Radio Wolna Europa - Fonoteka Piotr Nowak

Niezmiernie cennym zespołem nagrań dźwiękowych przechowywanych w ADM jest fonoteka Rozgłośni Radiowej Radia Wolna Europa. Zespół liczący 15.246 taśm magnetofonowych i 2000 kaset zawiera kopie zachowanych programów i audycji RWE nadawanych w latach 1952-1994. Materiały stanowią unikalną kolekcję zarejestrowanych w dźwięku istotnych wydarzeń politycznych zachodzących w kraju i na emigracji oraz głosów wybitnych przedstawicieli życia politycznego, działaczy społecznych, uczonych, artystów, pisarzy, sportowców oraz innych ważnych osobistości związanych z krajem i emigracją polską na Zachodzie. Wraz z taśmami i kasetami magnetofonowymi RWE do Archiwum Dokumentacji Mechanicznej trafiły kopie skryptów audycji, których ilość przekracza 1,5 miliona stron maszynopisu. Zbiór skryptów obejmujący przeszło 40 letni okres funkcjonowania rozgłośni stanowi najpełniej zachowaną (niemal w komplecie) dokumentację programową Rozgłośni.

Udostępnianie zasobu w Archiwum Dokumentacji Mechanicznej odbywa się na ogólnych zasadach obowiązujących w archiwach państwowych. Na życzenie użytkownika Archiwum wykonuje we własnych pracowniach kopie fragmentów nagrań w technice analogowej i cyfrowej.

wyszukiwanie: Zespół `Rozgłośnia Polska „Radia Wolna Europa”' figuruje w spisie zespołów pod numerem 36/0. Daty skrajne zawierają się w latach 1952-1994. Zespół składa się z 30.604 jednostek archiwalnych kategorii A. Warto dodać, że baza danych do Fonoteki jest jedyną na witrynie ADM. Ma ona postać wyszukiwarki (a właściwie 6 wyszukiwarek) o dość prostej formie graficznej. Do wyboru mamy:

• „Szukaj osoby”

• „Szukaj nazwy geograficznej” [Kreml - 1 sygn.]

• „Szukaj wg daty (rok-miesiąc-dzień)”

• „Wyszukaj w treści”

• „Szukaj hasła z tytułu”

• „Szukaj sygnatury”

W pierwszym przypadku aby znalezienie zakończyło się sukcesem należy wpisać szukaną osobę metodą nazwisko-imię lub samo nazwisko. System wyszukuje tylko w indeksie osobowym. Wyszukując nazwę geograficzną można wpisać nazwy krajów, miasta ale zdarzają się takie ogólniki jak `Europa' - 63 rekordy (w charakterze ogólnym audycji), miejsca jak Kreml - 1 rekord, czy organizacje jak ONZ - 1 rekord. Co ciekawe wyszukiwarka osobno reaguje na zwrot „Korea”, a osobno na frazy „Korea Północna” i „Korea Południowa”. Szukając wg daty należy wpisać kolejno rok, miesiąc w systemie dziesiętnym i dzień - system poprosi nas o osobne zatwierdzanie danych. Daty audycji są niewspółmierne do sygnatur - zdarzają się audycje sprzed rozpoczęcia nadawania Radia Wolna Europa. Istnieje też w bazie wiele audycji o niepełnych, a czasem nawet żadnych informacjach, te zazwyczaj umieszczone są po prostu w „pudłach”. To, że baza jest wciąż nieuzupełniona potwierdza choćby jeden z rekordów. Jeśli chodzi o przeszukanie treści - nie ma z tym kłopotu. System wyszukuje zarówno fragmenty, strzępy wyrazów jak i spacje, czy wszelkie znaki oraz uwzględnia polskie litery (i odwrotnie). Szukaj hasła z tytułu umożliwia nam znalezienie poszukiwanej frazy w tytule zespołu, który jest zazwyczaj zwięzły i krótko oddaje treść audycji. Ostatnia z wyszukiwarek `szukaj sygnatury' pozwala na znalezienie konkretnej jednostki poprzez jej sygnaturę. System umożliwia wpisanie tylko głównej - środkowej części sygnatury. W przypadku gdy na sygnaturę przypada więcej niż jeden rekord, po prostu będziemy musieli poszukać wśród tych znalezionych. Z drugiej strony mieszczą się zazwyczaj w ilości 10 i nie jest to duży problem.

ostatnia sygnatura: 15343 (15291 - Nagrania po RWE w Warszawie.)

formularz: Formularz bazy wygląda następująco:

• `rekord' - informuje o liczbie wyników, zarazem daje się rozwinąć i wybrać; wyniki uszeregowane są wg sygnatur

• `numer zespołu' - składa się z 3 części 3\36\0 i jest niezmienny w całej bazie

• `sygnatura' - także składa się z 3 części: RWE\ sygnatura jednostki\ taśma

• `tytuł' - 1-wersowy pasek tytułu jednostki (zazwyczaj starczy)

• `regest' - 8-wersowy pasek na krótki opis charakteru i zawartości audycji

• `czas audycji' - podany w minutach czas trwania

• `liczba stron' - prawdopodobnie maszynopisu (?)

• `data audycji' - 3 okienka na rok, miesiąc, dzień

• `numer pudła' - numer pudła, w którym przechowywana jest dokumentacja audialna

• `uwagi' - 1-wersowy pasek na uwagę

Po lewej stronie znajdują się 3 indeksy (od góry): geograficzny, osobowy i rzeczowy, które swoje powiązania z rekordem mają ułożone w linijkach.

uwagi: Przede wszystkim bardzo przydałyby się w formularzu przyciski nawigacyjne. Baza stała by się przejrzysta i prostsza w obsłudze. Hasła w indeksach powinny być bardziej ujednolicone, dawać się zaznaczyć i mieć formę odnośników, co bardzo ułatwiłoby pracę w bazie. Indeks rzeczowy jest martwy. Skrypt przy rezygnacji z wyszukania zmusza system do znalezienia „wyniku”.

dostępność: Do bazy danych Fonoteka możemy dotrzeć poprzez zakładki `bazy danych' na stronie ADM w i archiwa.gov.pl

literatura:

• Musur Piotr, Kopie dokumentów dotyczące Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa przekazane do ADM przez Biuro Ewidencji i Archiwum Urzędu Ochrony Państwa. Wokół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały konferencji naukowej pod red. Władysława Stępniaka, Warszawa 2002, s. 85-89.

• Pątek Krzysztof, Problematyka odzyskania przez Polskę niepodległości w dokumentach Archiwum Dokumentacji Mechanicznej. Teki Archiwalne seria nowa t. 3, Warszawa 1998, s. 287-294.

• Pątek Krzysztof, Archiwum programowe Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa przechowywane w Archiwum Dokumentacji Mechanicznej. Wokół Rozgłośni Polskiego Radia Wolna Europa. Materiały konferencji naukowej pod red. Władysława Stępniaka, Warszawa 2002, s. 38-58

W wydanym dzisiaj wspólnym oświadczeniu Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych i Instytut Hoovera ogłosiły porozumienie o współpracy nad projektem opracowania indeksów do materiałów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa oraz udostępniania tych materiałów naukowcom. Polskie programy Radia Wolna Europa, nadawane w latach od 1952 do 1994 składają się z ponad 17.000 nagrań dźwiękowych oraz 1.5 miliona stron tekstów programów radiowych.

Radio Wolna Europa / Radio Wolność przekazały wspólne materiały i wszystkie archiwalne audycje, łącznie z audycjami polskimi, do Instytutu Hoovera. Jednocześnie Radio Wolna Europa/Radio Wolność wyraziły zgodę na skopiowanie polskich audycji dla zbiorów polskich archiwów państwowych. Instytut Hoovera łącznie z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych podjął się wspólnego projektu stworzenia komputerowej bazy danych obydwóch kolekcji, dzięki czemu uniknie się powielania pracy nad tymi zbiorami. Instytut Hoovera dostarczy fundusze w wysokości $120.000 w przeciągu pięciu lat. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych zabezpieczy miejsca pracy, specjalistów, sprzęt komputerowy i oprogramowanie.

1. Fonoteka Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa zesp. XXXVI

2. 1952-1994

3. 17 246 j.a. (8 j.a.)

4. Dar Radia Wolna Europa

5. Audycje radiowe nadawane w latach 1964-1968 (8 programów) zawierające wspomnienia oficerów i żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej na temat walk na Wołyniu w latach 1943-1944. Materiały zarejestrowane na taśmach magnetycznych.

6. Cały zespół jest udostępniany.

7. Istnieje możliwość kopiowania nagrań na taśmy magnetofonowe i płyty CD.

8. Wypowiedzi w języku polskim.

9. Dobry.

10. Komputerowy inwentarz zawierający opisy treści wszystkich audycji.

11. Nie dotyczy (zmikrofilmowania).

12. M. Fijałka, 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK, Warszawa 1986.

13. Piotr Musur, kierownik Oddziału Nagrań.

14. 23.04.2003 r.

Reconstitution of the Memory of Poland

"Reconstitution of the Memory of Poland" to realizowany pod patronatem Rady Europy międzynarodowy program, którego głównym celem jest gromadzenie informacji o źródłach do historii Polski przechowywanych w archiwach zagranicznych.

W 1997 r. na zlecenie UNESCO Międzynarodowa Rada Archiwów opracowała ankietę, której celem było rozpoznanie w skali świata zagadnienia strat i przemieszczeń zbiorów archiwalnych oraz rozpoznanie szans rozwiązania wynikających z tego problemów. Odpowiedź polskiej strony na ankietę ujawniła nie uświadamiany nawet w profesjonalnych kręgach fakt rozproszenia i zniszczenia polskiego zasobu archiwalnego, dochodzący do 90% w skrajnym przypadku strat poniesionych przez centralne archiwa państwa w trakcie II wojny światowej.

Z tego gruntu wyrosła decyzja sekretariatu MRA, aby przygotować pionierski i pilotażowy zarazem program o nazwie "Reconstitution of the Memory of Poland". Idea ta zyskała uznanie Europejskiej Rady (European Board) działającej w ramach MRA, grupy ekspertów Rady Europy, działających w ramach grupy "Electronic Publishing, Books and Archives" oraz Komitetu Kultury Rady Europy.

Program był realizowany pod auspicjami Rady Europy w latach 1998-2004.

10 listopada 2004 w siedzibie Rady Europy w Strasbourgu odbyło się uroczyste otwarcie wystawy archiwalnej ukazującej efekty realizacji programu. Wystawa zrealizowana była przy współudziale Departamentu Promocji MSZ jako jedna z uroczystości towarzyszących przejęciu przez Polskę prezydencji w Radzie Europy.

Obecnie program jest kontynuowany jednak Rada Europy nie finansuje już jego realizacji. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych otrzymała wsparcie finansowe na jego realizację ze środków Fundacji Kronenberga, Fundacji Boscha, Towarzystwa Ubezpieczeń Warta oraz Fundacji Lanckorońskich.

Baza danych RMP

Głównym celem programu jest baza danych Reconstitution of the Memory of Poland. W bazie tej opisuje się materiały archiwalne wytworzone w Polsce lub Polski dotyczące, a przechowywane w archiwach zagranicznych. Prototyp bazy został stworzony w 1999 r. przez Petera Horsmana ze Szkoły Archiwalnej w Amsterdamie, natomiast obecna jej wersja została opracowana przez polskich informatyków w 2003 r. Strukturę opisu materiałów archiwalnych oparto na Międzynarodowym standardzie opisu archiwalnego ISAD (G) oraz ISAAR (CMP).

16 marca 2004 r. odbyło się posiedzenie CD Cult Bureau Rady Europy, na którym zaprezentowabno rezulataty programu oraz zainaugurowano działanie bazy w Internecie. Od tego czasu baza dostępna jest on line.

Realizacja programu

Kwerenda archiwalna prowadzona jest zarówno przez archiwistów z krajów uczestniczących w programie jak i przez archiwistów polskich. Początkowo archiwiści byli wyposażeni w specjalne formularze, na podstawie których zbierali informacje o materiałach archiwalnych związanych z historią Polski. Następnie dane były weryfikowane pod względem poprawności merytorycznej jak i językowej i wpisywane do bazy. Obecnie osoby rejestrujące polonika wypełniają oddzielne bazy danych, które po weryfikacji scalane są z bazą centralną.

5

---