IX. Swobodny przepływ osób (głównie dyrektywa 2004/38)
Swobodny przepływ osób - Zgodnie z obywatelstwem Unii Europejskiej ustanowionym na mocy traktatu z Maastricht, każda osoba mająca obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest jednocześnie obywatelem Unii. Obywatelstwo tonie zastępuje, lecz jedynie uzupełnia obywatelstwo krajowe. Wyrazem tego statutu jest m.in. prawo do swobodnego podróżowania i osiedlania się na obszarze Unii Europejskiej, np. w celu podejmowania pracy lub nauki. Swoboda przepływu osób jest także jedną z czterech podstawowych wolności rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Spod działania tej swobody wyłączone są pewne grupy zawodowe: osoby świadczące pracę dla organów publicznych, porządkowych, dyplomacji, sędziów, policji, organów skarbowych.
Ograniczenia wobec obywateli państw, które wstąpiły do UE w 2004 roku
Okresy przejściowe zostały wprowadzone na 7 lat, jednak zgodnie z zasadą "2+3+2":
2-letni okres przejściowy: 1 maja 2004 - 30 kwietnia 2006
3-letni okres przejściowy: 1 maja 2006 - 30 kwietnia 2009
2-letni okres przejściowy: 1 maja 2009 - 30 kwietnia 2011
Poszczególne kraje mogą zrezygnować ze stosowania kolejnych okresów. Wszystkie okresy przejściowe muszą zostać zniesione z dniem 1 maja 2011 roku.
Pierwszy etap
W okresie 01.05.2004-30.04.2006 okresy przejściowe były stosowane przez:
Większość starych krajów członkowskich (wszystkie poza Wielką Brytanią, Irlandią i Szwecją) dla 8 z 10 nowych krajów członkowskich (poza Maltą i Cyprem), które przystąpiły do wspólnoty 1. maja 2004 roku
Trzy nowe kraje członkowskie (Polska, Słowenia, Węgry) na zasadzie wzajemności (dla tych krajów, które wprowadzą ograniczenia dla obywateli nowych krajów członkowskich).
Malta zastrzegła sobie prawo do późniejszego (przez okres do siedmiu lat od daty wstąpienia do UE) wprowadzenia okresów przejściowych wobec obywateli wszystkich państw UE w przypadku zaobserwowania problemów na swoim rynku pracy. Jeżeli w tym czasie równowaga maltańskiego rynku pracy zostanie zakłócona w stopniu zagrażającym stopie życiowej lub poziomowi zatrudnienia w danym regionie lub sektorze zatrudnienia, wówczas państwo może wprowadzić ww. ograniczenia. W tym celu, Malta utrzyma system pozwoleń na pracę w celu monitorowania swojego rynku pracy tak, aby z wyprzedzeniem kontrolować niepokojące sytuacje. Takie pozwolenia na pracę są wydawane automatycznie.
Drugi etap
W 3-letnim okresie przejściowym (01.05.2006-30.04.2009), ograniczenia zniosły: Portugalia, Hiszpania, Grecja, Finlandia i Islandia (1 maja 2006 r.), Włochy (27 lipca 2006 r.), Holandia (1 maja 2007 r.), Luksemburg (1 listopada 2007) oraz Francja (1 lipca 2008).
Ze stosowania okresów przejściowych wobec obywateli państw, które takie ograniczenia wobec nich utrzymują, zrezygnowały Słowenia (w maju 2006) i Polska (w styczniu 2007).
Trzeci etap
W trzecim etapie (01.05.2009-30.04.2011) ograniczenia znoszą Belgia, Dania i Norwegia (1 maja 2009). Austria, Liechtenstein, Niemcy i Szwajcaria utrzymują okresy przejściowe w swobodnym przepływie pracowników.
Ograniczenia wobec obywateli państw, które wstąpiły do UE w 2007 roku
Okresy przejściowe zostały wprowadzone na 7 lat, jednak zgodnie z zasadą "2+3+2":
2-letni okres przejściowy: 1 stycznia 2007 - 31 grudnia 2008
3-letni okres przejściowy: 1 stycznia 2009 - 31 grudnia 2011
2-letni okres przejściowy: 1 stycznia 2012 - 31 grudnia 2013
Poszczególne kraje mogą zrezygnować ze stosowania kolejnych okresów. Wszystkie okresy przejściowe muszą zostać zniesione z dniem 31 grudnia 2013 roku.
Pierwszy etap
Spośród dziesięciu państw, które rozszerzyły Unię w 2004 roku, jedynie Węgry i Malta zdecydowały się wprowadzić ograniczenia w dostępie do swych rynków pracy wobec obywateli Bułgarii i Rumunii.
Spośród 19 pozostałych państw, okresów przejściowych nie zastosowały tylko Szwecja i Finlandia.
Bułgaria i Rumunia zdecydowały nie wprowadzać ograniczeń dla żadnego spośród państw UE/EOG oraz Szwajcarii.
Drugi etap
w 2009 roku ograniczenia w dostępie do rynków pracy wobec obywateli Bułgarii i Rumunii zniosły: Dania, Grecja, Hiszpania, Portugalia i Węgry