PEDAGOGIKA SPOŁECZNA
Wykład 1
Geneza i przedmiot pedagogiki społecznej.
Klasyfikacja:
ze względu na badania zjawisk przyrody (nauki przyrodnicze)
ze względu na badania życia społecznego
socjologia
psychologia
pedagogika:
bada zjawiska wychowawcze
ukazuje istotę wychowania, rolę wychowania w kształtowaniu osobowości
XII w - prekursorem w Polsce był Komeński, jednak poglądy pojawiły się w filozofii w starożytności, odrodzeniu i oświeceniu.
Pedagogika społeczna była w cieniu socjologii, sposób stawiania i rozwiązywania problemów.
Dziedziny powiązane: socjologia (n. pomocnicza), nauki analityczne - prawidłowe procesy wychowania, różnorodne grupy społeczne, środowisko lokalne, rodzina, pedagogika społeczna (teoria praktycznego działania) - bada wszystkie dziedziny wychowania względnie silny związek tego procesu ze środowiskiem.
S. Kowalski wyróżnił cechy wspólne:
dążenie do opierania się na badaniach empirycznych
szerokie objęcie wychowania (wpływ środowiska na rozwój)
przyjęcie jako podmiotu wychowania, nie tylko instytucje, ale całokształt instytucji, społeczeństwa wychowującego i jego różnorodnych środowisk, człowiek traktowany jako przedmiot.
Pedagogika społeczna ma związek z psychologią (psychologia społeczna i polityka społeczna), celowe oddziaływanie państwa, partii politycznych, poprawa położenia klas pracujących.
Źródłem jest teoria wychowania. Zaczątkiem jest przeobrażenie gospodarczo społeczne i kulturalne Europy i Ameryki w XIX w. Nastąpił postęp techniki oraz ruchu rewolucyjnego. Powstały nowe potrzeby społeczne, wymagające nowych instytucji.
Industrializacja i urbanizacja sprzyjały rozwojowi kapitalizacji, zmuszało do powoływania instytucji opiekuńczych, towarzystw dobroczynnych, opieki publicznej, ochronki, sierocińców, domów dziecka. Narastały masowe ruchy rewolucyjne - robotnicze i chłopskie. Budziły pragnienie sprawiedliwości, chęci uczenia się. Szybki rozwój techniki stopniowo ograniczał czas pracy. Zaczynano zastępować człowieka maszynami.
Kamiński określił 4 aspekty:
uspołecznienie i uobywatelnienie warstw upośledzonych
narastanie potrzeb najszerszych mas (oświata, kultura, opieka pomoc, religie)
burzliwy rozwój ciał publicznych.
Pod wpływem tych potrzeb wyłoniła się pedagogika społeczna. Duży wpływ ma szukanie przez nią swojego miejsca wśród nauk społecznych.
Pedagogika społeczna wg Kamińskiego - dyscyplina ukształtowana na poprawianie wychowania, socjologii i teorii polityki społecznej.
Pedagogika społeczna należy do nauk praktycznych i jest nauką doświadczalną.
H. Radlińska określiła pedagogikę społeczną jako naukę praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniu nauki o człowieku interesując się wzajemnym stosunkiem jednostki.
Wroczyński określa, że pedagogika społeczna opierając się na badaniach empirycznych analizuje wpływy wychowania, których źródłem jest środowisko.
Nauka o środowisku uwarunkowuje proces wychowania i problemy poza szkoła. Jest jak swoisty kierunek:
ścisła zależność między wychowaniem a środowiskiem,
praca wychowawcza z właściwym organizowaniem,
środowiskowa działalność społeczna.
Pedagogika społeczna jako odrębna dyscyplina:
uwarunkowanie społeczne i środowiskowe, sytuacje jednostek ludzkich,
wychowawcze funkcje pracy socjalnej
osoby i zbiorowości różnego wieku - pomoc, opieka
instytucje powołane dla realizacji tych zadań.
Pedagogika socjalna - zaspokajanie potrzeb materialnych i kulturowych.
Jako kierunek i dyscyplina wiąże nazwę i badania na upośledzonych. Wyposażenie tych, którzy się tym zajmują w wiedzę o skuteczności.
Przedmiotem jest człowiek w warunkach społecznych. Opisuje fakty, doświadczenia, praktyki, odpowiada na pytania, ukazuje rolę i znaczenie.
5 określeń:
działania wychowawcze bez refleksji (Pestalozzi, Owen)
uprawianie bez powiązania z badaniami (Bergman, Natorp)
uczenie się pedagogiki na podstawie badań empirycznych - patologie (Radlińska, Richmond)
wzrost badań empirycznych - badania monograficzne, zespołowe (Polska lata 50)
próby syntetyzowania badań empirycznych, nowe obszary, wskaźniki, pierwsze opracowania podręczników.
4 okresy w Polsce:
1908 - 1939
1945 - 1980 (1950 - 1956 - przerwa)
lata 60 i 70 - wzrost dorobku naukowego
lata 80 - praca i skrypty naukowe
lata 90, przełom XX I XXI w - pod znakiem transformacji społeczno - ustrojowej.
Wykład 2
Metody badań stosowane w pedagogice społecznej.
Badania środowiskowe sięgają XVIII w, intensywny rozwój nastąpił w XIX w, bardziej zaawansowane, podłożem są dziedziny przyrodnicze. Pierwsze badania miały cel praktyczny np. łagodzić skutki nędzy.
I. Towarzystwa filantropijne - pomoc, analiza.
II. F. La Play (Francja) - katolicki ruch filantropijny, badanie rodzin górniczych.
Określił badane fakty i zjawiska.
Schemat monografii rodziny:
środowisko geograficzny i społeczny rodziny
dochody
sposób życia
historia rodziny
budżet rodziny.
Techniki:
obserwacja
wywiad.
Zaczęto używać techniki - kwestionariusz - Szkoła Nauki Społecznej - nomonoklatura.
III. Anglia: odpowiedź na rosnące potrzeby i prośbę ograniczania tych zjawisk (nędza, zagrożenia).
Badania terenowe - Ch. Booth, badał klasy robotnicze w Londynie
Techniki:
analiza dokumentów
oficjalne dokumenty.
A. Comte określił 3 metody badań społecznych:
obserwacje zjawisk społecznych - rozwinięcie przyrodoznawstwa XIX w.
eksperyment - odmienny od przyrodniczego
metoda porównania - porównywanie zjawisk w różnych warunkach.
Badania terenowe - opis zjawisk społecznych (Engels):
szczegółowa analiza materiałów i dokumentów
metoda obserwacji oparta na bezpośredniej i długostajnej autopsji.
Badania socjologiczne - wykrycie praw rządzących zbiorowością
Badania pedagogiczne - zbiorowość wychowawcza (jaki wpływ ma na jednostkę).
Polska - Radlińska, Librachowa, Konopnicki, Wroczyński.
Teorie środowiskowe badań pedagogicznych nie odbiegają od teorii socjologicznej - odmienność tkwi w ich zastosowaniu i wynika ze szczególnych sytuacji wychowanków.
Sytuacji mogą być:
zamierzone - placówka wychowawcza
nie zamierzone - bezpośrednie uczestnictwo w życiu grup społecznych i form życia społecznego
typowe - obserwacja
jednostkowe.
Wzór metody charakterów indywidualnych - Pestalozzi - obserwacje.
Wiedzę bierzemy:
poprzez poznanie dziecka (pośrednie)
bezpośrednie - obiektywne.
Metoda - szereg czynności zmierzających do rozwiązania problemu badanego, osiągnięcia celu założonego
metoda rozumowania dyskrywnego
w drodze empirycznej.
Techniki badawcze - sposób uzyskiwania materiałów:
obserwacja
wywiad
badanie dokumentów
ankieta - najpopularniejsza.
Obserwacja - planowe, zamierzone spostrzeganie:
swobodna
planowana: bezpośrednia, pośrednia
Obserwacja planowana - różne narzędzie: kwestionariusz, techniczne środki
dokładna i szczegółowa
systematyczna i planowa
Musimy:
jasno postawić zagadnienie
znać dobrze obserwowany przedmiot.
Wywiad - rozszerzona obserwacja:
uszczegółowiony - określone zagadnienie
rozszerzony - kontakt
ukryty - nie zdradzamy celu rozmowy
jawny.
Badanie dokumentów - dopełnienie obserwacji i wywiadu
Ankieta - sposób oparty na kwestionariuszu (dokument osobisty):
faktyczny - poziom wykształcenia
poglądy i opinie - potrzeby środowiska
pytania otwarte i standaryzowane.
Zalety:
duża łatwość opracowania danych
najstarsze techniki bada społecznych
możliwość zgromadzenia dużej liczby faktów
różnorodność zastosowań
jednorazowe - okresowe
imienne - bezimienne
ustne - pisemne
Pedagogika społeczna stosuje też specyficzne dla niej metody postępu badawczego.
Metody Kamińskiego:
studium indywidualnych przypadków
monografia instytucji
sondaż diagnostyczny
charakterystyka jednostkowych losów ludzkich (Pilch - analiza losów ludzkich, zjawisk natury wychowawczej)
charakterystyka i historia funkcji instytucji
program rozeznania pewnej sytuacji:
przy planowaniu działań wychowawczych
koncentrowanie się na zjawiskach społecznych
badania są intensywne przy ograniczeniu liczby badanych i obraniu badań
techniki badawcze jakościowe
uwzględniają wiele zmiennych
Pomiar środowiska - pomiar czytników i warunków środowiska.