Najbardziej radykalną wersje doboru genetycznego sformułował R. Dawkins, a jej założenia zamieścił w książce pod tytułem „Samolubny gen.” Swoją teorię, opracował na podstawie wcześniejszych dokonań G. C. Williamsa, który w pracy „Adaptation and natural selection. A critique of some current evolutionary thought” zdefiniował gen, jako najmniejszy, niepodzielny fragment chromosomu. Williams, tak jak Dawkins, w wyborze jednostki doboru naturalnego jest zwolennikiem stosowania kryterium „brzytwy Ochama”. Według niego, powinniśmy przyjąć najprostszą formę doboru naturalnego, polegającą na wyborze między dwoma allelami, przynajmniej dopóki dowody nie wykażą, że teoria ta jest niewystarczająca. Autor ten nie jest jednak tak radykalny jak Dawkins. Mimo iż uważa on, że dobór naturalny polega na wyborze między dwoma alternatywnymi allelami, to nadal ostatecznym obiektem jego działania jest organizm, jego dostosowanie łączne („sukces rozrodczy osobnika plus jego wpływ na sukces rozrodczy jego krewnych, przemnożony przez odpowiedni współczynnik pokrewieństwa”). Poglądy tego autora można zakwalifikować do szeroko pojętego nurtu neodarwinowskiego.
Podstawowym założeniem teorii samolubnego genu jest teza, że jednostką doboru naturalnego nie jest organizm, ale gen. Należy jednak zauważyć, że Dawkins podaje w swojej książce specyficzną definicję genu. Według niego, gen jest „dowolną częścią materiału chromosomalnego, która może trwać przez wystarczająco wiele pokoleń po to, by stać się jednostką doboru naturalnego (...), gen jest replikatorem o dużej wierności kopiowania”.
2.2. Dobór osobniczy
Pojedynczy organizm jest najbardziej charakterystycznym elementem świata ożywionego. Jego istnienie jako struktury zintegrowanej, tworzącej pewną nierozerwalną całość, uznawane jest za coś oczywistego. W efekcie, logicznym wydaje się uznanie pojedynczego organizmu za jednostkę doboru naturalnego. „Wskazanie osobnika jako jednostki doboru jest myślą przewodnią teorii Darwina (...) To osobniki są jednostkami doboru. `Walka o byt' rozgrywa się między osobnikami (...) Od 15 lat osobnik o centryczny pogląd Darwina jest jednak atakowany zarówno z góry, jak i z dołu. Od góry zaatakowany został przed 15 laty przez szkockiego biologa V. C. Wynn-Edwardsa, który wzburzył ortodoksyjnych darwinistów, głosząc, że to grupy, a nie osobniki, są jednostkami doboru, przynajmniej w ewolucji zachowań społecznych. Od dołu zaś - przez angielskiego biologa Richarda Dawkinsa, który ostatnio wzburzył mnie twierdzeniem, że to same geny są jednostkami doboru, a osobniki to jedynie ich tymczasowe przechowalnie”. W związku z tymi „atakami” głównym celem współczesnych zwolenników klasycznego, darwinowskiego podejścia do zagadnienia jednostki mechanizmu ewolucji jest przede wszystkim jego obrona. W tej części pracy przedstawione zostaną argumenty zwolenników doboru osobniczego, będące odpowiedzią na argumenty zwolenników konkurencyjnych koncepcji.
Najwęższe zastosowanie ma koncepcja doboru grupowego, przynajmniej w formie jaką nadał jej Wynn-Edwards. Wydaje się, że postulowane przez niego sposoby zachowania zwierząt (kontrola urodzeń), wymagają posiadania świadomości. W związku z tym, o zachowaniach dla dobra grupy, w szczególności altruistycznych, możemy mówić tylko w odniesieniu do ludzi. Z takim podejściem zgadzają się nawet najwięksi przeciwnicy doboru grupowego - G. C. Williams i R. Dawkins. Pierwszy z nich stwierdza, że jedyny przypadek występowania tego rodzaju doboru, gdzie grupa oznacza coś innego niż rodzina, może wystąpić wśród zwierząt, które żyją w stabilnych grupach społecznych i posiadają zdolności umysłowe, między innymi inteligencję, niezbędne do kształtowania osobistych przyjaźni i animozji, które wykraczają poza krąg rodziny( G. C Williams, str. 93).
Słusznym wydaje się być stwierdzenie e. Mayra, że to różnorodność, a nie wierna replikacja, jest warunkiem koniecznym działania mechanizmu darwinowskiego. Uogólniając, możemy za R. Lewontinem sformułować wniosek, że dobór naturalny może działać na każdym poziomie hierarchii złożoności, jeżeli tylko występuje wśród jej elementów zróżnicowanie pozwalające na działanie selekcji.
Por. Williams, Adaptation and natural selection. A critique of some current evolutionary thought, Princeton University Press 1974, 23-24.
Por. tamże, 5: ”...one should assume the adequacy of the simplest form of natural selection, that of alternative alleles In Mendelian populations, unless the evidence show that this theory does not suffice”.
R. Dawkins, Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, s. 238.
Por. G. C. Williams, dz. cyt., 96-97: „Genie selection should be assumed to imply the current conception of natural selection often termed neo-Darwinian (…) It has the individual inclusive fitness as its goal”.
Darwin uważał, że jednostką doboru jest organizm, ale nie mógł przypuszczać, że może nią być gen, ponieważ nie wiedział o jego istnieniu. Inną propozycją jednostki doboru naturalnego jest grupa, a jednym z autorów głoszących tę ideę jest S. J. Gould.
Richard D., Samolubny gen, 52.
Por. Samolubny gen, 324.
Gould S.J., Eternal metaphors of paleontology, za R. Dawkins, Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen, 113.
Por.: “The exception may be found in animals that live in stable social groups and have the intelligence and other mental qualities necessary to form friendships and animosities that transcend the limits of family relationship”.
Zob. R. Lewontin, za R. N. Brandon, The unit o f selection revisited: module of selection, w: Biology and Philosophy 14 (1999), 167.