NA)

• długotrwałe podawanie haloperoidu i innych neuroleptyków zwiększa stężenie enkefaliny metioninowej w prążkowiu

ADAPTACYJNE REAKCJE RECEPTOROWE a zaburzenia układu pozapiramidowego podczas stosowania neuroleptyków

Zablokowanie receptorów dopaminergicznych (dzczególnie D₂) w prążkowiu jest przyczyną polekowych objawów parkinsonowskich. Najsilniejsze działanie wywierają pochodne fenotiazyny, butyrofenonu i difenylobutylopiperydyny. Działania cholinolityczne mogą przeciwdziałać częściowo tym objawom, szczególne znaczenie ma jednak działanie na receptory 5-HT₂. Długotrwałe podawanie neuroleptyków może prowadzić dowystąpienia zaburzeń ruchowych o typie pląsawicznym (głównie mięśnie twarzy, szyi i kończyn). Są to tzw. dyskinezy późne, będące wyrazem zwiększenia wrażliwości receptorów D₂. Wyrazem reakcji kompensacyjnych, powstałych podczas zablokowania przekaźnictwa dopaminergicznego jest zwiększenie aktywności bioelektrycznej neuronów dopaminergicznych i przejściowe zwiększenie obrotów DA, wyrażające się zwiększeniem stężenia metabolitów dopaminergicznych. Nowe generacje leków mają działać bardziej wybiórczo na układ dopaminergiczny limbiki, wpływać ago-antagonistycznie na receptory dopaminergiczne (np. tergurid) lub aktywować słabo układ dopaminergiczny poprzez mechanizmy interakcujne np. blokujące receptor 5-HT₂ (S₂) np. risperidon, amperozyd, serokwel.

DOPAMINERGICZNA KONCEPCJA SCHIZOFRENII

Patomechanizm schizofrenii jest związany z nadmierną aktywnością układu dopaminergicznego. Wykazano zwiększenie liczby (gęstości) receptorów D₂ oraz D₄ u chorych. Główną rolę przypisuje się zaburzeniom w przekaźnictwie dopaminergizcnym. Nadmierne fazowe pobudzenie neuronów dopaminergicznych w strukturach układu limbicznego może być odpowiedzialne za objawy wytwórcze (urojenia, omamy, objawy katatoniczne). Istotną rolę odgrywa patologia kory czołowej. Może być to przyczyną objawów negatywnych (zubożenie emocjonalne, objawy zobojętnienia, formalne zaburzenia myślenia). W schizofrenii wykryto także zaburzenia w ilości receptorów serotoninergicznych 5-HT₂. Zasadniczy mechanizm działania neuroleptyków - leki te są w większości silnymi antagonistami receptorów dopaminergicznych, zwłaszcza typu D₂. Wykazują także powinowactwo do innych typów receptorów dopaminergicznych (D₁, D₃ i D₄). Blokowanie receptorów cholinergicznych typu M (muskarynowych) osłabia niepożądane (parkinsonowskie) następstwa blokady dopaminergicznej, wywiera jednak działania niekorzystne (splątanie, stany majaczeniowe, zaburzenia pamięci) i obwodowo powoduje objawy atropinowe. Wiele neuroleptyków blokuje receptory histaminowe H₁, co działa głównie uspokajająco. Często blokowane są receptory alfa-1. Poza działaniami obwodowymi (spadek ciśnienia tętniczego) może mieć to wpływ na znaczenie psychotropowe w schizofrenii, szczególnie paranoidalnej. Wiele neuroleptyków podawanych dłufotrwale wywołuje obok zwiększenia liczby receptorów D₂, także wzrost liczby receptorów alfa-1. Ma to charakter zmian receptorowych adaptacyjnych. Niektóre neuroleptyki np. haloperidol i remoksypiryd wpływają na receptory σ, zaliczane do receptorów opioidowych. Inne np. pimozyd są antagonistami kanału wapniowego. Z kolei neuroleptyki atypowe blokują receptory serotoninergiczne (typ 5-HT₂, podtyp 5-HT_2A). Działanie to zwiększa skuteczność wobec tzw. negatywnych objawów schizofrenii oraz osłabia niepożądane efekty pozapiramidowe (lek pipamperon). Nowsze leki atypowe mają podobną siłę działania na obie grupy receptorów a np. risperidon, serokwel, klozapina silniej blokuje receptor 5-HT_2A niż receptor D₂.

RECEPTORY DOPAMINERGICZNE A DZIAŁANIE NEUROLEPTYKÓW

Obecnie poznano kilka typów receptorów dopaminergicznych należących do grupy D₁ (receptory D₁ i D₅)- aktywują cyklazę adenylową w neuronach (charakter postsynaptyczny), oraz grupy D₂ (receptory D₂, D₃ oraz D₄)- hamują czynność neuronów w wyniku hamowania cyklazy adenylowej bądź wpływu na mechanizmy wapniowe i kanały potasowe.

Receptory D₂ i D₃ mogą być autoreceptorami hamującymi neurony dopaminergiczne. Receptory D₃ znajdują się głównie w układzie limbicznym, wiele receptorów D₄ występuje w korze czołowej, a w układzie pozapiramidowym znaleziono w przeważającej mierze receptory D₂.

Niektóre atypowe leki, zwłaszcza klozapina, wykazują silne powinowactwo do receptorów D₄. Receptor ten występuje w układzie pozapiramidowym, w bardzo wielu odmianach i jest najbardziej heterogennym receptorem dopaminergicznym. Osłabienie negatywnych objawów działania neuroleptyków wymaga pewnego podtrzymania funkcji dopaminergicznej związanej z korą przedczołową np. blokada receptorów 5-HT_2A i blokada receptorów D₂ i D₃, a także działanie ago-antagonistyczne (np. tergurid, roksindol i pramipeksol).

ROLA BLOKADY RECEPTORÓW 5-HT_2A w działaniu leków atypowych

Pomiędzy układem dopaminergicznym i serotoninergicznym istnieje interakcja, obejmująca także hamowanie układu dopaminergicznego przez układ 5-HT₂. Realizowane jest to poprzez receptory 5-HT_2A, blokada tych receptorów zwiększa czynność neuronów dopaminergicznych (np. antagonista 5-HT₂, ritanseryna). Defekt kory czołowej prowadzi do zaniku aktywności niektórychneuronów dopaminergicznych w obrębie układu limbicznego. Blokada receptora 5-HT_2A zapobiega temu zaburzeniu. Antagoniści 5-HT₂ i nowsze neuroleptyki wykazują względnie silne działanie na receptor 5-HT_2A. Silny wpływ na receptory 5-HT₂ wywołują: klozapina, risperidon, olanzapina, serokwel, sertindol.

INNE DZIAŁANIA RECEPTOROWE. ROLA GABA

Z działaniem na receptory H₁ (pochodne fenotiazyny i tioksantenu) można wiązać głównie wpływ uspokajający. Wpływ leków neuroleptycznych na stężenie i obroty GABA jest bardzo zróżnicowany. Haloperidol zmniejsza obroty tego aminokwasu w prążkowiu, a klozapina wykazuje działanie przeciwstawne, zwiększając też obroty GABA w istocie czarnej.

Niemal wszystkie leki neuroleptyczne wykazują silne powinowactwo do receptorów α1, zwłaszcza pochodne tioksantenu (klopentiksol, chlorprotiksen), fenotiazyny (chlorpromazyna, tioridazyna), a także klozapiny, klotiapiny i risperidonu (zmniejszenie RR).

Wiele neuroleptyków wpływa blokująco na receptory cholinergiczne muskarynowe (M), szczególnie pochodne fenotiazyny. Wiążą się z tym działania niepożądane: suchość w ustach, zaparcia, przyspieszenie rytmu serca. Blokada receptorów cholinergicznych przyczynia się do zmniejszenia defektów parkinsonowskich, powoduje też objawy niepożądane: zaburzenia pamięci, splątanie.

PODZIAŁ LEKÓW NEUROLEPTYCZNYCH

1. pochodne fenotiazyny

• grupa alifatyczna

• grupa z pierścieniem piperydynowym

• grupa z pierścieniem piperazynowym

grupa tioksantenu

pochodne azafenotiazyny

neuroleptyki trójpierścieniowe (np. pochodne dibenzodiazepiny i dibenzotiazepiny).

neuroleptyki wielopierścieniowe

pochodne alkaloidów rauwolfii i benzochinoliny

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NEUROLEPTYKÓW (np. chlorpromazyny)

• wpływa na objawy psychoz schizofrenicznych (omamy i urojenia) i zaburzenia myślenia (myślenie paralogiczne, rozkojarzenie myślenia)

• wpływa na zaburzenia uczciwości i hamuje objawy podniecenia

• działa niekorzystnie na nastrój

• może nasilać lub wywoływać stany depresyjne

• niektóre leki wykazują profil działania bliższy lekom anksjolitycznym (przeciwlękowym) np. tioridazyna, chlorprotiksen

• wykaują działanie przeciwwymiotne i uspokajające

• do działań niepożądanych należą: działanie cholinolityczne (suchość w ustach, zaparcia, przyspieszenie rytmu serca), spadki ciśnienia tętniczego wskutek wpływu blokującego na receptor adrenergiczny alfa-1.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE NEUROLEPTYKÓW I CHLORPROMAZYNY

• niepożądane działania ośrodkowe związane z blokowaniem przekaźnictwa dopaminergicznego i adrenergicznego) - dyskinezy późne, objawy parkinsonowskie, akatyzja (uczucie niepokoju ruchowego)

• depresje - wynikają z osłabienia mechanizmów katecholaminergicznych (adrenalina, dopamina)

• obniżenie progu drgawkowego

• osłabienie czynności układu przywspółczulnego oraz spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca

• zaburzenia wydzielania wewnętrznego mogą prowadzić do zakłóceń cyklu miesiączkowego, nadmiernego wydzielania gruczołów sutkowych, osłabienia potencji, z zahamowaniem ADH związany jest wielomocz

• przy stosowaniu pochodnych fenotiazyny może wystąpić powiększenie i bolesność wątroby, żółtaczka typu zastoinowego na tle mechanizmów uczuleniowych

• powikłanie - zmniejszenie wydolności oddechowej

• leukopenia, agranulocytoza, najsilniejsze działanie na układ krwiotwórczy wywiera klozapina

• leki z grupy fenotiazyny mogą zwiększać czynność wydzielania żołądka i osłabiać barierę błony śluzowej stwarzając wrzody

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: uporczywe zaparcia, nudności, wymioty, martwicze zapalenie jelita grubego, zakrzepowe zapalenie żył, uszkodzenia nerek, uczuleniowe reakcje skórne, zmiany pigmentacyjne w formie przebarwienia skóry twarzy, szyi, rąk.

INTERAKCJE CHLORPROMAZYNY I INNYCH NEUROLEPTYKÓW z innymi grupami leków

• wynikają one z wielokierunkowych działań neuroleptyków - działania ośrodkowego, wpływów cholinolitycznych i adrenolitycznych, działania na układ krążenia, układ krwiotwórczy, narządy miąższowe

• neuroleptyki mogą nasilać wpływ środków nasennych alkoholu etylowego, niejednokrotnie w sposób stanowiący zagrożenie życia

• nasilają działanie leków przeciwbólowych oraz wpływ depresyjny opioidów na ośrodek oddechowy

• łącznie z niesteroidowymi lekami przeciwgorączkowymi i przeciwbólowymi mogą wpływać niekorzystnie na szpik

TOKSYCZNOŚĆ LEKÓW NEUROLEPTYCZNYCH

• duże dawki mogą spowodować zaburzenia świadomości i silne zaburzenia układu pozapiramidowego

• okres zatrucia chlorpromazyną i innymi pochodnymi fenotiazyny wywołuje także znaczny spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca, wzrost temperatury ciała

• podawanie amin sympatykomimetycznych jest dość ryzykowne, w przypadkach zapaści krążeniowej zaleca się norepinefrynę we wlewach dożylnych, leki przeciwarytmiczne w przypadku poważnych zaburzeń rytmu oraz niewielkie dawki leków przeciwparkinsonowskich

• pochodne fenotiazyny łatwo przenikają przez barierę łożyskową, podawanie ich w ciąży nie jest wskazane

INNE NEUROLEPTYKI FENOTIAZYNOWE Z GRUPY ALIFATYCZNEJ

• Lewomepromazyna (Levomepromazin, Nozinan) - tabl. 25 - 100 mg, silne działanie uspokajające i przeciwdepresyjne, stosowany zwłaszcza w schizofrenii z objawami pobudzenia i obniżonego nastroju oraz w celu opanowania podniecenia, działa silnie przeciwbólowo oraz alfa-adrenolitycznie, nie jest wskazane stosowanie u osób z podciśnieniem i innymi zaburzeniami krążenia oraz u chorych w starszym wieku

• Triflupromazyna (Vesprin) - dziła uspokajająco i przeciwbólowo

• Promazyna (Promazin) - tabl. 25, 50, 100 mg, amp. 100 mg, działa silnie uspokajająco, lek przeciwwymiotny

• Cyjamemazyna - działanie uspokajające, przeciwdepresyjne, stosowany w psychozach podeszłego wieku

POCHODNE FENOTIAZYNY Z PIERŚCIENIEM PIPERYDYNOWYM

• Tioridazyna (Thioridazin, Melleril) - słabe działanie przeciwdepresyjne I uspokajające, toksyczne działanie na serce i możliwość uszkodzenia siatkówki, silne działanie cholinolityczne

• Pipotiazyna - działanie aktywizujące, inne leki z tej grupy to: pekazyna, pericjazyna, perymetazyna

POCHODNE FENOTIAZYNY Z PIERŚCIENIEM PIPERAZYNOWYM

• Flufenazyna (Mirenil) - drag. 1 mg, silny lek o działaniu aktywizującym, stosowana w postaci depot (Flufenazine, deconoate), ma silne objawy pozapiramidowe

• Perazyna (Pernazinum, Taxilan) - stosowana w długotrwałym leczeniu podtrzymującym, dość silne działanie cholinolityczne

• Perfenazyna (Trilafon) - działa uspokajająco, objawy pozapiramidowe, szczególnie dyskinezy

• Tioproperazyna (Majeptil) - jeden z najsilniejszych leków przeciwpsychotycznych o wyraźnym działaniu uspokajającym

POCHODNE TIOKSANTENU

• przeciw depresyjne

• występują w odmianie cis i trans, silniejsze działanie ma forma cis

• wywierają słabsze działania niepożądane ze strony układu pozapiramidowego

Chlorprotiksen (chlorprothixen, Taractan, Truxal) - działanie anksjolityczne, działa silnie sedatywnie.

Flupentiksol (Fluanxol) - działanie aktywizujące, działa przeciwlękowo i przeciwdepresyjnie.

Klopentiksol (Ciatyl) - działanie przeciwdepresyjne i uspokajające.

POCHODNE BUTYROFENONU

Charakteryzują się brakiem wpływu cholinolitycznego i przeciwhistaminowego, słabym działaniem adrenolitycznym. Wywierają jednak silne działania niepożądane na układ pozapiramidowy i nasilają stany depresyjne. Wpływają dość silnie blokująco na receptory D₂. Stosowane są często w anestezjologii. Działają silnie uspokajająco.

• Haloperidol (Haloperidol, Haldol, Serenase) - działanie uspokajające, w schizofrenii, w stanie podniecenia maniakalnego, w majaczeniu alkoholowym

• Spiperon (Spiroperydol) - uspokajająco

• Trifluperidol (Triperidol, Trisedyl) - silnie przeciwpsychotycznie i uspokajająco

• Moperon (Luvatren) - stosunkowo wywołuje słabe objawy pozapiramidowe

• Droperidol (Dehydrobenzperidol) - głównie w anestazjologii (neuroleptanalgezja), wywiera silne działanie uspokajające, silnie blokuje receptory adrenergiczne wywierające wpływ hipotensyjny

POCHODNE DIFENYLOBUTYLOPIPERYDYNY

• działanie aktywizujące

• silne właściwości przeciwpsychotyczne

• zdolność wywoływania zaburzeń pozapiramidowych

• stosowanie w schizofrenii z zahamowaniem ruchowym

• nie mają działania cholinolitycznego i praktycznie przeciwhistaminowego

• działają słabo alfa-adrenolitycznie

• są to np. pimozyd (Orap), penfluridol (Semap) i fluspirilen (Imap)

POCHODNE BENZAMIDU

• działanie aktywizujące bądź hamujące

• niektóre np. metoklopramid nie wykazują działania neuroleptycznego - podawany w leczeniu chorób przewodu pokarmowego

• posiadają niemal wybiórcze działanie na receptory D₂ i wywołują jedynie słabe wpływy pozapiramidowe

POCHODNE INDOLU

• działanie głównie aktywizujące

• słabe zaburzenia ze strony układu pozapiramidowego

• najczęściej stosowane są molindon (Moban) i oksypertyna (Integrin)

ATYPOWE NEUROLEPTYKI

• Klozapina - pochodna dibenzepiny, silnie blokuje receptory D₄, umiarkowane powinowactwo do receptorów D₁, D₂, D₃ i D₅, silnie wiąże się z receptorami 5-HT₂ oraz adrenergicznymi alfa1 oraz cholinergicznymi typu M i histaminowymi H₁, wywołuje tylko nieliczne objawy pozapiramidowe, nieznacznie podnosi poziom prolaktyny, u zwierząt nie wywołuje katalepsji; działa zarówno na objawy wytwórcze i negatywne choroby, wpływa silnie uspokajająco, zasadniczym objawem niepożądanym jest uszkodzenie szpiku i możliwość powstania agranulocytozy (powikłanie to jest typu alergicznego), innymi objawami niepożądanymi mogą być: spadek ciśnienia tętniczego, tachykardia, silny wpływ uspokajający, ślinotok (zablokowanie autoreceptora muskarynowego),

• Zotepina i olanzapina - zbliżone działanie do klozapiny

• Risperidon - pochodna benzotiazolu, wykazuje silny wpływ na receptor 5-HT₂, wywołuje zaburzenia pozapiramidowe i hiperprolaktynemię

• Ziprasidon - silny antagonista receptorów 5-HT_2A i D₂, pozbawiony wpływu cholinolitycznego

• Sertindol - pochodna imidazolidonu

LEKI PRZECIWDEPRESYJNE

Mechanizm powstawania depresji jest poznany w niewielkim stopniu. Występują objawy świadczące o osłabieniu czynności neuronów noradrenergicznych i serotoninergicznych (5-HT), zaburzenia hormonalne, szczególnie nasilone jest wydzielanie kortyzolu, mogą występować zaburzenia wydzialania hormonu wzrostu, zaburzenia wydzielania gruczołu tarczowego i prolaktyny (↓NA, ↓5-HT). Z punktu widzenia neurofizjologi zmiany mogą dotyczyć układów związanych ze wzmocnieniem pozytywnym. Są to układy dość dobrze poznane, jak się wydaje związane głównie z neuronami amin katecholowych pnia mózgu. Twożą ją bowiem neurony monoaminergiczne pęczka środkowego przodomózgowia, neurony substancji okołokomorowej i inne. Stwierdzono również poważne zmiany w syntezie i metaboliźmie zarówno 5-HT jak i amin katecholowych. W depresji występuje zmniejszenie stężenia fenyloetylenoaminy w moczu, aminy endogennej zbliżonej budową do amfetaminy. Leki przeciwdepresyjne zwiększają stężenie tej aminy. Stany maniakalne zależą od czynności neuronów katecholaminowych, mogą bowiem wystąpić podczas długotrwałego podawania lewodopy i zaostrzają się w wyniku podania środków potęgujących mechanizmy adrenergiczne w mózgu.

Hipoteza Schildkrauta zakłada, że depresje zależą od uszkodzenia mechanizmów syntezy i magazynowania amin katecholowych, a stany maniakalne od nasilenia aktywności neuronów syntetyzujących te aminy.

Hipoteza Dewhrusta uzależnia powstawanie depresji i manii od zaburzeń w syntezie indoloamin.

Należy zwrócić uwagę na rolę acetylocholiny w patogenezie chorób afektywnych, środki cholinergiczne nasilają bowiem depresję i hamują reakcje maniakalne. Ważne znaczenie mają zaburzenia w układach hormonalnych, szczególnie w wydzielaniu CRH oraz glikokortykosteroidów. Antagoniści syntezy kortyzolu (metyrapon, ketokonazol) mogą mieć pewne działanie przeciwdepresyjne.

1

---