METODY KSZTAŁCENIA: Metoda-z gr. methodos- badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy. -Systematycznie stosowany sposób pracy n-la z uczniami umożliwiający osiąganie celów kształcenia -wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności n-li i uczniów realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów. Metody kształcenia odp na pyt. O sposób pracy, jak? Jak uczyć? W zakresie różnych treści, na różnych szczeblach kształcenia
Kryteria doboru metod:1 pozostałe składniki procesu kształcenia 2.kwalifikacje i kultura ped. N. 3.warunki w jakich odbywa się proces 4.wiek, indywidualne właściwości uczniów, ich liczba 5.właściwości przedmiotów nauczania 6.cele z zadania dydaktyczne Funkcje metod kształcenia: - służą zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem -zapewniają utrwalanie zdobytej przez uczniów wiedzy -ułatwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania tej wiedzy. HISTORYCZNY ROZWÓJ METOD: nauczanie okazjonalne: I metody oparte na naśladownictwie szkolnictwo średniowieczne II Metody słowne: -akroamatyczne(podające np. wykład, opis, opowiadanie wykładowe) -erotematyczne [*m. katechetyczna: polega na stawianiu pyt w oczekiwaniu na wyuczoną, jedyną, poprawną odp. *m. heurystyczna: stawianie pyt. Prowokujących do samodzielnego myślenia do poszukiwania odp.] III Metody oglądowe- wprowadzone przez Pastelozziego. Istotą jest poznawanie rzeczy w samych sobie, w naturze, bogaty materiał empiryczny uruchamiany procesy spostrzegawcze, obserwacyjne IV- Metody praktyczne- organizowanie działalności praktycznej uczniów…
Wszystkie te metody tworzą grupę: metod klasycznych( słowne, oglądowe, praktyczne) - metody unowocześniające proces kształcenia: m. problemowe(gry dyd.), m. waloryzacyjne, m. wspierania edukacyjnego -inne. Klasyfikacja metod kształcenia -wg. K. Sośnickiego: poszukujące i podające. Jest uczenie się sztuczne(w szkole) i naturalne(sam się uczysz).- wg B. Nawroczyńskiego(podające, poszukujące i laboratoryjne) - wg L. Klingberg monologowe- wykład, opis , dialogowe- dyskusja, formy współpracy w nauczaniu- naucz. Indywidualne, grupowe, frontalne) - wg. Okonia Kryterium: -dominujący rodzaj uczenia się -dominujący rodzaj aktywności uczniów. Metody: : I.metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi - oparte na uczeniu się przez przyswajanie i na aktywności poznawczej typu reproduktywnego: pogadanka, dyskusja, wykład, opis, opowiadanie, praca z książką. II.metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, wymagają uczenia się przez odkrywanie, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. a)klasyczna metoda problemowa - dominacja uczenia się nad nauczaniem, cztery momenty wg Nawroczyńskiego: wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach; b)metoda przypadków - polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku c)mikronauczanie - uczenie się złożonych czynności praktycznych (grupa obserwuje najpierw fragment lekcji, następnie analizuje go w grupach) d)gry dydaktyczne tj. *m. symulacyjna (odtwarzanie bardziej złożonych sytuacji problemowych, wymagających samodzielnego rozwiązania; umożliwiają one uczenie się `bez przymusu'. W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model, który wskutek działań podlega zmianom.) *m. Sytuacyjna (wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają racje `za' i `przeciw'. Zadaniem U jest zrozumieć tą sytuację, podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz ewentualnych innych decyzji) *burza mózgów (Metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego) *m. biograficzna (Polega na oparciu się na wzorach osobowych ( biografia jest opisem sytuacyjnym a uczeń wyciąga z niej wnioski aby wykorzystać je w rozwiązaniu problemu. Faza przygotowawcza: 1) wybór postaci; 2)zebranie materiału; 3)określenie tematyki gry; 4)przygotowanie zestawu pytań; 5) opracowanie scenariusza gry; 6) zadania dla uczniów; 7)końcowe omówienie gry) III.metody waloryzacyjne (eksponujące wartości, o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej. Skłaniają U do uczenia się przez przeżywanie) tj. *m. Impresyjna (przezywanie emocjo! - kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę. Wartość tej m. Zależy od doboru `dzieła' i tego czy udało się wywołać u uczestnikow głębsze przeżycia, chęć do wymiany myśli i wrażeń, chęć zmieniania siebie pod jakimś względem) *m. Ekspresyjna (wyrażanie emocji! - polega na stwarzaniu syt., w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażając siebie, a zarazem je przeżywają. Np. czynny udział w przedstawiieniu szkolnym w roli aktorów, scenografów, rezyserów. Lub tworzenie obrazu, rzeźby, wystawy) IV.metody praktyczne (opierają się na uczeniu się przez działanie; wyzwalają aktywność prakt.-techn., zmieniającą otoczenie) tj. *metody ćwiczebne - usprawnienie do zadań wytwórczych *metody realizacji zadań wytwórczych - bezpośrednia realizacja
CELE KSZTAŁCENIA: Pojęcie Okoń: cele - wyobrażone, z góry założone stany rzeczy lub zdarzeń, które zamierzamy osiągnąć w procesie dydaktycznym i wychowawczym; świadome założone efekty, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia, świadomie założone skutki, jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia (zależne od charakteru społeczeństwa, poziomu kultury, poziomu całego systemu edukacyjnego w danym kraju); Denek: cele - postulowany stan rzeczy oraz działanie prowadzące do jego realizacji konstytutywne cechy celów kształcenia 1) dostrzegalny (rozróżnialny) - określony tak, by można było ustalić stan jego realizacji 2) wykonalny - możliwy do osiągnięcia w określonym czasie 3) logiczny - nie zawierający wewnętrznej sprzeczności 4) rzeczowy i precyzyjny - przedstawiający syntetycznie opis tego, co chcemy osiągnąć 5) wymierny - na ile cel ten został wykonany
Rodzaje celów kształcenia:: według konkretyzacji( na stopień ich uszczegółowienia) 1 ogólne - formułowane w kategoriach funkcji; długoterminowe; wskazujące kierunki dążeń; wyrażają to co ma być produktem końcowym kszt. na danym szczeblu są długoterminowe, ( realizowane małymi krokami). Określa się je celami instytucjonalnymi szkoły 2 pośrednie - formułowane w kategoriach czynności, otrzymuje się je w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności. Są wskaźnikiem czynności które trzeba uruchomić aby osiągnąć cel ogólny. 3 operacyjne (szczegółowe, zadania) cele ogólne przełożone na język konkretów. Konkretne opisy zachowań U jakie mają przejawiać po zakończeniu zajęć. Nadaje się im postać operacyjną. Są węższe i b. sprecyzowane, krótkoterminowe - formułowane w kategoriach konkretnych zadań; krótkoterminowe; według czasu: 1 potencjalne - w zamyśle pedagoga do momentu rozpoczęcia procesu kształcenia 2. aktualne - symbolizują rozpoczęcie procesu ze wzgl na obszar zmian jakie wywołują cele w uczeniu 1. rzeczowe - co ma uczeń wiedzieć, określają przewidywane zmiany w zasobie wiedzy i umiejętności U 2. podmiotowe - zmiany w rozwoju motywacji, postaw i wartości;
Operacjonalizacja celów kształcenia - proces sprowadzania celów ogólnych do celów szczegółowych; narzędziem służącym operacjonalizacji jest taksonomia Cechy szczegółowych celów kształcenia (Galloway)
właściwości celów wg Gallowaya 1są formułowane z punktu widzenia ucznia - powinny określać co uczniowie potrafią zrobić, co będą umieli, jeśli będą się uczyć, a nie ustalać co robi lub ma zrobić nauczyciel; - adresatem celu ma być uczeń 2. są konkretnymi opisami zachowań ucznia - powinny określać konkretne zachowania będące przedmiotem uczenia się w systemie dydaktycznym 3. mogą zawierać warunki ograniczające, odnoszące się do zachowania ucznia - ograniczenie czasu, liczby błędów lub tego co może (lub nie może) być stosowane jako pomoc przy wykonywaniu zadania 4. reprezentują różne typy zachowania ucznia ze względu na to, do jakiej kategorii zachowania odnosi się cel wyróżniamy rodzaje celów:- szczegółowe typu poznawczego - informacja, wyjaśnianie, stosowanie, analiza- szczegółowe typu emocjonalnego - przeżywanie, wartościowanie- szczegółowe typu psychomotorycznego - ruch.
FORMY ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA wskazują jak organizować pracę dyd. stosownie do tego kto? gdzie? kiedy? w jakim celu? ma być podmiotem kształcenia. Czynniki doboru form organizacyjnych- cele i zadania kształcenia -liczba U -charakterystyczne właściwości przedmiotu nauczania - miejsce nauki - czas nauki -dostępność środków dydaktycznych Kryteria podziału: -liczba uczniów: jednostkowe( indywidualne), -grupowe(zespołowe) -zbiorowe ( frontalne) -miejsce ucznia się U -szkolne (klasowo-lekcyjne, świetlicowe, laboratoryjne, warsztatowo-produkcyjne) -pozaszkolne (praca domowa, koła zainteresowań, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych, usługowych -czas trwania zajęć -lekcyjne -pozalekcyjne
Podział form organizacyjnych: *jednostkowe (U realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy n-la np. korepetycje. ZALETY: umożliwia ono pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, co pozwala na stałą i dokładną kontrolę przebiegu i wyników pracy U. U nabywa tu umiejętności, nawyków w optymalnym dla siebie czasie. WADY: jest ono nieopłacalne z ekonomicznego punktu widzenia i ogranicza społeczny zasięg pracy n-la. Przy tego typu nauczaniu nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikami w zakresie realizowanych przez szkołę zadań, wskutek czego nie wyrabia się u niego umiejętności pracy w zespole) *zbiorowe (opracował i wypróbował tą koncepcję Jan Sturm. Odmiany systemu zbiorowego to: klasowo-lekcyjny, laboratoryjno-lekcyjny, warsztatowo-lekcyjny. Cechy systemu zbiorowego to: U o zblizonym wieku tworza klasy; każda kl. Pracuje według rocznego planu nauczania; lekcja jako podstawowa jednostka organizowanych zajęć; pracą na lekcji kieruje n-el, ocenia on postepy w nauce, wystawia oceny. ZALETY: system ten umozliwia n-lowi pracę z dość dużą grupą U, ma bardzo przejrzystą strukturę organizacyjną, pozwala organizować zespołowy wysiłek U oraz ich współzawodnictwo w nauce. WADY: „abstrakcyjna jednorodność” treści nauczania, narzucanych wszystkim U przez program, a także brak warunków sprzyjających indywidualizacji pracy dydakt.-wychow. Z dziećmi. *grupowe (cechy: grupki liczą 3-6os.. pracuja oni nad rozwiązaniem problemu; skład gr. jest stały, U tworzą je sami; pracą główną kieruje przewodniczący lecz funkcja ta nie jest stała; n-el ocenia U indywidualnie, a nie całą grupę; podstawową metodą pracy grupowej jest dyskusja - podczas niej zdolniejsi pomagają słabszym; po pracy w gr. następuje znów nauczanie zbiorowe w celu omówienia zagadnień z poszczególnych grup.) Odmiany pracy Grupowej:
GRUPA JEDNOLITA - hemogeniczna, praca wszystkich nad 1 zadaniem, GRUPA ZRÓŻNICOWANA- heterogeniczna tj. różny wiek, płeć, różne zadania, G RUPA BRYGADOWA-stosowana w kształceniu zawodowym KOMBINOWANA-połączenie elem. pracy jednolitej i zróżnicowanej
Wychowawcze i kształcące walory pracy- przyzwyczajają uczniów do odpowiedzialności podporządkowania się gotowości udzielania pomocy -rozszerza zakres interakcji międzyludzkich -wzbogaca i pogłębia więzi koleżeństwa i partnerstwa -zwiększa wydajność i efektywność pracy N -sprzyja wymianie poglądów i przekonań -rozwija komunikację językową w toku rozwiązywania problemów -pozwala na samokontrolę i samoocenę przec co wzbogaca proces ewolucji wyników nauczania
Zalety i cechy uczenia się w grupie -grupy formuje się wg kryteriów różnorodności wszyscy U podejmują się różnych ról -członkowie grup uczą się jeden od drugiego, umiejętność korzystania dawania pomocy w nauce ,-odpowiedzialność przywódcza jest podejmowana wspolnie przez wszystkich członków -probuje się osiągnąć nie tylko określony cel ale tworzyć środowisko pozytywnych relacji międzyosobowych miedzy członkami -wzmacniają się pozytywne emocje wobec kolegów nowe związki się tworzą wzrasta życzliwość wobec partnerów -wzrasta samoocena uczniów, zmniejsza się liczba przejawów niewłaściwego zachowania -U osiągają lepsze wyniki w nauce w porównaniu z otoczeniem indywidualnym - zmienia się motywacja U z zew. na wew. przez co wzrasta zainteresowanie samą nauką kosztem zabiegania o zew. nagrody