OLEJKI ETERYCZNE

monoterpeny

• acykliczne:

• węglowodory (mircen)

• alkohole (linalol, geraniol, cytronelol)

• aldehydy (cytral a,,b -geranial, neral)

• monocykliczne:

• węglowodory (limonen, felandren)

• alkohole (mentol, tymol, terpineol, karwakrol)

• ketony (karwon, menton)

• tlenki (1,8-cyneol=eukaliptol)

• dicykliczne:

• węglowodory (α-, ß -pinen)

• alkohole (borneol)

• ketony (kamfora, fenchon, tujon)

seskwiterpeny

• acykliczne: alkohole (farnezol)

• monocykliczne: węglowodory (bisabolen); alkohole (bisabolol),

• dicykliczne: węglowodory (chamazulen, kadinen), ketony (akoron),

• tricykliczne: laktony seskwiterpenowe (alantolakton)

pochodne fenylopropanu

• aldehydy: anyżowy, cynamonowy

• fenole: anetol, apiol, eugenol, metylochawikol, safrol

• fenoloetery: cis- i trans-azaron

Działanie farmakologiczne surowców olejkowych, olejków eterycznych (aetherolea), ich składników:

• antyseptyczne, odkażające (antiseptica, desinficientia)

przeciw bakteriom (antybiotykooporne), grzybom, wirusom - olejki, zawierające zw. fenolowe np. aetherolea: Thymi, (tymiankowy), Caryophylli (goździkowy), Eucalypti (eukaliptusowy), Menthae pip. (miętowy), Calami (tatarakowy), Lavandulae (lawendowy), Pini (sosnowy), Cinnamomi (cynamonowy), Cajeputi (kajeputowy), "Tea tree oil" (drzewa herbacianego;) surowce z wyżej wymienionymi olejkami i inne np. Salviae folium, Serpylli herba, najsilniejszy antyseptyk Thymolum (tymol),- 25 x silniej od fenolu, Eugenolum (eugenol)

• p/zapalne (antiphlogistica) i p/uczuleniowe

olejki azulenowe: aetherolea: Chamomillae (rumiankowy) i Millefolii (krwawnikowy) - hamują uwalnianie histaminy

• rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (spasmolytica)

aetherolea: Anisi (anyżowy), Foeniculi (koprowy), Lavandulae, Menthae piperitae, surowce z wyżej wymienionymi olejkami, a także: Archangelicae radix, Chamomillae anthodium, Millefolli herba, powodują również efekt wiatropędny (carminativum)

• drażnienie w stosowaniu zewnętrznym (rubefacientia)

rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost kapilarnego przepływu krwi, przekrwienie, zaczerwienienie, rozgrzanie skóry, okolicznych tkanek i wykorzystywane w bólach reumatycznych i nerwobólach (antirheumatica et antineuralgica), aetherolea: Pini, Terebinthinae , Rosmarini (rozmarynowy), Lavandulae, Eucalypti, Thymi, także kamfora w roztworze olejowym, etanolowym lub w postaci maści (Camphoratum: oleum, spiritus, unguentum), olejki łączy się z kapsaicyną (naturalną , syntetyczną)

• drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: wykrztuśne (expectorantia)

po podaniu doustnym, składniki olejków wydalają się w płucach i drażnią błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła, wzmagają czynność wydzielniczą, upłynniają zalegającą wydzielinę i ułatwiają odkrztuszanie, działają antyseptycznie. Drażnią bł. śluzową żołądka i na drodze odruchowej- efekt sekretolityczny w oskrzelach; aetherolea: Anisi, Foeniculi, Eucalypti i Pini, a także surowce: Anisi fructus, Foeniculi fructus, Thymi herba, Eucalypti folium, Inulae herba, Grindeliae herba - składniki preparatów wykrztuśnych np. syropów, maści i płynów do nacierań, inhalacji w nieżytach górnych d. oddechowych (wchłaniają się przez skórę)

• drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: moczopędne (diuretica)

surowce olejkowe Juniperi fructus, Petroselini radix, Ononidis radix, Levistici radix; olejki mogą uszkodzić miąższ nerek, drażnienie kanalików nerkowych, ↑ filtrację w kłębkach nerkowych, ↓resorpcję zwrotną, obniża napięcie mięśni gładkich dróg moczowych, polepszenie przepływu krwi przez nerki, dezynfekcja dróg moczowych

• drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: pobudzają wydzielanie soków trawiennych (stomachica et digestiva)

wpływ na zmysł powonienia, drażnienie zakończeń nerwowych w śluzówce żołądka i kubków smakowych w jamie ustnej (gorzkie) - odruchowo ↑wydzielanie soku żołądkowego Archangelicae radix, Carvi fructus, Coriandri fructus, Melissae folium, Menthae piperitae folium, Millefolii herba

• drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: żółciopędnie i żółciotwórczo (cholagoga et choleretica)

drażnią bezpośrednio kom. wątroby, ↑wytwarzanie żółci, spazmolityczne na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, ułatwiają wydzielanie żółci z pęcherzyka, przepływ w drogach żółciowych Menthae piperitae aetheroleum, Curcumae rhizoma, Juniperi fructus, Menthae piperitae folium, Millefolii herba

• uspokajające - sedativa

olejki Angelicae radix, Lavandulae flos, Melissae folium, składniki olejku z Valerianae radix

• p/pasożytnicze - antiparasitica

surowce, w których olejki eteryczne zawierają tujon - wyciągi z wrotyczu : Tanaceti flos, Absinthii herba, ARTEMISOL -wszawica

• poprawiające smak, zapach - corrigentia

aetherolea: Anisi, Foeniculi, Citri, sur. olejkowe, przetwory, surowce: Menthae piperitae folium, Aurantii amari pericarpii sirupus), w produktach farmaceutycznych, kosmetycznych, higienicznych