Rynek - zespół warunków umożliwiających, w procesie wymiany dóbr i usług, porozumienie pomiędzy kupującym i sprzedającym; jest to proces przy pomocy, którego kupujący i sprzedający określają co chcą kupić lub sprzedać i na jakich warunkach.

Rynek w ujęciu technicznym - miejsce spotkań kupujących i sprzedających, którzy dokonują transakcji wymiennych (np. plac targowy, bazar, sklep)

Rynek w ujęciu ekonomicznym - ogół stosunków wymiennych między sprzedającymi oferującymi dobra i usługi (reprezentującymi podaż), a kupującymi, zgłaszającymi zapotrzebowanie na określone dobra i usługi poparte odpowiednimi środkami płatniczymi (reprezentującymi popyt).

Efekt dochodowy - rezultat zmiany dochodów realnych na skutek zmian cen; jeżeli cena danego dobra obniża się to siłą nabywcza konsumentów wzrasta.

Efekt substytucji - zastępowanie dóbr droższych przez dobra relatywnie tańsze; jeżeli cena danego dobra obniża się to dobro staje się tańsze i konsumenci zastępują nim inne dobra.

Rozważając zachowanie kupujących analizuje się popyt na dany produkt, a rozważając zachowanie sprzedających analizuje się podaż na dany produkt.

Popyt - relacja pomiędzy ceną a ilością dobra, jaką konsumenci są skłonni nabyć i są w stanie zakupić, przy różnym poziomie cen i przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmian.

Podaż - relacja pomiędzy ceną a ilością dobra, jaką sprzedawcy (producenci) są skłonni zaoferować, przy różnym poziomie cen i przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmian.

Popyt i podaż określają pewien zbiór a nie konkretną ilość. Ich wielkość można przedstawić za pomocą krzywych. Krzywa popytu jest malejąca (Im niższa cena to wielkość zapotrzebowania wzrasta). Krzywa podaży jest rosnąca (Im wyższa cena tym oferowana ilość jest większa).

Stałe czynniki przy krzywej popytu:

1. Gusty i przyzwyczajenia (preferencje) nabywców

2. Oczekiwania dotyczące przyszłej cen i dochodów

3. Ceny dóbr pokrewnych

1. dobra substytucyjne - dobra występujące zamiast; wzrost ceny dobra substytucyjnego spowoduje wzrost zapotrzebowania na inne dobro

2. dobra komplementarne - dobra uzupełniające; wzrost ceny dobra komplementarnego spowoduje spadek zapotrzebowania na inne dobro

4. Dochody konsumentów

1. dobra normalne - jeżeli rosą dochody konsumentów to popyt rośnie

2. dobra niższego rzędu - jeżeli rosą dochody konsumentów to popyt może spadać

Stałe czynniki przy krzywej popytu:

1. Technika dostępna dla wytwórców

2. Koszty produkcji (ceny czynników produkcji)

3. Zakres regulacji rynku przez państwo

4. Dostępność (rzadkość) różnych zasobów produkcyjnych

Jeżeli rozmiary zapotrzebowania = oferowanej ilości to na rynku jest punkt (stan) równowagi.

Jeżeli popyt = podaży mamy cenę równowagi (cenę równoważąca rynek) i ilość równowagi (ilość równoważąca rynek)

Jeżeli podaż przewyższa popyt mamy nadwyżkę podaży (nadwyżkę rynkową). Sytuacja taka występuje przy każdej cenie wyższej od ceny równowagi. Nadwyżka podaży prowadzi do spadku ceny

Jeżeli popyt przewyższa podaż mamy nadwyżkę popytu (niedobór rynkowy). Sytuacja taka występuje przy każdej cenie niższej od ceny równowagi. Nadwyżka popytu prowadzi do wzrostu ceny.

Jeżeli ceny ustalają się wyłącznie pod wpływem popytu i podaży to mamy wolny rynek.

Państwo może ingerować przy ustalaniu ceny i kontrola ta może polegać na ustaleniu:

1. ceny minimalnej - wprowadza się by podwyższyć ceny uzyskiwane przez producentów i nabywców; jej ustalanie ma sens, jeżeli zostanie ona podana powyżej ceny równowagi

2. ceny maksymalnej - wprowadza się by obniżyć ceny płacone przez konsumentów; jej ustalanie ma sens, jeżeli jest ona niższa od ceny równowagi

Ograniczenia i wybory można przedstawić za pomocą krzywej możliwości produkcyjnych (KMP), która przedstawia różne kombinacje dóbr mogących być jednocześnie wykorzystane przez ten sam zespól czynników produkcji, gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane. Krzywe mają nachylenie ujemne.

• Jeżeli w miarę wzrostu produkcji stosunek ilości dobra, z którego należy zrezygnować do ilości innego, które jest w zamian wprowadzane jest stały to KMP ma kształt linii prostej.

• Jeżeli w miarę wzrostu produkcji należy zrezygnować z coraz większej ilości dobra to KMP ma kształt wypukły.

---