„Postępy medycyny sprawiają, że człowiek żyje coraz dłużej. W 2000 roku odsetek ludzi żyjących powyżej 65 lat wynosił 25%, a więc 1/4 ogólnej struktury społeczeństwa”.
Zgodnie z Dz. U. Nr 82 z dnia 15.09.2000 roku (poz.929) zakres pielęgnacji ludzi starszych w Domach Pomocy Społecznej powinien być zróżnicowany, ze szczególnym zwróceniem uwagi na:
* ich upodmiotowienie, poszanowanie woli i niezależności,
* zwiększenie różnic pomiędzy osobami w tej samej grupie wiekowej,
* prawo do rozwoju i przywrócenia utraconej sprawności, z którego może w różnym
stopniu korzystać,
* seniorzy nie tylko chcą otrzymać pomoc, ale pragną sami jej udzielać.
Jednostronne świadczenie opieki i pielęgnacji prowadzi do pogarszania się ich stanu zdrowia, stąd proces opieki powinien być swoistą integakcją pomiędzy seniorem a pracownikami Domu Pomocy Społecznej. Na ogół pojęcie opieki koncentruje się na medycznych założeniach, charakterystycznych dla szpitali, ale niezupełnie przystaje do specyfiki DPS, gdyż nie uwzględnia socjalizacji mieszkańców.
Człowiek stary jest tu rozumiany jako partner w stosunku socjalnym, z jego udziałem i za jego zgodą buduje się indywidualny model życia, ujmujący możliwość i granice, gdzie jest miejsce na opiekę, rehabilitację, pomoc, ale również i samo-dzielność. Celem dokładnego poznania podopiecznego jest przeanalizowanie jego stanu i sytuacji oraz przeanalizowanie jego organizacji porządku dnia przed przybyciem do DPS, jego zainteresowań i szczególnych potrzeb, potrzeb w zakresie pielęgnacji oraz poznanie biografii seniora i jego sposób radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych.
4-stopniowa skala opieki, stworzona przez V. Fiechter i M. Meieta z 1981 r. to:
* - 00 - opieka niebezpieczna, gdzie mieszkaniec jest zagrożony przez zaniedbania,
sprzeczności i błędy w pielęgnacji,
* I0 - pewny - mieszkaniec ma zapewnioną podstawową opiekę, niezbędne zabiegi
medyczne, nie jest zagrożony i nie ponosi żadnych szkód,
* II0 - opieka dopasowana, gdzie mieszkaniec otrzymuje w możliwych ramach
funkcjonowania DPS pomoc w zaspokajaniu własnych potrzeb i jest
wspomagany w swoich dążeniach do samodzielności,
* III0 - opieka optymalna - mieszkaniec posiada odpowiednią dla siebie przestrzeń
życiową, jego krewni są zaangażowani w proces opieki i pielęgnacji wraz
z personelem i jest wspomagany w utrzymaniu i odzyskaniu swej
samodzielności.
Osiąganie coraz wyższych stopni jakości opieki w Domach Pomocy Społecznej jest ograniczone takimi wymiarami jak:
- baza materialna,
- stan liczby personelu i jego kwalifikacje,
- struktury organizacyjne i komunikacyjne,
- integracja ze środowiskiem zewnętrznym.
Niezmiernie ważny jest także poziom i rodzaj usług rehabilitacyjnych i tera-peutycznych, form aktywizacji mieszkańców. Każdy Dom Pomocy Społecznej ma inny profil, inny charakter, odmienne warunki, możliwości i potrzeby, odmienne nieco spojrzenie na problem ograniczania przestrzeni życiowej swoich mieszkańców.
W większości są to domy stacjonarne, zapewniające całodobową opiekę ludziom starszym. Działają w oparciu o Ustawę o Pomocy Społecznej z dnia 29.12.1990 roku oraz Rozporządzenie MPiPS z dnia 23.04.1997 roku w sprawie Domów Pomocy Społecznej, a także zarządzenia wojewodów poszczególnych województw.
Dom Pomocy Społecznej jest samodzielną jednostką organizacyjną, budżetową, podległą wojewodom. Dom zaspokaja wszechstronne potrzeby mieszkańców, głównie bytowe, opiekuńcze, wspomagające, zdrowotne, społeczne i religijne. Zazwyczaj domy dysponują: kaplicą, świetlicą, holem, kuchnią, tarasem, posiadają pokoje jedno- i wieloosobowe. Pokoje są wyposażone w niezbędne meble, odbiorniki radiowe, telewizyjne i umywalki. Oprócz gabinetu zabiegowego (z aparatem EKG) są tam gabinety usługowe, punkt krawiecki czy fryzjerski. Aby domy w oparciu o rozporządzenia spełniały swą funkcję pod kątem bazy materialnej - powinny posiadać też: kawiarnię, pokój gościnny, kącik terapii zajęciowej, podjazdy dla wózków inwalidzkich, gabinety lekarskie. Nie powinno być tam wiele barier architektonicznych (np. brak windy). Nie powinny być zbyt małe, bez łazienek, czy odpowiednio szerokich drzwi. Złe rozmieszczenie sal rehabilitacyjnych (np. w pi-wnicy) może utrudniać mieszkańcom korzystanie z zabiegów. Pokoje dziennego pobytu nie mogą być zbyt małe i niefunkcjonalne. Każdy Dom Pomocy Społecznej powinien posiadać odpowiednie środki lokomocji do przewozu osób niepełno-sprawnych. W tego typu Domach zatrudnia się pielęgniarki, techników rehabilitacji, psychologa.
W Domach Pomocy Społecznej mieszkają zarówno kobiety jak i mężczyźni. Jeśli chodzi o grupy wiekowe i wykształcenie pensjonariuszy w skali kraju przedstawia się następująco:
Grupy wiekowe:
51 - 60 lat - 5%
61 - 70 lat - 20%
71 - 80 lat - 43,4%
81 - 90 lat - 28,9%
powyżej 90 lat - 3,3%
Wykształcenie:
niepełne podstawowe - 35%
podstawowe - 38,3%
zawodowe - 11,7%
średnie - 15,0%
Przyczyną zamieszkania w domu Pomocy Społecznej jest: samotność, choroba, bezradność, konflikty rodzinne i inne.
W przedziale wieku 51 - 70 lat znajduje tu zakwaterowanie 25% ogólnej liczby mieszkańców. Biorąc pod uwagę fakt, że Domy przeznaczone są dla osób starszych, odsetek ten jest bardzo wysoki.
Najważniejszą przyczyną zamieszkania w Domu Pomocy Społecznej jest nieporadność życiowa osób, słaba sytuacja materialna i niedostateczna opieka rodzinna lub środowiska, przy pogarszającym się stanie zdrowia. Mieszkańcy na ogół posiadali własne mieszkania (pokoje lub domy). Zwykle posiadają też dalszą lub bliższą rodzinę przy której mieszkali. Jeszcze innym powodem znalezienia się w Domu Pomocy Społecznej jest powszechny brak mieszkań, ciasnota lokalowa. Z mieszkań tych eliminowane są osoby stare i chore, nieporadne życiowo Faktem jest, że rodzina nie posiada dostatecznej wiedzy i umiejętności w zakresie pielęgnacji osoby starszej, zwykle chorej. Wreszcie ludzie młodzi, pracujący zawodowo, nie są w stanie zaangażować się w opiekę nad seniorem. Bariery architektoniczne w wysokich budynkach mieszkalnych i małe mieszkania praktycznie wykluczają przebywanie w nich osób niepełnosprawnych.
Inną przyczyną pobytu w Domach Pomocy Społecznej jest bezradność. Z reguły zaliczyć tu można osoby ze schronisk dla bezdomnych, często są to alkoholicy i osoby po odbyciu kar w zakładach karnych . Z obserwacji wynika, że ta grupa mieszkańców sprawia najwięcej kłopotów i zakłóca normalne funkcjonowanie Domu. Umieszczenie tej grupy ludzi w Domach Pomocy Społecznej jest dużym nieporozumieniem.
W opinii mieszkańców, wiele osób zamieszkujących W Domach Pomocy Społecznej, to ludzie z marginesu społecznego, których nie stać na kulturę. Na dobre samopoczucie mieszkańców Domów Pomocy Społecznej, oprócz warunków zamieszkania i wyżywienia, w dużym stopniu mają wpływ relacje międzyludzkie, sposoby zachowania mieszkańców i ich postępowanie.
Najczęstszymi chorobami występującymi u pensjonariuszy tego typu placówek są: zaćma i choroby oczu, reumatyzm, nadciśnienie tętnicze i choroby wieńcowe, choroby płuc, miażdżyca, prostata, osteroporoza, cukrzyca
Wnioski
1. Należałoby rozbudować system opieki społecznej i stworzyć domy o specjalnych
profilach, przeznaczone głównie dla ludzi starszych z ograniczeniami
psychofizycznymi.
2. W Polsce powinna nastąpić zmiana poglądów dotyczących ludzi starszych.
Należałoby umocnić więź rodzinną, aby ludzie w podeszłym wieku nie czuli się
odrzuceni.
3. W opiece nad pensjonariuszami Domów Pomocy Społecznej niezwykle ważne
miejsce zajmują uwarunkowania psychospołeczne, między innymi wsparcie
emocjonalne i czucie się potrzebnym, dlatego powinno się tak zorganizaować
pomoc psychologiczną i zajęcia aktywizujące, aby ludzie starsi nie czuli się
samotni i odrzuceni.