ĆWICZENIA SŁUCHU FONEMATYCZNEGO

Ćwiczenia w odróżnianiu dwóch głosek prowadzimy poprzez szereg dni, aż do momentu, gdy dziecko nie będzie miało trudności. Nie pomijamy żadnego etapu pracy, a do kolejnego ćwiczenia przechodzimy tylko wtedy, gdy dziecko umie już poprawnie wykonać poprzednie.

Poniżej znajdują się przykładowe ćwiczenia słuchu fonematycznego wg stopnia trudności. W tabeli zaś zebrano zestawy wyrazów do ćwiczeń takich opozycji jak b-p, d-t, k-g, w-f. Ćwiczenia zostały opisane w oparciu o mylenie głosek b-p. Podobnie postępujemy przy ćwiczeniu innych głosek.

Kolejność ćwiczeń:

1. Wielokrotnie wymawiamy ćwiczoną głoskę, a następnie tę, z którą jest mylona, np. bbbbbbbb-pppppppp / wymawiamy głoskę w izolacji nie dodajemy „e” lub „y”

2. Wymawiamy głoski w różnej kolejności, a dziecko, gdy usłyszy głoskę dźwięczną podnosi rękę np. p, p, b, d, g, k, b, itd.

3. Dziecko powtarza głoski np.

b-p ppb pbp bpb

p-b bbp bpp itd

4. Wymawiamy głoski w sylabach, a dziecko wskazuje prostą linię, gdy słyszy głoskę bezdźwięczną i linię falistą, gdy słyszy głoskę dźwięczną: pa, pa, ba, ba, pa, ba, pa, be, be, pe, pu, bu, by, py, po bo itd.

5. Dziecko powtarza sylaby:

papa baba paba bapa

popo bobo pobo bopo

pupu bubu pubu bupu

pele bebe pebe bepe

pypy byby pyby bypy

papaja

bapaba

babapa

pabapa

bapapa

nababa itd.

6. Dziecko podaje wyrazy zaczynające się od wskazanych mu sylab, np. od sylaby „pa”, a następnie od sylaby „bo”, „pe”, „be” itd.

7. Na kartce z zapisanymi sylabami uczeń odnajduje sylaby przez nas wymawiane.

8. Dziecko pisze dyktowane przez nas sylaby np. ba, ba, be, pe, po, bo, aba, apa, ebe, obo itd.

9. Dziecko powtarza po nas wyrazy np.:

bali - pali

pada - pada itd.

• Na kartce z zapisanymi wyrazami dziecko odnajduje słowa wypowiadane przez nas.

• Dziecko zapisuje dodatkowe przez nas wyrazy.

• Dziecko rozkłada obrazki pod literami „p”, „b”

• Dziecko powtarza, a następnie zapisuje wyrazy, w których mylone głoski występują jednocześnie np. pobił, podoba się itd.

• Dziecko powtarza zdania, uzupełnia luki w zdaniach ( gdy w miejsce głosek „b”, „p” znajduje się kropka). Zapisuje zdania pamięci.

Umiejętności szkolne, w których odzwierciedla się występowanie zaburzeń.	Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej.	Zaburzenia funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej.	Zaburzenia procesu lateralizacji.	Zaburzenia rozwoju ruchowego.
1	2	3	4	5
Pisanie	Specyficzne trudności w pisaniu zwłaszcza ze słuchu. Zniekształcania pisowni, niekiedy „zlepki” liter. Mylenie liter odpowiadających głosekom dźwiękowo-podobnym: b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, sz-s. Trudności w pisaniu wyrazów z zmiękczeniami, dwuznakami, z głoskami tracącymi dźwięczność, w różnicowaniu i-j, samogłosek ą,ę, od -om, -on, -em, -en. Trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski, łączenia przyimków z rzeczownikami („wklasie”) opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, „gubienie” liter, zwłaszcza samogłosek, przestawianie ich kolejności,. Przestawianie szyku dyktowanych wyrazów. W pisaniu ujawnia się często już przezwyciężone wady wymowy	Trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu. W początkach nauki trudności z zapamiętaniem kształtu liter, mylenie liter podobnych (a-o, a-ą,e-ę, ł-l-t, m-n, u-w),różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej (p-b, b-d) lub poziomej (w-m, p-b, d-g), pomijanie elementów graficznych (kreseczki, „ogonki” - ą, ę). Błędy typowo ortograficzne wynikające z gorszej pamięci wzrokowej.	Mylenie liter podobnych kształtach, a o innym położeniu i kierunku, tzw. statyczne odwracanie liter: b-d, p-b, u-n, w-m (podobnie jak w zaburzeniach funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej). Dynamiczne odwracanie liter - zmiana kolejności, przestawianie ich, błędne odtwarzanie liter. W początkach nauki głównie przy lateralizacji skrzyżowanej może wystąpić pismo lustrzane. Trudności związane z techniką pisania - zniekształcenia graficznej striny pisma.	Przy obniżonej sprawności manualnej mała precyzja ruchów dłoni i palców. Zniekształcenia graficznej strony pisma, pismo nieczytelne, litery często wykraczają poza liniaturę. Brak wiązania liter ze sobą. Wolne tempo pisania. Zeszyty niestaranne, pomazane.
Czytanie	Szczególne trudności w syntezie przeliterowanych dźwięków, w scalaniu ich w dźwiękową całość wyrazu. Trudności we właściwej informacji czytanych treści. Błędy w czytaniu - zamiany liter, wypuszczanie ich, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów. Trudności w zrozumieniu przeczytanej treści wynikające z błędów w czytaniu, jak i niewłaściwego rozumienia określeń słownych, głównie pojęć abstrakcyjnych.	W początkach nauki trudności w kojarzeniu dźwięku z odpowiednim znakiem graficznym. Mylenie liter i wyrazów o podobieństwie graficznym (poda-pada- bada).Odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych (obrazki, układ strony), „na pamięć”, zgadywanie. Przestawianie i opuszczanie liter, a nawet całych sylab, „przekręcanie końcówek” wyrazów. Bardzo wolne tempo czytania i niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego. Rozumienie przeczytanej treści utrudnione ze względu na koncentrowanie się na technicznej stronie czytania	Przestawianie liter i cząstek wyrazowych. Zmiana kolejności liter, sylab a nawet wyrazów. Opuszczanie całego wiersza. Wolne tempo czytania (szczególnie przy leworęczności - pismo ma kierunek od lewej do prawej, a więc prawe oko winno „prowadzić”)
1	2	3	4	5
Rysowanie		Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych. Rysunki ubogie, o prymitywnych uproszczeniach. Zakłócone stosunki przestrzenne oraz proporcje elementów. Trudności w rozplanowywaniu.	Zmiany kierunku w rysunkach, często błędny kierunek odwzorowywania - od prawej ku lewej (uwidacznia się to np: w szlaczkach pierwszoklasistów).	Trudności w rysowaniu jako czynności. Rysunki brzydkie, linie niepewne. Ruchy gwałtowne lub zwolnione. Zbyt silny nacisk ołówka.
Trudności występujące w innych przedmiotach szkolnych.	Trudności w nauce języków obcych, w uczeniu się pamięciowym (wiersze, ciągi słowne - dni tygodnia, miesiące itd., tabelka mnożenia). Trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki, rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych i poleceń nauczyciela.	Trudności w nauce geografii (wzrokowe ujmowanie stosunków przestrzennych na mapie, orientacja w stronach świata itp.), geometrii (wynikające z kłopotów w różnicowaniu kształtów geometrycznych, zakłóconej orientacji i wyobraźni prze4strzennej). Trudności w rozumieniu pojęć w tym względzie (przyswajanie werbalne). Trudności w nauce języków obcych, szczgolnie j. rosyjskiego - nowe znaki pisarski,mylenie liter o podobnym kształcie i tych, które w j. polskim i j. rosyjskim mają ten sam obraz graficzny a inne brzmienie (m, y, u, b).	Objawy podobne jak w zaburzeniach funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej uwidaczniające się na lekcjach geometrii i geografii. Zmiany kierunku w rysunkach geometrii, słaba orientacja w schemacie własnego ciała rzutuje na błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń na lekcjach wychowania fizycznego (np.:zwroty itp.)	Kłopoty z wykonaniem wszelkich ćwiczeń na lekcjach wychowania fizycznego ( przy ogólnym opóźnieniu rozwoju ruchowego), trudności w szyciu, majsterkowaniu, wycinaniu, lepieniu. Nienadążanie na klasówkach, dyktandach za tempem klasy.

- mylenie głosek, struktur dźwiękowych zbliżonych fonetycznie / b-p, d-t, k-g, w-f /

- przestawianie, opuszczanie dodawanie liter i sylab

- nieprawidłowe pisanie wyrazów z i-j, ze zmiękczeniami / ś-si, ć-ci, ź-zi, ń-ni /, dwuznakami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi, szumiącymi /sz, cz, z, dz / i sycącymi / s,z,c,dz /

- nieprawidłowe pisanie wyrazów z samogłoskami nosowymi ę, ą i zespołami dźwiękowymi on,om,en,em

- wadliwą pisownię łączną i rozdzielną np. w szkole = wszkole

- opuszczanie wyrazów sylab i liter w środku wyrazu

- opuszczanie końcówek, szczególnie w wyrazach typu: biegł, szedł, usiadł

- zmianę głosek dźwięcznych na bezdźwięczne / b-p, w-f /

Wybiórcze zaburzenie w odrębie analizatora wzrokowego może powodować:

- mylenie liter o podobnych kształtach /a-o, n-m, l-ł /

- mieszanie struktur graficznych, gdy różnice miedzy nimi są małe /dom-dam /

- przestawianie liter, sylab, wyrazów

- opuszcznie drobnych znaków graficznych i interpunkcyjnych

- zapominanie i wadliwe posługiwanie się dużymi literami

- błędy ortograficzne

Wybiórcze zaburzenie w obrębie analizatora kinestetyczno-ruchowego może powodować:

- słaby poziom graficzny pisma

- zbyt wolne tempo wykonywanych czynności

- inwersje statyczne (odwracanie liter względem osi poziomej m-w, n-u, pionowej b-p, b-d) i dynamiczne (przestawianie liter w wyrazie, zamienianie ich kolejności od- do, kot-tok).

---