Wadliwość aktu administracyjnego
A. Pojęcie wadliwości
Koniecznym jest ustalenie, jakie są konsekwencje braku którejkolwiek z przesłanek aktu. W Polsce nie przyjęła się mianowicie teoria, że każda wadliwość aktu powoduje jego nieważnośc. Obowiązuje natomiast koncepcja gradacji wad, zgodnie z którą wady aktu administracyjnego klasyfikuje się bądź jako nieistotne oraz takie, które powodują jedynie jego wzruszalność (oraz poprzez jego uchylenie lub zmianę) bądź pociągają za sobą nieważność aktu. Odpowiednio do tego w doktrynie i orzecznictwie wyróżnia się:
Wady te są wynikiem naruszenia norm prawa materialnego lub norm prawa procesowego, które nie mieszczą się w wyliczeniach zawartych w art. 145 § 2 KPA
art. 145 KPA
§ 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),
8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
§ 2. Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego.
§ 3. Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa.
oraz w art. 156 § 1 KPA
art. 156 KPA
§ 1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,
4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
§ 2. Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Chodzi więc o takie naruszenia przepisów, które nie mogą mieć wpływu na treść samego aktu. Należą tutaj np. niepodanie stanowiska służbowego przez osobę, która wydała akt.
Akt dotknięty wadą nieistotną nadal wiąże adresata. Jego wady można usunąć poprzez rektyfikację, tzn:
sprostowanie (art. 113 § 1 KPA
art. 113 KPA
§1. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.
§2. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji.
§3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.
uzupełnienie (art. 111 KPA
art. 111 KPA
§ 1. Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.
§ 2. W przypadkach określonych w § 1 termin dla strony do wniesienia odwołania, powództwa lub skargi biegnie od dnia doręczenia jej odpowiedzi.
lub
wykładnię treści aktu (art. 113 § 2 KPA
art. 113 KPA
§1. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.
§2. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji.
§3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.
1. Sprostowanie, art. 113 § 1 KPA
art. 113 KPA
§1. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.
§2. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji.
§3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.
Sprostowanie dotyczy błędów pisarskich powstałych np. mylną pisownię, opuszczenie jakiegoś wyrazu, błędy rachunkowe oraz inne omyłki pod warunkiem, że są one oczywiste. Z oczywistością mamy do czynienia, gdy błędy te są natychmiast poznawalne, wynikające niedwuznacznie z treści samej decyzji lub z akt sprawy. Przedmiotem sprostowania nie mogą być za to mylne ustalenia faktyczne organu administracji ani mylne zastosowanie przepisu prawnego.
2. Uzupełnienie, art. 111 KPA
art. 111 KPA
§ 1. Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.
§ 2. W przypadkach określonych w § 1 termin dla strony do wniesienia odwołania, powództwa lub skargi biegnie od dnia doręczenia jej odpowiedzi.
Uzupełnienie dotyczy rozstrzygnięcia zawartego w akcie oraz pouczenia o możliwości wniesienia środków zaskarżenia.
Rozstrzygnięcie musi być kompletne w ukształtowaniu wyniku sprawy, a więc musi dotyczyć wszystkich żądań zgłoszonych przez strony oraz rozstrzygać o wszelkich prawach i obowiązkach, o których mówią przepisy prawa materialnego, na podstawie których wydano akt administracyjny.
3. Wykładnia treści aktu administracyjnego, art. 113 § 2 KPA
art. 113 KPA
§1. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.
§2. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji.
§3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.
Wykładni dokonuje się, gdy istnieją wątpliwości co do treści aktu. Wykładnia nie może prowadzić do merytorycznej zmiany treści rozstrzygnięcia, np. na skutek nowej oceny sprawy.
i
W przypadku wystąpienia wady istotnej możliwe jest wznowienie postępowania, uchylenie lub zmiana aktu bądź stwierdzenie nieważności. Rozróżnia się tym samym wzruszalność aktu administracyjnego (=możliwość zmiany lub uchylenia) oraz jego nieważność. Przyczyny wzruszalności nie zostały jasno wyliczone. Natomiast przyczyny nieważności aktu administracyjnego (a dokładnie decyzji) wymienione są w art. 156 § 1 KPA
art. 156 KPA
§ 1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,
4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
§ 2. Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Przyjąć więc można, że pozostałe wady, te które powodują możliwość wznowienia postępowania (art. 145 KPA
art. 145 KPA
§ 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),
8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
§ 2. Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego.
§ 3. Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa.
i art. 145a KPA
art. 145a KPA
(§ 1. Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją , umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.
§ 2. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.)
oraz te, które nie są wadami nieistotnymi oraz nie powodują nieważności aktu, będą skutkowały wzruszalnością aktu administracyjnego.
B. Domniemanie prawidłowości aktu administracyjnego
Ponieważ akt administracyjny jet czynnością władczą państwa, uznaje się, że akt administracyjny uważa się za ważny - i tym samym obowiązujący - dopóty, dopóki nie zostanie uchylony przez uprawniony do tego organ. Oznacza to, że adresat mimo wszystko powinien podporządkować się aktowi administracyjnemu. Nie ma jednakże takiego obowiązku, z tym że jeżeli się podporządkuje, to czyni to własne ryzyko, co z kolei oznacza, że gdyby organ odwoławczy oraz sąd nie podzielili jego zapatrywania co do nieważności lub wzruszalności aktu, poniesienie konsekwencje prawne swego nieposłuszeństwa.