Administracja wobec praw człowieka i obywatela

Organy administracji: - centralne, lokalne

- rządowa, samorządowa

Organy administracji to władza wykonawcza - Prezydent + rząd (Prezes RM i Rada Ministrów).

Organy administracji centralne

1.Prezes RM (nadzoruje CBA)

2.Ministrowie: - resortowi - posiadają uprawnienia do wydawania rozporządzeń i kierują działem administracji rządowej (resortem)

- nieresortowi - Rzecznik Rządu, mają inne konstytucyjne zadania powierzone przez Premiera.

Ministrem właściwym do spraw administracji jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, który skupia wojewodów, nadzoruje Policję i Straż Graniczną, ABW.

Administracja więzienna podlega Ministrowi Sprawiedliwości, a Urzędy Skarbowe - Minister Finansów.

Organy administracji samorządowej

Administracja samorządowa funkcjonuje na trzech poziomach: - gminy

- powiaty

- województwa

Administracja samorządowa charakteryzuje się niezależnością.

Na szczeblu gminy wiejskiej stoi wójt, a organem pomocniczym jest sołectwo.

Na szczeblu gminy miejskiej stoi burmistrz, prezydent, a organem pomocniczym są rady dzielnicy, osiedla.

W powiecie organem jest zarząd ze starostą na czele, nie pochodzi on z wyborów powszechnych.

Zastępca nie współodpowiada i nie współdecyduje.

W województwie organem jest zarząd z marszałkiem sejmiku wojewódzkiego, sejmik wojewódzki jest organem uchwałodawczym.

Zadania administracji

- przestrzeganie prawa

- realizacja zadań

- działać skutecznie, sprawnie i bez zwłoki

Status jednostki - są to prawa, wolności i obowiązki.

Każdy człowiek ma katalog praw, wolności i obowiązków. Są one gwarantowane przez państwo, przez Konstytucję, a organy decydujące muszą przestrzegać statutu człowieka i obywatela, w innym przypadku ponoszą odpowiedzialność: - cywilną

- karną

- polityczną.

Za błędy polityczne może być odwołany minister, Premier. Odpowiedzialność może być jednoosobowa lub zbiorowa. Jednoosobowa, gdy sejm wyraża wotum nieufności w stosunku do jednej osoby, zbiorowa, gdy sejm wyraża konstruktywne wotum nieufności wobec całego rządu. W praktyce stosuje się tylko odpowiedzialność karną i cywilną.

Organy państwa stojące na straży:

- krajowe

- międzynarodowe

Krajowe	Międzynarodowe
1.Rzecznik Praw Obywatelskich 2.Rzecznik Praw Dziecka 3.Organy Prokuratury 4.Sądy powszechne, administracyjne, wojskowe 5.Straże i inspekcje 6.Organy wywiadu i kontrwywiadu 7.Trybunał Konstytucyjny 8.NIK 9.Krajowa Rada Radia i Telewizji	1.Trybunał Europejski Praw Człowieka w Strassburgu 2.Komitet Praw Człowieka ONZ 3.Organizacje pozarządowe

Adresat:

- podmiot wskazany w normie prawnej

- każdy (1.Człowiek, 2.Byt prawny, stworzony przez człowieka np. kościoły, partie stowarzyszenia, związki zawodowe, spółki handlowe, 3.Inne osoby prawne - organy, fundacje).

Człowiek od początku do końca istnienia jest adresatem praw człowieka:

- ochrona prawna w momencie poczęcia, zapis w ustawie o Rzeczniku Praw Człowieka.

Człowiek ma prawo do:

- do życia

- do ochrony zdrowia

- do dziedziczenia

- do darowizny.

Uprawnienie jest dłuższe niż śmierć:

- ma prawo do pochówku

- ma prawo do grobu

- ma prawo do ochrony wizerunku

Zawężenie adresata:

1.Dziecko - ma prawo do wychowania w rodzinie, prawo pomocy od państwa, jeżeli jest pozbawione rodziny.

2.Kobieta - Prawo do macierzyństwa, do wcześniejszej emerytury

3.Niepełnosprawny - prawo do integracji ze społeczeństwem, prawo od poruszania się

4.Funkcjonariusze - prawo do szczególnej ochrony prawnej

Wolność - to uprawnienie, które ma adresata, z uprawnienia adresat może skorzystać, lecz nie musi, jest to jego wolny wybór i nie ma negatywnych konsekwencji.

Obywatel - to człowiek, który ma polskie obywatelstwo.

Z przyczyn ekonomicznych państwo zapewnia niektóre prawa tylko dla obywateli, np. prawo do zabezpieczenia społecznego.

Nabycie obywatelstwa:

1.W wyniku repatriacji z momentem przybycia do Polski, na podstawie wizy repatriacyjnej, przyznawane dla osoby, która wykaże się związkami pokrewieństwa z obywatelami polskimi.

2.Naturalizacja - ukończenie nauki w Polsce i wyrażeniu woli zostania.

3.Zawarcie związku małżeńskiego

4.Więzy krwi - jeden z rodziców ma polskie obywatelstwo

5.Urodzenie się na terytorium RP

6.Znalezienie dziecka na terytorium RP

Prawo - uprawnienie, które ma adresata, adresat może skorzystać z uprawnienia, lecz nie musi, jest to jego swobodny wybór i nie ma negatywnych konsekwencji.

Różnice między wolnością i prawem:

- wolność jest pierwotna w stosunku do prawa

- wolność wynika z natury rzeczy

- wolność wynika z prawa natury, bez względu na działanie organów państwa

- prawo - najpierw państwo musi je nadać i stwierdzić, że istnieje.

Np. wolność poruszania się - jest naturalna, a prawo wyborcze - państwo nadaje i stwierdza jego istnienie

Prawo, żeby było realne musi być zagwarantowane przez państwo i żeby nie było prawem martwym musi być stworzony system finansowy.

Prawo do nauki - obowiązuje do 18 lat, ale musi być stworzony system oświaty + finanse.

Podobieństwa - można skorzystać lub nie i nie ma negatywnych konsekwencji.

Obowiązek - nakaz, adresat nie ma swobody wyboru. Adresat , który ma obowiązek musi go wykonać.

Dwie formy obowiązku:

- nakazy

- zakazy.

Nakaz - wymaga od adresata aktywności, działania, np. nakaz do zatrzymania się do kontroli w ruchu drogowym.

Zakaz - spełniamy, zachowując bierność, nie czynimy nic.

Połączenie uprawnień i obowiązków:

Obowiązek mówienia prawdy - prawo do milczenia.

Różnice między obowiązkami i uprawnieniami:

- w obowiązku jest brak swobody wyboru

- w obowiązku występuje sankcja

- w uprawnieniach jest swobodny wybór.

Sankcje wymierzają organy władzy sadowniczej administracyjnej.

Sankcja karna - (grzywna, ograniczenie wolności, zakaz prowadzenia samochodu, pozbawienie wolności).

Sankcje cywilne - unieważnienie czynności prawnej.

Doktryny

Doktryny determinują zachowanie się administracji, która je wdraża w życie.

Rodzaje doktryn:

1. Liberalna

2. Socjalna

3. Hadecka

4. Naturalna

W nie naszym kręgu cywilizacyjnym liczą się:

1. Islamska

2. Socjalistyczna

Naturalna - dyrektor, administracja - przestrzegając praw człowieka należy pamiętać, że ludzie posiadają godność, każdy jest wolny, traktować tak samo.

Liberalna - organy administracji powinny funkcjonować, jako gwarant porządku i ładu w państwie; państwo jest nocnym stróżem, ma pilnować i reagować. Człowiek jest częścią świata przyrody i ludzie, jak zwierzęta muszą sobie radzić sami. Nie ma pomocy społecznej, bo osobom słabym się nie pomaga.

Socjalna - zakłada, że państwo musi zapewnić minimum egzystencji, ma odebrać z ustanowionych podatków część dochodu i przeznaczyć je i podzielić dla osób nieradzących sobie. Skutkiem, czego jest tworzenie systemu opieki społecznej, publicznych szkół, opieki zdrowotnej.

Hadecka - akcentuje godność, jako dyrektywę. Państwo powinno pomóc potrzebującym, skoro ludzie wymyślili państwo. Organy państwowe mają chronić życie.

Islamska - Arabia Saudyjska, Afganistan. Następuje ureligijnienie prawa, należy dbać o wykonanie realizowanych elementów religijnych w prawie. Dbać o moralność, różne traktowanie kobiet i mężczyzn, z pełnią praw dla mężczyzn.

Socjalistyczna - administracja dyrektywy:

- zwalczanie klas społecznych, żyjących z wyzysku burżuazji, praw działalności gospodarczej

- zapewnienie świadczeń socjalnych - licznych i obszernych

- nie ma pluralizmu politycznego lub jest ograniczony.

W państwach demokratycznych, w Polsce istnieje równy wkład w doktryny.

Zasada godności człowieka

1. Wszystkie organizacje państwowe mają obowiązek bezwzględnego traktowania człowieka w sposób godny, bo są to istoty rozumne

2. Zakaz znęcania się, przeprowadzania eksperymentów naukowych (chyba, że za zgodą), przemocy, kar cielesnych

3. Ograniczenie aborcyjne w Polsce

4. Szacunek dla zwłok

Zasada wolności człowieka

Każdy może czynić to, co chce, z wyjątkiem rzeczy zakazanych wyraźnie przez prawo. Wolność może być ograniczona przez organy administracji.

Zasada równouprawnienia

Zasada równości traktowania. Każdy ma takie same prawa, obowiązki i wolności i nie może być dyskryminowany z jakiegokolwiek powodu.

Zasada obywatelstwa

Organy administracji muszą pamiętać, że obywatele mają więcej praw i wolności niż człowiek (ściganie - prokurator)

Zasada pomocniczości

Organy administracji w odniesieniu do mniejszości etnicznych i narodowych powinny prowadzić taką działalność, żeby została zachowana i utrzymana tożsamość tych mniejszości.

Prawa i wolności osobiste

Prawa i wolności osobiste nie są wolnościami ekonomicznymi, politycznymi, socjalnymi, czy kulturowymi. Są związane z człowiekiem, jego ciałem. Podstawowym adresatem jest człowiek, sporadycznie obywatel.

1. Prawo do prawnej ochrony życia - mylone z prawem do życia. RP nikomu nie gwarantuje prawa do życia, a tylko do ochrony życia. Trzy rozwiązania:

1. Zakaz kary śmierci - nie ma ponad 20 lat

2. Ochrona życia poczętego - ograniczenie dowolności aborcji. Jest dopuszczalna, gdy ciąża pochodzi z przestępstwa, gdy jest zagrożone życie matki, gdy płód jest uszkodzony.

3. Eutanazja - śmierć na życzenie, zainteresowany może poprosić o śmierć, w Polsce zakazana

2. Nietykalność osobista - jest to poszanowanie integralności cielesnej człowieka, niedotykalność. Organy publiczne są jednym z rodzajów podmiotów, które mogą czynić wyjątki od tego prawa. Wyjątki wynikają z ustawy. Wyjątki to:

1. Prawo do zatrzymania przez organy uprawnione na okres 48 godzin maksymalnie, a po ich upływie sąd podejmuje decyzję o przedłużenie na kolejne 24 godziny, w ciągu, których organy ścigania (policja, ABW, CBA, CBŚ) muszą złożyć wniosek o tymczasowe aresztowanie.

2. Tymczasowe aresztowanie może być tylko orzeczone przez sąd, maksymalnie na okres 3 miesięcy i może być przedłużony o tyle razy, ile razy jest potrzeba. W przypadku nieusprawiedliwionego aresztowania służy odszkodowanie od RP.

3. Kara pozbawienia wolności - więzienie, do 15 lat maksymalnie, potem jest 25 lat i dożywocie.

4. Rewizja osobista - człowiek może wykorzystać swoją budowę do schowania, ukrycia, przemytu rzeczy niedozwolonych. Organ przy zachowaniu intymności i godności człowieka może przeprowadzić rewizję osobistą (wyjątek - immunitet dyplomatyczny).

5. Stan wyższej konieczności - można poświęcić mniej, by uratować więcej.

6. Obrona konieczna - dla ratowania życia i zdrowia, ten, przeciwko komu jest stosowany zamach, przy użyciu środków proporcjonalnych może się bronić.

Wyjątki od nietykalności to: eksperymenty medyczne, zabiegi medyczne. Tylko zainteresowany może wyrazić zgodę na eksperyment medyczny (robiony po raz pierwszy, gdy nieznane są konsekwencje). Na zabieg medyczny (wykonywany nie po raz pierwszy, którego skutki można określić) zgodę może wyrazić zainteresowany lub jego rodzina.

Zakazane są tortury: fizyczne, psychiczne, znęcanie się, jak i kary cielesne. Karcenie, to nie to samo, co karanie. Kwestie sporne rozstrzyga sąd.

Karcenie - to pstryczek w ucho, delikatny klaps i to nie może być cykliczne.

3. Prawo do ochrony życia prywatnego:

1. Prawo od wyboru stanu cywilnego

2. Wolny wybór - nikt nikogo nie może zmusić

3. Prawo do ochrony danych osobowych, do korekty i usunięcia danych (GIODO)

4. Prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych

5. Prawo do szybkiego postępowania przed sądem

6. Domniemanie niewinności (do momentu wydania prawomocnego orzeczenia sądu)

7. Wolność poruszania się (wyjątek - więzień)

8. Wolność wyboru miejsca zamieszkania

9. Obywatel polski nie może być wydalony z kraju - banicja

10. Można dokonać ekstradycji na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (ENA) na zasadzie wzajemności

11. Wolność sumienia i wyznania

Atrybutami praw osobistych są swobodne poruszanie się i zamieszkanie. Pakiet praw osobistych został ukształtowany w XIX wieku, w XX dużo dodano. Są one gwarantowane w prawie międzynarodowym.

Prawa i wolności polityczne

Adresat: obywatel i człowiek

Prawa i wolności polityczne zaspakajają aktywność społeczną człowieka.

1. Prawo wyborcze: czynne i bierne.

Prawo czynne - do głosowania (obywatel polski, a w lokalnych obywatel UE). Cenzus wieku - 18 lat i nie ma wyjątków.

Prawo bierne - prawo do kandydowania. Cenzus wieku:

1. 35 lat - na Prezydenta

2. 30 lat - do Senatu

3. 20 lat - do Europarlamentu i Sejmu

4. 25 lat - na wójta, burmistrza, prezydenta miasta

5. 18 lat - na radnego

Niekaralność - kandydat na posła lub senatora nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo, na karę pozbawienia wolności.

Wyjątki nie posiadający praw wyborczych:1. Nieposiadający praw wyborczych; osoba ubezwłasnowolniona z tytułu choroby psychicznej, niedorozwoju, narkomanii, alkoholizmu.

2. Prawo do referendum - do inicjatywy referendum i do udziału w referendum. W referendum ogólnokrajowym - 500 000 podpisów zapewnia prawo do złożenia wniosku o przeprowadzenie referendum, za wyjątkiem spraw dotyczących: budżetu, amnestii, sojuszów wojskowych. Referendum - jest to prawo do głosowania za jakimś wariantem lub określenia się na „tak” lub „nie”. Referendum dzielą się na:

1. Referendum ratyfikujące, konstytucyjne - przeprowadzane na wniosek Prezydenta, Senatu, 1/5 posłów (92). Odnośnie rozdziałów 1,2,12 jest wiążące bez względu na frekwencję, decyduje większość głosów.

2. Ogólnokrajowe - frekwencja musi być 50%

3. Lokalne - frekwencja musi być 30%. W referendum lokalnym, by je przeprowadzić na wniosku musi złożyć podpis 5% mieszkańców województwa, 10% mieszkańców powiatu lub gminy. W referendum ogólnokrajowym udział może wziąć obywatel polski, po ukończeniu 18 lat. W referendum lokalnym - osoba, która skończyła 18 lat, jest obywatelem UE i stale zamieszkuje na terenie tej gminy czy powiatu.

3. Prawo do inicjatywy ustawodawczej - jest złożenie projektu ustawy (100 000 podpisów). Należy zorganizować Komitet i zebrać podpisy. Projekt ustawy trafia do sejmu. Sejm może:

1. Zamrozić projekt,

2. Odrzucić projekt

3. Przyjąć niekoniecznie w zaproponowanej formie

4. Wolność zrzeszania i wolność zgromadzania - adresowane do każdego, wolność tworzenia i uczestniczenia. Aby zorganizować zgromadzenie należy poinformować o tym fakcie organy administracji samorządowej oraz gdzie i kiedy i w jakiej formie (stacjonarne, ruchome). Organizator musi zapewnić bezpieczeństwo, sama manifestacja może być przeprowadzona w celach pokojowych. Organ rejestruje zgłoszenie manifestacji.

Wolność zrzeszania to wolność wyznania (100 osób by zarejestrować kościół), stowarzyszenia (zarejestrowane - 15 osób; zwykłe - 3 osoby), partie (1000 osób). Rejestracja kościołów w MSWiA, stowarzyszeń w sądzie powszechnym, partii w Warszawie. Delegalizacja partii następuje przez Trybunał Konstytucyjny.

5. Prawo do skarg, wniosków i zażaleń - polega na tym, że każdy może się zwrócić ze skargą, wnioskiem, zażaleniem na działalność organów administracji publicznej. Skarżyć się można na: wójta, burmistrza, prezydenta, radnego, urzędnika. Złożenie skargi rodzi obowiązek, nie można kogoś pomówić bezpodstawnie, Ale np. o zagubieniu dokumentów. Odpowiedź na skargę - 30 dni. Istotą skargi jest usprawnienie i kontrola pracy organów administracji publicznej.

6. Prawo do informacji o działalności organów publicznych

7. Prawo wstępu na posiedzenia organów publicznych, kolegialnych, pochodzących z wyborów powszechnych. Wykorzystana zasada jawności.

Prawa, wolności ekonomiczne i socjalne oraz gwarancje

Adresowane są przede wszystkim do obywatela.

Prawa:

1. Prawo do zabezpieczenia społecznego:

1. Ze względu na wiek - emerytura, kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat

2. Ze względu na stan zdrowia - renta

3. Ze względu pozostawanie bez pracy - prawo do zasiłku dla bezrobotnych

2. Prawo do ochrony zdrowia - prawo równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanej lub współfinansowanej przez państwo

3. Wolność działalności gospodarczej

4. Prawo do własności

5. Prawo do innych praw majątkowych

6. Prawo do pracy - prawo do wyboru zawodu, wyboru miejsca zatrudnienia, przekwalifikowania się.

7. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

8. Prawo do wypoczynku

9. Prawo osób niepełnosprawnych do integracji ze społeczeństwem

10. Prawo do nauki - jest bezpłatna, oprócz niektórych świadczeń

11. Zakaz zatrudniania na stałe osób przed ukończeniem 16 lat

12. Prawo do wytwórczości artystycznej

13. Prawo do ochrony środowiska

Obowiązki obywatela:

1. Obrony ojczyzny

Obowiązki każdego:

1. Przestrzeganie prawa

2. Dbania o wspólną własność

3. Obowiązek ponoszenia ciężarów finansowych (podatki)

4. Obowiązek ochrony środowiska naturalnego

Organy administracji publicznej mają zagwarantować te uprawnienia, a jednocześnie regulują te kwestie i stoją na straży wykonywania obowiązków. Są to: Policja, ABW, CBA, Prokuratura, Inspekcja i Straże.

Organy te podlegają kontroli:

1. Sądowej:

1. Sądy powszechne: I instancji - rejonowe, II instancji - okręgowe, apelacyjne

2. Sądy wojskowe: I instancji - garnizonowe, II instancji - sądy okręgu wojskowego, Izba Karna

3. Sądy administracyjne; I instancji - wojewódzkie, II instancji - NSA

2. Trybunałowi Konstytucyjnemu - procedura może być uruchomiona przez skargę jednego człowieka, a poza tym każdy organ ma prawo do zadania pytania: czy akt normatywny jest zgodny z konstytucją.

3. Trybunał Stanu - Prezydent, Premier, dotyczy złamania konstytucji lub opieszałości w działaniu

4. Prokurator - to nie minister - są 2 piony:

I Prokuratura Rejonowa, Okręgowa, Apelacyjna, Generalna

II Prokuratura Wojskowa - szpiegostwo, zdrada

5. Rzecznik Praw Obywatelskich - zajmuje się każdym, kadencja na 5 lat, wybiera go Sejm, stoi na straży praw i konstytucji. Jest to wielki doradca, może zaskarżyć, doradzić, pomóc, złożyć skargę konstytucyjną, badać, przesłuchiwać, by wyjaśnić sprawę, ale nie może oddać i załatwić.

6. Rzecznik Praw Dziecka - zajmuje się sprawami dzieci i rodziny, kadencja analogicznie jak wyżej.

7. Europejski Trybunał Praw Człowieka, - gdy wyczerpana jest krajowa droga prawna w Polsce, w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia można zaskarżyć państwo Polskie w dwóch instancjach. W I instancji pozwane jest państwo polskie, w II instancji wydaje orzeczenie.

8. Komitet Praw Człowieka

9. Instytucje międzynarodowe

---