Zamarzanie i odmrażanie gleby zależy od:
*temperatury powietrza i gleby,
*czasu działania mrozu,
*grubości pokrywy śnieżnej,
*typu gleby i jej wilgotności,
*rodzaju roślinności,
*rzeźby terenu
W cyklu hydrologicznym wyróżnia się obieg duży i mały. Pierwszy to parowanie wody z powierzchni oceanów, przemieszczanie się pary wodnej wraz z masami powietrza nad kontynenty, gdzie ulega kondensacji i w postaci opadów atmosferycznych opada na ich powierzchnię. Z kontynentów woda częściowo paruje, a częściowo odpływa ciekami do oceanów. Mały obieg obejmuje parowanie i opad w obrębie oceanów i parowanie, opad, wsiąkanie i odpływ w obrębie kontynentów. Jest on częścią obiegu dużego.
Ogniwa obiegu wody: *atmosferyczne, *glebowe,* powierzchniowe
Parowanie-to przemiana fazowa, zmiana stanu skupienia, polega na przejściu cieczy(tu wody) w gaz. Aby wystąpiło parowanie wody konieczne są:
-obecność wody lub lodu , zapas energii albo jej dopływ, niedosyt wilgotności powietrza
Rodzaje pomiaru parowania:
-bezpośrednie(stosuje się przyrządy, które umożliwiają pomiary parowania z powierzchni zwilżonych, parowania z powierzchni lub z powierzchni gleby),
-pośrednie(stosuje się równania bilansu wodnego, bilansu cieplnego powierzchni parującej, metodę gradientową, wykorzystuje się wzory empiryczne)
Na ruch mas powietrza wpływa:
-siła gradientu ciśnienia
-siła tarcia
-siła dośrodkowa
Stała zapora przepływu wiatru jest na 30º równoleżniku z północy na południe utrudnia przemieszczanie się mas powietrza na przeciwstawne kierunki na dwóch półkulach
Gęstość powietrza zależy od jego temperatury, ciśnienia i od ilości pary wodnej w nim zawartej.
Kondensacja to proces, w którym woda w stanie gazowym (para wodna) przechodzi w stan ciekły. Do kondensacji zwykle dochodzi kiedy ciepłe powietrze unosi się, ochładza i traci swoją zdolność do "utrzymania" pary wodnej w nim zawartej. W rezultacie, nadmiar pary wodnej ulega kondensacji i powstają kropelki wody tworzące chmurę. Pionowy ruch powietrza powodujący powstawanie chmur może być spowodowany przez konwekcję w równowadze chwiejnej atmosfery, konwergencję w połączeniu z cyklonem, wnoszenie powietrza przez fronty lub wznoszenie powietrza spowodowane topografią terenu.
W atmosferze występuje kilka rodzajów ruchów powietrza (wiatr to postępowy ruch powietrza). Do najczęściej wymienianych można zaliczyć: poziomy, pionowy konwekcyjny, cykloniczny i antycykloniczny, pionowy ślizgowy (wślizgowy i ześlizgowy) wzdłuż zboczy górskich i powierzchni frontalnych, falowy.
Wiatry lokalne - mały zasięg, powstają w sprzyjających warunkach terenowych
-fen( ciepły, suchy i porywisty wiatr, który przemieszcza się z gór w kierunku dolin i kotlin)
-bryza( czyli wiatr wiejący w strefie brzegowej zbiornika wodnego wyróżniamy bryzy morskie i lądowe)
Wiatry lokalne powstające w górach:
-wiatr dolinny(to ciepła masa powietrza przemieszczająca się ku górze z nagrzanych w ciągu dnia dolin),
-wiatr górski( wieje w nocy ku dolinie czyli w odwrotnym kierunku niż wiatr dolinny).
Cyrkulacja cyklonalna - ruch powietrza w niżu. Ruch dośrodkowy w kierunku centrum układu barycznego. Na półkuli północnej jest zgodny z ruchem wskazówek zegara, na półkuli południowej - przeciwny
Cyrkulacja monsunowa jest skutkiem różnic w pojemności cieplnej kontynentów i oceanów, podobnie jak w przypadku bryzy lądowej i morskiej. Monsuny obejmują jednak swoim zasięgiem dużo większą powierzchnię. W lecie wiatry wieją zwykle znad oceanu, wywołując silne opady deszczu w głębi lądu. W zimie wiatry zmieniają kierunek i wieją znad lądu w stronę oceanu, co powoduje brak opadów.
Cyrkulacja atmosferyczna: Powietrze atmosferyczne znajduje się w ciągłym ruchu. Powodowane jest to nierównomiernym ogrzaniem powierzchni Ziemi, a co za tym idzie różnicami ciśnień, które wywołują wiatry i prądy powietrzne. Układ wiatrów nad powierzchnią Ziemi jest stały i nazywa się cyrkulacją atmosferyczną. W wyniku silnego nagrzania powietrza w strefie równikowej, powietrze to staje się lekkie i unosi się do góry. Powoduje to powstanie stałego układu niskiego ciśnienia, tzw. równikowego pasa ciszy. Po dotarciu do górnej warstwy troposfery powietrze rozdziela się i, w postaci wiatru zwanego antypasatem, odpływa ku wyższym szerokościom geograficznym. Po dotarciu w okolice 30 równoleżnika powietrze ulega ochłodzeniu, przez co staje się cięższe i opada, tworząc w tym miejscu układ wysokiego ciśnienia, tzw. wyżów zwrotnikowych. Powietrze to przy powierzchni Ziemi rozchodzi się z powrotem ku równikowi, w postaci pasatu i ku wyższym szerokościom geograficznym, jako tzw. dryf wiatrów zachodnich. W pasie szerokości geograficznych 60 - 65º obu półkul występuje strefa niskiego ciśnienia (jej geneza nie jest w pełni wyjaśniona), wobec czego powietrze ponownie się unosi i w górnych warstwach troposfery rozpływa w dwóch kierunkach. Po dotarciu do biegunów powietrze staje się chłodne i ciężkie, wobec czego powstaje tu układ wysokiego ciśnienia, a powietrze opada i wraca ku niższym szerokościom geograficznym.
Cyrkulacja powietrza atmosferycznego jest podzielona pomiędzy równikiem a biegunami na trzy komórki:
-Hadleya
-Ferrela
-polarna
Klimat - układ charakterystycznych dla danego obszaru stanów pogody w okresie wieloletnim. Jest on wynikiem współdziałania promieniowania słonecznego, cyrkulacji atmosfery, obiegu wody i czynników geograficznych. Termin "klimat" odnosi się zawsze do długich przedziałów czasu. Przy charakterystyce klimatu wykorzystuje się wyniki pomiarów i obserwacji meteorologicznych za okres wieloletni, kilkudziesięcioletni, a okres 10-letni jest przyjmowany za najkrótszy w badaniach klimatu.
Podział klimatów:
-planetarny, geoklimat, makroklimat, mezoklimat, topoklimat, mikroklimat
Czynniki klimatotwórcze:
-szerokość geograficzna( bilanse energetyczne)
-odległość od mórz i oceanów
-wysokość obszaru nad poziomem morza
- rzeźba terenu
-działalność człowieka
Przyczynami zmiany klimatu jest większa lub mniejsza ilość pary wodnej, dwutlenku węgla i ozonu.
Przyczyny naturalne: astronomiczne, astrofizyczne, tektoniczne, geofizyczne,sejsmiczne
Ważniejsze płyty tektoniczne
Płyta Afrykańska
Płyta Antarktyczna
Płyta Australijska
Płyta Pacyficzna
Płyta Południowoamerykańska
Płyta Północnoamerykańska
Zmiany klimatyczne w skali globalnej mogą spowodować:
*podwyższenie się poziomu mórz i oceanów
*zmniejszenie zasobów wody technologicznej
* wywołanie napięć społecznych spowodowanych niedoborem żywności w wielu regionach
Jak zapobiegać:
-Ograniczenie spalania paliw kopalnianych
-lepsze technologie oraz zmiana stylu życia
-używanie źródeł energii innych niż paliwa kopalne
-ograniczyć emisje gazów cieplarnianych pochodzących z innych źródeł niż paliwa kopalne.
Warunki, które decydują o pozyskiwaniu plonów w Polsce 75% należy w udziale
czynników glebowych, 5% klimatycznych, 5% ukształtowanie terenu i 5% woda.
Podział Polski na regiony klimatyczne:
Nadbałtycki
pojezierny
Krainy wielkich dolin
Wyzyn środkowych
Podgórskich nizin i kotlin
Górski i podgórski
zaciszy górskich