Tradycyjne i nowoczesne struktury organizacyjne

Struktury organizacyjne możne podzielić na te tradycyjne i nowoczesne. Jak sama nazwa wskazuje jedne pojawiły się przed drugimi, tradycyjne są najstarsze a nowoczesne są efektem przemian w sposobie zarządzania.

Samo pojecie organizacji można rozumieć na różne sposoby:

• System składający się z autonomicznych części, którego działania przyczyniają się do powodzenia całości, czyli realizacji celu

• Forma prawna funkcjonowania grupy osób, której celem jest osiąganie zysku poprzez zobowiązania, umowy, osobowość prawną itp.

• Skoordynowany zespół czynności wykonywanych przez personel firmy w celu realizacji określonego zadania zleconego przez przełożonego

Organizacja składa się z następujących części:

1. Celu - zadania, które powinny być konkretne, osiągalne, realistyczne, określone czasowo, przy czym cele główne są zazwyczaj podzielone na cele cząstkowe.

2. Członków organizacji - personel firmy, który posiadając odpowiednie kwalifikacje i zajmując różne pozycje realizuje świadome cele cząstkowe, których suma świadczy o powodzeniu celu głównego

3. Środków materialnych i finansowych - ich efektywne wykorzystanie w ramach firmy oraz poszczególnych stanowisk pracy jest podstawą działań personelu ukierunkowanych na osiąganie celów cząstkowych i głównych

Do struktur tradycyjnych zaliczamy struktury typu: liniowego, funkcjonalnego i liniowo-sztabowego.

Tradycyjne struktury organizacyjne charakteryzują się:

• smukłą konfiguracją

• wysokim stopniem centralizacji

• specjalizacją

• standaryzacją

• formalizacją

• małą elastycznością

Struktura liniowa jest oparta na generalnej zasadzie jedności rozkazodawstwa, sformułowanej przez H. Fayola. Zgodnie z tą zasadą każdy z pracowników podporządkowany jest poleceniom jednego i tylko jednego bezpośredniego przełożonego, znajdującego się na kolejnym wyższym szczeblu hierarchii. Zatem w kontaktach między szczeblami organizacyjnymi obowiązuje droga służbowa. Zasada drogi służbowej utrudnia nawiązywanie poziomych kontaktów między pracownikami znajdującymi się w różnych pionach organizacyjnych. Poszczególne piony są koordynowane na najwyższych szczeblach zarządzania. W miarę rozwoju organizacji niezbędne staje się delegowanie części uprawnień decyzyjnych na niższe szczeble zarządzania.

Cechy charakterystyczne struktury liniowej:

• hierarchiczne powiązanie wszystkich komórek organizacyjnych

• występuje w bardzo małych organizacjach

• gwarantuje jedność kierownictwa (każdy pracownik ma tylko jednego bezpośredniego przełożonego , od którego otrzymuje polecenia i przed którym jest odpowiedzialny)

• pracownik i jego stanowisko pracy jest powiązane z nadrzędnym jedną linią -droga służbowa

• brak specjalizacji funkcji kierowniczych (kierownik zajmuje się wszystkimi funkcjami realizowanymi w podległej komórce organizacyjnej)

Zalety:

• jednoosobowe kierownictwo

• możliwość szybkiego podejmowania decyzji

• łatwość utrzymania dyscypliny

• indywidualna odpowiedzialność

• łatwość przejrzystego ustalania zakresów kompetencji i odpowiedzialności.

Wady:

• mała elastyczność działania i wynikająca z tego sztywność organizacji

• stosunkowo duża centralizacja dająca w efekcie niepełne wykorzystanie indywidualnych zdolności wykonawców niższych szczebli hierarchicznych

• trudności w opanowaniu przez kierowników całej wiedzy o funkcjonowaniu organizacji.

W strukturze funkcjonalnej bezpośredni zastępcy kierownika naczelnego są kierownikami wyspecjalizowanymi w określonej dziedzinie działalności. Koncepcję struktury funkcjonalnej opracował F.W. Taylor. wprowadzając zasadę jednolitości kierowania. Zasada jednolitości kierowania polegała na obowiązku wzajemnego informowania się kierowników funkcjonalnych o zamiarze podjęcia określonej decyzji. W strukturze tej występuje więc naturalna tendencja do centralizacji uprawnień decyzyjnych.

Cechy charakterystyczne struktury funkcjonalnej:

• dominują zależności funkcjonalne nad hierarchicznymi

• specjalizacja stanowisk kierowniczych w realizacji określonych funkcji

• prawo poszczególnych kierowników funkcjonalnych do bezpośredniego ingerowania w pracę wykonawców

• każdy z pracowników podlega wielu kierownikom funkcjonalnym

• zasadą, na której opiera się konstrukcja struktury funkcjonalnej jest specjalizacji pracy kierowniczej

• wykonawca jest powiązany bezpośrednimi więziami z przełożonymi funkcjonalnymi, którzy odpowiadają za swój funkcjonalny obszar działania.

Zalety:

• planowe wprowadzenie daleko posuniętego podziału pracy i specjalizacji również w sferze kierowania

• zdolność szybkiego reagowania na zmienioną sytuację systemu

• możliwość korzystania przez wykonawców z kompetentnej rady przełożonych funkcjonalnych

• fachowość podejmowanych decyzji

Wady:

• trudności w rozstrzyganiu zakresu kompetencji i odpowiedzialności kierowników funkcjonalnych

• możliwość otrzymania przez wykonawców sprzecznych poleceń

• naruszenie zasady jednoosobowego kierownictwa.

• skomplikowana sieć informacyjna

Struktura liniowo-sztabowa łączy elementy struktury liniowej i funkcjonalnej. Przywrócona zostaje w niej zasada jednoosobowego kierownictwa. Czynności kierownicze są podzielone na podstawowe i pomocnicze. Czynności podstawowe polegają na podejmowaniu decyzji przez tzw. kierowników liniowych. Ponoszą oni całkowitą odpowiedzialność za wykorzystywanie swoich uprawnień. Natomiast czynności pomocnicze polegają na przygotowaniu wariantów decyzyjnych i są grupowane w specjalnych sztabach. Sztaby są tworzone dla obsługi stanowisk kierowników liniowych. Kierownik liniowy musi przede wszystkim znać się na zarządzaniu organizacją. Musi znać priorytety organizacji i jej założenia strategiczne.

Cechy charakterystyczne struktury sztabowo-liniowej:

• obok komórek typowo liniowych, występują tzw. sztaby, czyli stanowiska doradców

• komórki sztabowe służą fachową pomocą stanowiskom kierownictwa liniowego, nie tworząc

• oddzielnych pionów funkcjonalnych

• nie mają on uprawnień do bezpośredniego wydawania poleceń wykonawcom. ich zadaniem jest

• odciążenie kierowników komórek liniowych w realizacji ich funkcji podstawowych.

Zalety:

• przestrzeganie jednoosobowego kierownictwa

• możliwość korzystania przez kierowników liniowych z opinii wysoko wykwalifikowanych ekspertów

• możliwość specjalizacji funkcjonalnej w sferze zarządzania

• szybkość podejmowania decyzji

• prostota i przejrzystość konstrukcji

• odciążenie komórek liniowych

Wady:

• możliwość utożsamiania się komórek sztabowych z kierownictwem liniowym

• możliwość sporów między kierownikami komórek sztabowych i komórek wykonawczych.

• niebezpieczeństwo przecenienia lub niedoceniania przez komórki liniowe rad i opinii formułowanych przez komórki sztabowe.

L. Haber Zarys zarządzania małą firmą 96-108

B. Kożuch Podstawy organizacji i zarządzania Białystok 353-355

James A. F. Stoner, Charles Wankel Kierowanie 214-217

Red. Andrzej K. Koźmiński Włodzimierz Piotrowski Zarządzanie teoria i praktyka 364-369

---