Skład układu czuciowego - receptory, drogi i ośrodki czucia

Receptor - wyspecjalizowany narząd odbiorczy. Odbiera różne rodzaje energii i transformuje ją na bodźce nerwowe

Rodzaje receptorów:

1. Telereceptory - bodźce wzrokowe, słuchowe poniekąd węchowe i smakowe

2. Eksteroreceptory - bodźce dotykowe (mechanoreceptory), cieplne (termoreceptory) i bólowe (algoreceptory). Występują w skórze i błonach śluzowych (m.in. ciałka czuciowe Meissnera, Pacziniego, Krausego, Ruffiniego i wolne zakończenia nerwowe)

3. Proprioreceptory - czucie głębokie (ułożenia, ruchu, ucisku) położone w stawach, więzadłach, okostnej (wrzecionka mięśniowe, narządy Goldiego)

4. Interoreceptory (wisceroreceptory)- bodźce z narządów wew. I naczyń krwionośnych (mechano-, osmo-, chemo- i nocyreceptory)

Drogi nerwowe - trój neuronowe

Czucie głębokie

I - komórki zwojów nerwowych i ich wypustki

II - kom. Jądra smukłego i klinowatego wraz z wypustkami

III- kom wzgórza umiejscowione w jądrze brzusznym tylno - bocznym

Czucie bólu i temperatury

1. kom. Zwoju rdzeniowego

2. kom. Rogu tylniego rdzenia kręgowego

3. wzgórze

Czucie dotyku

oba opisane pasma

droga wzrokowa - n. wzrokowy

droga słuchowa - n.

droga węchowa - n. węchowy

droga smakowa- n.

droga przedsionkowa - n. przedsionkowo-ślimakowy

Ośrodki czucia

Wzgórze stanowi główny podkorowy ośrodek czucia natomiast ośrodki korowe leżą głównie w płacie ciemieniowym w zakręcie zaśrodkowym

Korowe pola czucia

I rzędowe - zakręt zaśrodkowy ( pola 1,2,3, wg Brodmana)

II rzędowe - górny brzeg bruzdy bocznej mózgu w sąsiedztwie wyspy

III rzędowe - płacik ciemieniowy górny (pola 5,7)

Gałka oczna

Oś optyczna - biegnie przez środek źrenicy jest prostopadła do każdej z krzywizn i przechodzi przez ich środek

Skład układu optycznego - rogówka, ciecz wodnista, soczewka, ciało szkliste

Refrakcja - siła łamiąca układu potycznego wyrażana w Dioptriach (Dsph). Dla układu optycznego wynosi ona +58, 64 Dsph. Zmiany współczynników załamania powodują jej zmianę o 4 Dsph

1 Dsph jest to siła załamująca promień soczewki o ogniskowej 1m

Oko miarowe - gdy ogniskowa oka równa jest jego długości (gdy zachowany jest stosunek odp. długości gałki ocznej do refrakcji układu optycznego)

Akomodacja - jest to zdolność przystosowania układu optycznego do widzenia z różnych odległości

Szerokość akomodacji - to różnica refrakcji przy nastawieniu się oka na punkt dali i bliży wzrokowej

Zakres akomodacji - różnica odkegłości podana w cm między punktem dali a bliży wzrokowej

Punkt dali wzrokowej - jest to najdalej leżący punkt (od gałki ocznej) z którego wychodzące promienie świetlne ogniskują się na siatkówce przy maksymalnie zwolnionej akomodacji

Punkt bliży wzrokowej - najbliżej leżący punkt (od gałki ocznej) z którego wychodzące promienie świetlne ogniskują się na siatkówce przy maksymalnie napiętej akomodacji

Starowzroczność - od 40 r. ż.

Droga wzrokowa:

1) Siatkówka

2) n. wzrokowy (który dzielimy na)

1. wewnątrzgałkowy (tarczę)

2. oczodołowy

3. wewnątrzkanałowy

4. wewnątrzczaszkowy

5. skrzyżowanie wzrokowe

6. pasmo wzrokowe

3) droga śródmózgowa

1. ciało kolankowate boczne

2. promienistość wzrokowa

3. ośrodki wzroku w korze mózgowej w okolicy szczeliny ostrogonowej

układ okoruchowy

1. m. prosty górny - ku górze i ku nosowi (n. III)

2. m. prosty przyśrodkowy - ku nosowi (n. III)

3. m. prosty dolny - ku dołowi i nosowi (n. III)

4. m. prosty boczny - w kierunku skroni (n. VI)

5. m. skośny górny - ku dołowi i skroni (n IV)

6. m. skośny dolny - ku górze i skroni (n. III)

7. m. dźwigacz powieki - unosi powiekę(n. III)

8. m. tarczkowaty

9. m. oczodołowy

10. m. okrężny oka (n VII)

Oczopląs - mimowolnie rytmicznie oscylacje gałek ocznych występujące zwłaszcza przy ich ruchach.

Badamy go w ten sposób iż polecamy badanemu wodzić wzrokiem za palcem najpierw na boki potem góra - dół. Metody pomocznicze (do wykrywania słabowidocznego oczopląsu) to: mechaniczna, elektryczna mystamografia (graficzna rejestracja).

W oczopląsie wyróżniamy:

1. oczopląs szarpany

• faza szybka

• faza powolna

oczopląs wahadłowy - obie fazy jednakowe

Kierunek oczopląsu określamy wg, fazy szybkiej oscylacji. W poziomym - prawo lub lewo, w pionowym - góra lub dół

Oczopląs fizjologiczny - można go wywołać u zdrowej osoby na skutek bodźców mechanicznych, błędnikowych lub mięśniowych

Wyróżniamy oczopląs:

1. wzrokowo-ruchowy - występuje podczas patrzenia na mijający przedmiot. Jest drobny, szarpiący, poziomy.

Składa się z 2 faz: wolna - za przedmiotem, szybka - w stronę przeciwną. Wywołuje się go bębnem Ohma

2. błędnikowy - występuje po podrażnieniu błędnika. Receptorem są kanały półkoliste w których ruch endolimfy staje się bodźcem dla nerwów przedsionkowych. Wywołać go można na krześle obrotowym Barany'ego, za pomocą próby kalorycznej Barany'ego lub próby galwanicznej Babińskiego

3. odruchowy słuchowy - na skutek zbyt głośnych bodźców słuchowych

4. odruchowy czuciowy - oczopląs szarpiący, występuje niekiedy po podrażnieniu skury w okolicy ucha lub uciska na skrawek ucha

5. odruchowy szyjny - powstaje na skutek ruchów głowy, zmiany postaw ciała. Receptorami są tu receptory mięśni i stawów wiąze się to z oczopląsem błędnikowy. W czystej postaci występuje u ludzi pozbawionych błędnika.

Badanie narządu wzroku

Pole widzenia - jest to część przestrzeni świetlnej z której promienie świetlna padające na siatkówkę jednego oka niezmieniającego osi widzenia dają wrażenia świetlne. Badania to informuje o sprawnym działaniu siatkówki oraz całej śródczaszkowej części narządu wzroku.

Pole widzenia zależne jest od:

1. rozmieszczenia receptorów w siatkówce

2. budowy anatomicznej

3. umiejscowienia w oczodole

Jest różne dla różnych barw

	skroń	nos	góra	dół
Biały	90	60	55	70
Niebieski	70	42	35	45
Czerwony	50	32	28	30
zielony	40	28	20	22

W zależności od ucisku mogą zaistnieć następujące zmiany pola widzenia:

1. całkowita ślepota jednego oka

2. niedowidzenie połowiczne dwuskroniowe

3. niedowidzenie połowiczne jednoimienne (prawo - lub lewo stronne)

4. niedowidzenie kwadratowe

Badanie pola widzenia

1. Metoda orientacyjna - Badający używa palca i porównuje pole widzenia badabego z własnym

2. Badanie perymetrem Foersnera - to co na ćw.

Teoria widzenia barw wg. Jounga i Helmholtza.

Istnieją trzy rodzaje czopków z których każdy wrażliwy jest tylko na światło czerwone, zielone lub fioletowe. W tych czopkach tylko dana długość fali jest w stanie wywołać impuls.

Częściowa ślepota na barwy może polegać na kompletnym braku któregoś z czopków (widzenie dwuchromatyczne). Ta wada może mieć 3 odmiany: protanopię, deutanopię lub trianopię.

Zupeła ślepota barwna - widzenie achromatyczne

Badanie widzenia barw

1. Wybieranie kolorowych nitek

2. tablice pseudoizochromatyczne (Stillinga lub Ishihara)

3. Badanie spektrometryczne za pomocą anomaloskopu

Prawidłowa ostrość wzroku - zdolność odróżnienia 2 blisko siebie położonych punktów przy kącie patrzenia równym 1 minucie

Narząd wzroku rozróżnia dwa punkty jeśli między podrażnionymi czopkami znajduje się jeden nie podrażniony (0,0046mm)

Badanie

1. tablice Snellena

V = d/D

V - ostrość wzroku

d - odległość badanego od tablicy

D - odległość z jakiej osoba o prawidłowym wzroku czyta dany rząd (na tablicy)

---